Σοφία Παπάζογλου: Μας πήρε και μας σήκωσε η ποπ

Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως

Οι μουσικές συγγένειες της Σοφίας Παπάζογλου με τους εγχώριους "Μακάμ" φέρνουν τη γνωστή ερμηνεύτρια στον τόπο μας, σε ένα μουσικό συναπάντημα το οποίο θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε σε δύο συναυλίες σε Λεμεσό και Λευκωσία

Γεννήθηκε στις Βρυξέλλες, παιδί μεταναστών, και βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, μια πολυπολιτισμική πόλη, όπου μεγάλωσε. Η Σοφία Παπάζογλου θεωρείται ως μια από τις τελευταίες λαϊκές τραγουδίστριες της Ελλάδας η οποία παραμένει πιστή στο παραδοσιακό τραγούδι. "Απ' εκεί αντλούμε τη δύναμή μας", λέει στη συνέντευξη που ακολουθεί, διευκρινίζοντας παράλληλα πως η προσκόλληση στην παράδοση δεν αφήνει περιθώριο για το καινούργιο.

Στις δύο της συναυλίες στην Κύπρο, στις 22 και 23 Μαρτίου, η Σοφία Παπάζογλου συναντά το μουσικό σχήμα των Μακάμ, οι οποίοι μ' αυτήν τη συνεργασία ξεκινούν τις συναυλίες τους για τη φετινή χρονιά. Με ένα ευρύ ρεπερτόριο από παραδοσιακή μουσική και έθνικ διασκευές αφιερώνουν τις παραστάσεις τους στη δυτική, ανατολική και βουλγάρικη Θράκη, στη Μικρά Ασία, την Πόλη και τα νησιά. Και ως καλοί οικοδεσπότες, οι Μακάμ δίνουν τόπο στη Σοφία Παπάζογλου, η οποία μιλά στο "Π" για τη σχέση της με το παραδοσιακό τραγούδι και την επιμονή της να υπηρετεί την καλή ελληνική μουσική.

Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με το τραγούδι και εν τέλει με το παραδοσιακό τραγούδι;
Η μουσική και το τραγούδι ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας της οικογένειάς μου. Από τότε που με θυμάμαι, οι γονείς μου τραγουδούσαν, η μαμά μου είχε ανοιχτό το ραδιόφωνο ακούγοντας κυρίως παλιά λαϊκά του '50 και '60, ο παππούς μου ο Ροδίτης άκουγε Τσιτσάνη - Νίνου -Μπέλλου και Εσκενάζυ και νησιώτικα, ο μπαμπάς μου Καζαντζίδη και ποντιακά, χωρίς να λείπουν ασφαλώς απ' το ρεπερτόριο ο Μίκης, ο Μάνος και όλοι οι μεγάλοι συνθέτες μας. Θυμάμαι πως κάναμε γλέντια στις γιορτές και χορεύαμε τον Κόνιαλι. Η πόλη όπου μεγάλωσα, άλλωστε, η Θεσσαλονίκη, ως προσφυγούπολη που είναι, είχε πλούσια ακούσματα λαϊκών και μικρασιάτικων που σε επηρεάζουν θες δεν θες.

Γιατί να επιμένει κανείς στη μελέτη και τη διάδοση της παραδοσιακής μουσικής; Γιατί είναι η ρίζα του δέντρου που λέγεται ελληνικό τραγούδι. Πώς θα μεγαλώσει ένα δέντρο να φέρει νέους καρπούς και φύλλα χωρίς ρίζες; Όλοι οι σπουδαίοι συνθέτες μας και στιχουργοί εμπνεύστηκαν απ' την παράδοση και πάτησαν στην παράδοση. Και οι τραγουδιστές οφείλουν να γνωρίζουν καλά τη λαϊκή μας παράδοση, γιατί βοηθάει πάρα πολύ στην καλλιέργεια της φωνής και της ψυχής. Αυτό στο οποίο αντιτίθεμαι είναι η στατική -αν μπορώ να το πω έτσι- μελέτη της παράδοσης. Όταν γίνεται με σκοπό την απλή αναπαραγωγή του τραγουδιού και όταν θεωρούμε την παράδοση σαν πανάκεια του τραγουδιού και πως οτιδήποτε άλλο πέρα απ' αυτήν δεν αξίζει. Πιστεύω ακράδαντα πως πρέπει να προχωράμε και να εξελισσόμαστε, χωρίς όμως να ξεχνάμε τις ρίζες. Απ' εκεί αντλούμε τη δύναμή μας.

