Μία έκθεση η οποία ταξιδεύει αυτό το διάστημα σε εννέα ευρωπαϊκές πόλεις μας υπενθυμίζει ότι η δημιουργία ανθεί και η ανθρώπινη ψυχή δεν παύει να αντιστέκεται, καθώς η τέχνη βρίσκει τρόπο να υπάρχει ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες που βιώνει ο παλαιστινιακός λαός. Κουτιά ανθρωπιστικής βοήθειας μεταμορφώνονται σε καμβάδες ζωγραφικής, γίνονται φορείς ιστοριών για ελπίδα και αντοχή, καταγράφοντας τις αγωνίες και τα όνειρα ενός λαού που ζει υπό τη σκιά του υποσιτισμού και της αφάνειας. Πρόκειται για την έκθεση «Gaza: Stories of Hope and Resilience» του Παλαιστίνιου καλλιτέχνη, Άχμεντ Μουχάνα, ο οποίος ξεκίνησε να ζωγραφίζει πάνω σε κουτιά ανθρωπιστικής βοήθειας λόγω έλλειψης υλικών τέχνης, όπως οι καμβάδες.
«Gaza: Stories of Hope and Resilience»
Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP) του ΟΗΕ εγκαινίασε στις 15 Σεπτεμβρίου, στις Βρυξέλλες, την περιοδεύουσα αυτή έκθεση του Άχμεντ Μουχάνα, η οποία θα επισκεφθεί συνολικά, όπως ήδη αναφέραμε, εννέα ευρωπαϊκές πόλεις πριν ολοκληρωθεί στις 23 Οκτωβρίου.
Η διαδρομή της έκθεσης ξεκίνησε από τις Βρυξέλλες [15-18 Σεπτεμβρίου] και συνεχίστηκε στην Γκέτεμποργκ [22-24 Σεπτεμβρίου], στο Μάλμε [26-28 Σεπτεμβρίου] και στην Κοπεγχάγη [30 Σεπτεμβρίου-2 Οκτωβρίου], όπου τις μέρες εκείνες πραγματοποιήθηκαν και οι εργασίες της τελευταίας άτυπης Συνόδου Κορυφής της ΕΕ.
Αυτές οι πρώτες στάσεις συγκέντρωσαν χιλιάδες επισκέπτες, οι οποίοι ήρθαν σε άμεση επαφή με τις εικόνες και τα μηνύματα που μεταφέρει η τέχνη του καλλιτέχνη από τη Γάζα. Σήμερα, 5 Οκτωβρίου 2025, η έκθεση βρίσκεται στη Βρέμη [4-6 Οκτωβρίου], ενώ τις επόμενες ημέρες θα παρουσιαστεί στη Βόννη (8-10 Οκτωβρίου), στο Μάαστριχτ [13-14 Οκτωβρίου], στη Λέουβεν [18-19 Οκτωβρίου] και θα ολοκληρωθεί στη Λιλ [21-23 Οκτωβρίου].
Η ιδέα και οι ρίζες της καλλιτεχνικής πράξης
Για την ιδέα, την έκθεση αλλά και γενικότερα τον στόχο της, μίλησαν στην Art Newspaper η σύμβουλος επικοινωνίας του WFP, Αλία Ζάκι, όπως και ο ίδιος ο Παλαιστίνιος καλλιτέχνης, Άχμεντ Μουχάνα.
Η Ζάκι, αρχικά, αναφέρει ότι η ιδέα προέκυψε όταν συνάδελφοί της αντίκρισαν πριν από περίπου έναν χρόνο ένα έργο του Μουχάνα ζωγραφισμένο πάνω σε κουτί ανθρωπιστικής βοήθειας του WFP. «Εκείνη την περίοδο τα δέματα και τα τρόφιμα που παρείχε το WFP ήταν λίγο πολύ ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι στη Γάζα είχαν πρόσβαση σε φαγητό», σημειώνει από την Κοπεγχάγη, όπου η έκθεση παρουσιάστηκε πρόσφατα.
Το WFP, τότε, επικοινώνησε με τον καλλιτέχνη ο οποίος εξήγησε ότι η ιδέα γεννήθηκε από ανάγκη: η έλλειψη υλικών τον οδήγησε να μετατρέψει τα κουτιά ανθρωπιστικής βοήθειας σε καμβάδες. «Ήταν κάτι που γεννήθηκε από την έλλειψη, αλλά ταυτόχρονα απέκτησε μεγάλη δύναμη, επειδή αυτό το δέμα έχει γίνει σύμβολο για τον λαό της Γάζας, του πολέμου και των κακουχιών που περνούν», τονίζει η Ζάκι.
