ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ: Αυτό που ζούμε είναι «πόλεμος με άλλα μέσα»

Eleni Papadopoulou Δημοσιεύθηκε 25.11.2013

Ο λογοτέχνης της σύγχρονης ελληνικής διανόησης, Νάνος Βαλαωρίτης, επιστρέφει συχνά στην επικαιρότητα με τις παρεμβάσεις και τον δημόσιο λόγο του, διατυπώνοντας τα κακώς κείμενα της ελληνικής κοινωνίας, με πρώτο και κυριότερο την ύπαρξη της Χρυσής Αυγής.

Πολύ πρόσφατα παρουσίασε και τη νέα του ποιητική συλλογή, με τίτλο "Πικρό καρναβάλι" [εκδ. Ψυχογιός], που χαρακτηρίζει σύμφωνα με τον ίδιο την ποίηση σήμερα.

«Από τη μια το παιχνίδι, η ειρωνεία, ο σαρκασμός, και από την άλλη η νοσταλγία για ένα αναπότρεπτο παρελθόν, που όλο τ' αλλάζουμε να μας ικανοποιεί καλύτερα, ενώ ήταν γεμάτο από χαμένες ευκαιρίες, ανολοκλήρωτους πόθους και αποτυχημένες προσπάθειες, που επισκίαζαν τις λίγες λαμπερές στιγμές ολοκλήρωσης», σημειώνει ο ίδιος στην έκδοση.

Μαζί κυκλοφόρησε και το βιβλίο «Ή του ύψους ή του βάθους».

Πολυγραφότατος, με άρθρα-παρεμβάσεις στην πολιτικοκοινωνική ζωή της Ελλάδας, αλλά φειδωλός σε συνεντεύξεις, ο Νάνος Βαλαωρίτης απάντησε σε μια σειρά από ερωτήσεις του "Π" και τον ευχαριστούμε θερμά.

Χρησιμοποιούμε λέξεις πολεμικές για να περιγράψουμε όσα συμβαίνουν σήμερα στον κόσμο. Όμως κανείς δεν κρατά πραγματικά όπλα. Είναι αυτό που ζούμε ένας πόλεμος; Και σε σχέση με τους πραγματικούς πολέμους που έδωσε η χώρα σας, η Ευρώπη και ο κόσμος;

Ο ευρωπαϊκός πόλεμος που γίνεται παγκόσμιος το 1914, συνεχίζεται από την εποχή του Βίσμαρκ, 1870, 1914, 1939 και ζούμε την τέταρτη σύρραξη που είναι οικονομική αλλά ουσιαστικά είναι πόλεμος Λατίνων με Τεύτονες, όπως γράφει στους NY Times ο Πολ Κρούγκμαν [16-17 Νοεμβρίου] και όπως έχει φανερωθεί με την υποβάθμιση του επιτοκίου της EKT/ΕΨΒ, κατά 25,0 μονάδες, που προκάλεσε κυριολεκτική κήρυξη πολέμου εναντίον του Ντράγκι κατά των Γερμανών που τον κατηγορούν ότι το έκανε για να ωφελήσει την Ιταλία.
Ο Κρούγκμαν λέει ότι το euro αντί να ενώσει τους Ευρωπαίους, τους χώρισε σε δύο στρατόπεδα: Βόρειους και Νότιους, με αφετηρία την επίθεση στην Ελλάδα το 2010, με την κατευθυνόμενη ομοβροντία των γερμανικών ΜΜΕ εναντίον μας για να μαλακώσουν το έδαφος για την αποδοχή από τους άλλους των μέτρων λιτότητας, να τους τρομοκρατήσουν και να τους υποτάξουν. Και στη συνέχεια στην Κύπρο, που βρέθηκε στο ίδιο λούκι της Ελλάδας και του euro. Τα όπλα σήμερα είναι οικονομικά, χρήμα και ψυχολογία με εκφοβισμό του αντιπάλου. Υποβίβασή του σε τεμπέλη, ανίκανο, απατεώνα. Αλλά ποιος είναι μεγαλύτερος απατεώνας από τη Γερμανία που, αφού μας κατέστρεψαν ολοσχερώς, δεν μας πλήρωσαν τις αποζημιώσεις πολέμου και του αναγκαστικού δανείου. Η χώρα μας πολέμησε και στον τελευταίο, με την απίστευτη αντίστασή της, εξασφάλισε τη νίκη των Ρώσων, με την αργοπορία δύο μηνών παρέκβαση και προετοιμασία των Γερμανών, ομολογία του στρατάρχου Keitel, στο Time, αρχηγού του επιτελείου του Χίτλερ, με εικόνα του στο εξώφυλλο. Πόλεμος λοιπόν με άλλα μέσα.

Ποια είναι τα όπλα μας σήμερα; Τα λόγια; Οι νόμοι; Απέναντι στον φασισμό αλλά και απέναντι στην ένδεια την οικονομική και της αξιοπρέπειας.

Εν αρχή ην ο λόγος, το ισχυρότερο μέσο, γι' αυτό πρέπει να τον οξύνουμε σε πολύ αποτελεσματικό, με τη σωστή διάγνωση των σκοπών και του σχεδιασμού του αντιπάλου. Σήμερα η ελίτ η οικονομική της Γερμανίας και της Βόρειας Ευρώπης, Ολλανδία, Αυστρία, Φινλανδία με εφεδρεία τους Σκανδιναβούς, επιχειρούν να κυριαρχήσουν επάνω μας. Να αποδείξουμε χωρίς φόβο ότι το πολιτισμικό μας απόθεμα είναι ισάξιο οποιασδήποτε χώρας και συχνά ανώτερο, ας πούμε στην παράδοση, στο φολκλόρ, στην ποίηση. Αλλά και στον ανθρωπισμό και την αλληλεγγύη. Χρειαζόμαστε περισσότερο σύστημα, ώστε να αξιοποιήσουμε ό,τι έχουμε καλύτερο.