Οι πολλές πολιτιστικές επιρροές της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής [από την Ανατολή, την Τουρκία και αλλού] θεωρείτε πως υπονοούν και μια πολυπολιτισμική ταυτότητα; Μια ταυτότητα που πολλοί έχουν αποδεχτεί, αλλά άλλοι αρνούνται πεισματικά.
Είναι απολύτως φυσικό να έχουμε δεχτεί επιρροές από τους κατά καιρούς κατακτητές μας αλλά και από το περιβάλλον στο οποίο υπάρχουμε και ζούμε, τα Βαλκάνια. Πώς εξηγείται ότι στα ιταλοκρατούμενα Επτάνησα δεν έχουν καμιά μουσική σχέση με τη μουσική παράδοση της στερεάς Ελλάδας και Πελοποννήσου, που κατοικήθηκε από Αρβανίτες και των παραλίων της Μικράς Ασίας όπου Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι, Αρμένιοι κ.ά. συγκατοικούσαν; Πρέπει κάποτε να δούμε την ιστορία μας ακομπλεξάριστα. Εδώ είναι σταυροδρόμι πολιτισμών. Το ζήτημα είναι να κρατάμε τα καλά για να κάνουμε τα παραπέρα βήματά μας, να εξελισσόμαστε. Υπάρχει μια στροφή τα τελευταία χρόνια προς την παραδοσιακή μουσική αλλά και τη διασκευή κομματιών που έρχονται από το παρελθόν.

Πώς δικαιολογείτε αυτό το ενδιαφέρον;
Αυτό γινόταν πάντα. Είναι ένας τρόπος να θυμόμαστε και να μαθαίνουν οι νεότερες γενιές. Ίσως κάποιες φορές να είναι και εύκολη λύση, γιατί τα παλιά είναι δοκιμασμένα, ενώ με τα καινούργια τραγούδια παίρνεις και το ρίσκο της αποτυχίας. Εγώ ομολογώ πως είμαι του ρίσκου, γιατί με καίει πιο πολύ το καινούργιο - πάντα με στήριγμα το παλιό. Θέλω να λέω καλά καινούργια τραγούδια, και κυρίως αυτό ψάχνω και κάνω τα τελευταία χρόνια. Στα παλιά εντρύφησα και είχα μεγάλο κέρδος ως λαϊκή τραγουδίστρια. Βέβαια, όταν μου προτείνουν συνεργασία γκρουπ όπως η Εστουδιαντίνα, οι Τακίμ, και εν προκειμένω οι Μακάμ, πάντα κάνω μια παρέκκλιση απ' τα δικά μου γιατί αξίζουν όλοι τους πολλά.

Αλήθεια, πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία με τους Μακάμ;
Προέκυψε απ' τη γνωριμία και συνεργασία μου με τον βιολιστή Μιχάλη Κουλουμή προ τριετίας περίπου στο κέντρο Χάραμα στην Αθήνα. Είναι εξαιρετικά ταλαντούχος βιολιστής, και ξέροντας ότι είναι και εξαιρετικής ποιότητας άνθρωπος και επιλεκτικός στις μουσικές δέχτηκα αμέσως την πρόταση για συνεργασία. Τι θα παρουσιάσετε στις συναυλίες στην Κύπρο;
Θα παρουσιάσουμε τραγούδια και μουσικές της Μεσογείου, της παράδοσής μας[Σμύρνη, Στερεά Ελλάδα, Μικρασία], τραγούδια απ' την προσωπική μου δισκογραφία που έχουν ρίζες στην παράδοση και σύγχρονα ελληνικά τραγούδια που επίσης έχουν καταβολές. Είναι μια ενδιαφέρουσα σύμπραξη για μένα, και το κοινό της Κύπρου θα ευχαριστηθεί να την παρακολουθήσει.