Μέσα σε τρεις έντονους μήνες, συχνά υπό τη συνεχή απειλή βομβαρδισμών, ο Μουχάνα δημιούργησε 40 πίνακες σε κουτιά του WFP και περισσότερα από 20 έργα σε χαρτί. Με αυτά κατέγραψε τις σκληρές πραγματικότητες της καθημερινότητας στη Γάζα: τον εκτοπισμό, την πείνα, τις ατέλειωτες ουρές για νερό. «Κάθε φορά που έπιανα το πινέλο, οι βομβαρδισμοί έκαναν τους τοίχους να τρέμουν γύρω μου. Κάποιες φορές ζωγράφιζα με το φως του κεριού», λέει ο καλλιτέχνης, προσθέτοντας ότι «η τέχνη ήταν το μικρό μου παράθυρο για να αναπνεύσω, ο μόνος μου χώρος για να κρατηθώ από την ανθρωπιά μου».
Ο καλλιτέχνης συνεργάστηκε με τις ομάδες του WFP στη Γάζα και στο Βέλγιο, ενώ το εγχείρημα έγινε εφικτό χάρη στη χρηματοδότηση της ΕΕ, η οποία από την έναρξη του πολέμου τον Οκτώβριο του 2023 έχει συνεισφέρει 86 εκατομμύρια ευρώ στο πρόγραμμα. Για τον ίδιο, το να βλέπει τα έργα του να ταξιδεύουν εκτός Γάζας είναι βαθιά συγκινητικό: «Αισθάνομαι πως στέλνω ένα κομμάτι της Γάζας στον κόσμο. Αυτά τα έργα δεν είναι απλώς χρώματα, είναι ζωντανά μηνύματα που μεταφέρουν τον πόνο μας, την αντοχή μας και τα μικρά μας όνειρα για ειρήνη και ελευθερία. Είναι ο τρόπος μου να πω: 'Είμαστε εδώ… είμαστε ακόμα ζωντανοί και συνεχίζουμε να ονειρευόμαστε'».
Ο Μουχάνα αναφέρει, επίσης, ότι ελπίζει η έκθεση να ξεπεράσει την πολιτική και να αποκαλύψει στους ξένους «τους καλλιτέχνες, τα παιδιά, τις μητέρες» της Γάζας.
Όπως σημειώνει η σύμβουλος επικοινωνίας του WFP, η ανταπόκριση του κοινού ήταν μεγάλη ήδη από τις πρώτες στάσεις της έκθεσης στο Βέλγιο και τη Σουηδία. «Πολλοί έχουν πει ότι γνώριζαν τι συμβαίνει στη Γάζα, αλλά ποτέ δεν το είχαν νιώσει τόσο κοντά τους όσο όταν βλέπουν την τέχνη του Άχμεντ», τονίζει η Ζάκι. Επιπλέον, επισημαίνει, ότι πέρα από την παρουσίαση των έργων, όπου είναι εφικτό, συνδέουν τον καλλιτέχνη με το κοινό μέσω βιντεοκλήσης, δίνοντας έτσι μια επιπλέον διάσταση στην εμπειρία και γεφυρώνοντας το χάσμα ανάμεσα στη Γάζα και την Ευρώπη.
Σε ανακοίνωσή του, το WFP υπογραμμίζει ότι «η έκθεση πραγματοποιείται σε μια κρίσιμη στιγμή της κρίσης. Ο λιμός έχει επιβεβαιωθεί στην πόλη της Γάζας και αναμένεται να εξαπλωθεί εάν οι συνθήκες παραμείνουν ίδιες. Σχεδόν δύο χρόνια σύγκρουσης και καταστροφής έχουν προκαλέσει ανείπωτα δεινά, αφήνοντας ολόκληρο τον πληθυσμό σε επείγουσα ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας».
Σημειώνεται ότι, η περιοδεία πραγματοποιείται εν μέσω της συνεχιζόμενης ισραηλινής χερσαίας επίθεσης που ξεκίνησε τον Αύγουστο στην πόλη της Γάζας, εκτοπίζοντας εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους, και λίγο μετά την παρουσίαση ενός νέου ειρηνευτικού σχεδίου, 20 σημείων, από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Το σχέδιο προβλέπει άμεση κατάπαυση του πυρός, ανταλλαγή ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς με Παλαιστινίους κρατούμενους στο Ισραήλ, σταδιακή αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα, αφοπλισμό της Χαμάς και μεταβατική κυβέρνηση υπό διεθνή εποπτεία. Ο Μουχάνα, σχολιάζοντας το σχέδιο του Αμερικανού Προέδρου, τόνισε ότι παραμένει επιφυλακτικός απέναντι στο νέο ειρηνευτικό σχέδιο, δηλώνοντας: «Δεν πιστεύουμε πλέον κανέναν. Μας έχουν απογοητεύσει όλοι». Προηγούμενη εκεχειρία, που είχε τεθεί σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2025, κατέρρευσε μόλις δύο μήνες αργότερα όταν το Ισραήλ παραβίασε τη συμφωνία και εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση. Το πρόγραμμα της WFP συνεχίζει να παραδίδει τρόφιμα όποτε η πρόσβαση το επιτρέπει και δηλώνει έτοιμο να ενισχύσει περαιτέρω τις επιχειρήσεις.
[Με πληροφορίες από Art Newspaper]