Η επόμενη μεγάλη συζήτηση στην Ελλάδα είναι η πιθανότητα εμφυλίου; Η Άλκη Ζέη ανέφερε σε συνέντευξή της ότι 'Ο διχασμός εκείνης της εποχής δεν παραβάλλεται με τη σημερινή εποχή. Στον Δεκέμβρη του '44, στον εμφύλιο, υπήρχε μίσος. Μπορούσες να μισήσεις, να σκοτώσεις τον φίλο σου, τον αδελφό σου. Δεν νομίζω πως σήμερα, π.χ. το μνημόνιο, μπορεί να μας κάνει να φτάσουμε σε εμφύλιο. Είναι πολύ λίγο'. Εσείς τι πιστεύετε;

Ο εμφύλιος εμφωλεύει δυστυχώς στους Έλληνες από την αρχαιότητα και οφείλεται στον αντίστοιχο ατομισμό των Ελλήνων και των φύλων τους που έσπασαν τον κλοιό της θεοκρατικής νοοτροπίας των άλλων μεγάλων πολιτισμών, της περιοχής μας, Σουμεριακό, Βαβυλωνιακό, Αιγυπτιακό, Περσικό. Πρώτοι οι Έλληνες σκέφθηκαν για τον εαυτό τους με τα γνωστά αποτελέσματα. Το μνημόνιο μας χωρίζει de facto, αλλά όχι βαθιά σε αυτούς που έχουν θάρρος και αυτούς που δεν έχουν. Στους ραγιάδες και τους κλέφτες και αρματολούς, όσο και να φαίνονται οι δεύτεροι ανεδαφικοί. Όχι όμως στον μακρύτερο χρόνο, όταν ανατραπεί πάλι η Γερμανία, όπως οφείλει να γίνει από όλους τους Ευρωπαίους, εφόσον φέρεται σαν εγωιστικό τέρας..!! Αν ενωθούμε, θα το κατορθώσουμε.

Επικρατούσε στις αρχές αυτής της δύσκολης συνθήκης στην οποία βρισκόμαστε σήμερα, μια αμηχανία. Έχει ξεπεραστεί αυτή η αμηχανία και περάσαμε στην επιλογή παράταξης;

Πιστεύω ότι ναι, ξεπερνιέται το σοκ. Βρισκόμαστε στην αρχή της αντεπίθεσης.

Είναι αναγκαία η επιλογή παράταξης, ιδεολογίας, συστήματος;

Όχι να επιλέξουμε βιαστικά. Πρέπει να ενεργήσουμε τολμηρά αλλά με σκέψη διαυγή, χωρίς ψευδαισθήσεις. Όχι σπασμωδικά, ούτε με άχρηστους παλικαρισμούς που κρύβουν πολλά, όπως οι φασίστες σε μας και παντού αλλού. Αυτά πρέπει να ισχύσουν σε κάθε παράταξη. Όσο για σύστημα, χωρίς αυτό δε γίνεται τίποτα.

Πώς μπορεί κανείς να μείνει έξω απ' όλα αυτά [και να διαβάσει ποίηση με την ησυχία του];

Η ποίηση που διαβάζουμε πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στον καιρό μας. Όχι με συνθήματα, αλλά με μέθεξη, συμμετοχή, αίσθημα αλλά και ειρωνεία και παρωδία και παιχνίδι και χιούμορ όπου χρειάζεται. Η ποίηση, αν θέλουμε μας διδάσκει και μας ευχαριστεί και μας ανακουφίζει από τη μιζέρια της καθημερινής προσπάθειας για επιβίωση, αλλά μια ποίηση που επικοινωνεί με τις βαθύτερες υπαρξιακές ανάγκες μας και ιδιαίτερα με προσοχή και σεβασμό στη γλώσσα, εκεί που χωρίζει η άσχετη με τη σχετική που ενεργεί με υποβολή και επέκταση της εμπειρίας της ζωής.

Γράφετε ποίηση από τη μια, πολιτικά κείμενα από την άλλη. Πώς συμβαδίζουν τα δυο;

Μα η πολιτική είναι μια άλλη πλευρά της ποίησης και η ποίηση μια άλλη πλευρά της πολιτικής. Είναι η πολιτική της ευαισθησίας και του οράματος, μέσα αλλά και πέρα από την καθημερινότητα. Ας μην ξεχνάμε τις πολιτικές Ουτοπίες του 19ου αιώνα, που σχημάτισαν πολλές αισθητικές ιδεολογίες του 20ού, μάλιστα πολλές ήταν και ποιητικές οι ίδιες όπως του Fourier, που τις χλεύαζαν οι στενόμυαλοι επαναστάτες και αστοί το ίδιο. Τα πιο ενδιαφέροντα κινήματα του εικοστού αιώνα, Dada, Φουτουρισμός, Υπερρεαλισμός, Σιτουσιονιστές, Λεττριστές, Φωνητική ποίηση, οπτική, poetes electriques, γλωσσοκεντρικοί, συμμετείχαν στην πολιτική με τη στάση τους απέναντι στη γλώσσα, την κοινωνία και τον κόσμο.

+ O Νάνος Βαλαωρίτης απάντησε στις ερωτήσεις στις 17 Νοεμβρίου 2013. Με την ευκαιρία της επετείου του Πολυτεχνείου, μας κάλεσε να διαβάσουμε ένα ποίημά του για αυτό, με τίτλο «Το ανώνυμο ποίημα του φωτεινού Άι - Γιάννη», Εκδόσεις Ίκαρος και Ύψιλον.