Να επιστρέψουμε λίγο σ' αυτή την "εύκολη" αναζήτηση παλαιότερων μεν, αλλά υφιστάμενων ακουσμάτων από τη δημιουργία καινούργιων.
Θεωρώ πως η εμμονή με το παλιό δεν αφήνει περιθώρια και χώρο για το καινούργιο. Εγώ επιθυμώ το καινούργιο γιατί είμαι ένας σύγχρονος άνθρωπος με καλλιτεχνικές ανησυχίες και ψάχνομαι προς πολλές ενδιαφέρουσες κατ' εμέ μουσικές κατευθύνσεις. Τραγουδώντας μόνο παλιά, νιώθω σαν να μου λείπει κάτι, νιώθω μισή. Γι' αυτό και η δισκογραφία μου περιλαμβάνει κυρίως τραγούδια που έχω πει εγώ σε πρώτη εκτέλεση όπως αυτά που έκανα με τον Παναγιώτη Καλαντζόπουλο, τον Μανώλη Πάππο, τον Γιώργο Ζήκα κ.ά. Και όλα έχουν ακούσματα και στοιχεία απ' την ευρύτερη λαϊκή μας παράδοση. Ποτέ όμως δεν παραλείπω να τραγουδήσω τα παλιά λαϊκά ή παραδοσιακά στις παραστάσεις μου. Είναι η σταθερά μου.

Η ελληνική μουσική έχασε πρόσφατα τη Δόμνα Σαμίου, η οποία από τα 13 της χρόνια αφιερώθηκε στη μελέτη και τη διάδοση της παραδοσιακής μουσικής και του παραδοσιακού τραγουδιού. Τι σημαίνει η απώλεια τέτοιων ανθρώπων, που υπηρετούν ανιδιοτελώς τη μουσική και κυρίως την πολιτιστική ταυτότητα μιας χώρας;
Η απώλεια τέτοιων ανθρώπων σημαίνει πως γινόμαστε φτωχότεροι πολιτισμικά, γιατί δεν υπάρχουν, δυστυχώς, αντικαταστάτες. Μας πήρε και μας σήκωσε η ποπ κουλτούρα, που ισοπέδωσε την ελληνική κοινωνία και τον πολιτισμό μας. Αν δεν υπήρχε η Δόμνα Σαμίου με την τεράστια έρευνα που έκανε, είναι πολλά αυτά που δεν θα μαθαίναμε ποτέ για το παραδοσιακό μας τραγούδι. Αλλά μήπως και ο χαμός του Μανώλη Ρασούλη δεν ήταν μεγάλη απώλεια; Ο στιχουργός που άλλαξε μια για πάντα και έφερε νέο αέρα στην ελληνική στιχουργική μάς λείπει. Μας λείπει ο Χατζιδάκης και όλοι οι σπουδαίοι που πρόσφεραν στον πολιτισμό μας και τον έκαναν να ανθίσει με το ταλέντο και την αλήθεια τους.

"Μην της μιλάς της μοναξιάς στον ενικό"
Πρόσφατα κυκλοφόρησε ο δίσκος "Μην της μιλάς της μοναξιάς στον ενικό", σε μουσική Χρήστου Νικολόπουλου και στίχους Νίκου Αναγνωστάκη. Με τον Χρήστο συνεργαζόμαστε συχνά τα τελευταία χρόνια και ήταν κοινή μας επιθυμία να κάνουμε μια ολοκληρωμένη δισκογραφική δουλειά μαζί. Αρχικά θα έγραφε ο Ρασούλης τους στίχους, αλλά μας πρόλαβαν τα γεγονότα.... Έτσι, έγραψε τους στίχους ο Νίκος Αναγνωστάκης -με τον οποίο γίναμε καλοί φίλοι- και το αποτέλεσμα μας δικαίωσε, νομίζω. Τις ενορχηστρώσεις τις έκανε ο Ανδρέας Κατσιγιάννης, ο μαέστρος της Εστουδιαντίνας, και έπαιξαν οι μουσικοί της Εστουδιαντίνας Νέας Ιωνίας Βόλου, που είναι εξαιρετικοί μουσικοί και αγαπημένοι φίλοι. Ο Χρήστος είναι σπουδαίος, μεγάλο κεφάλαιο του λαϊκού μας τραγουδιού, και τον αγαπώ κι ευχαριστώ από καρδιάς.

+ Θα δοθούν δύο συναυλίες: την Πέμπτη 22 Μαρτίου στις 21:30 στη μουσική σκηνή "Έντεχνο" στη Λεμεσό [πληροφορίες τηλ. 99614100 και www.ticketcyprus.com] και στις 23 Μαρτίου στο Κοσμικό Κέντρο "Αντωνάκης" στην παλιά Λευκωσία, την ίδια ώρα [πληροφορίες τηλ. 99566485 και 22664697]. Εισιτήρια προς 15 και 12 ευρώ [προπώληση] και φοιτητικό 12 και 10 ευρώ [προπώληση].