Συνέντευξη στην Χριστίνα Λάμπρου

 «Αν νομίζεις πως η άνοδος του φασισμού είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας, σκέψου το ξανά» λεει ο συγγραφέας, φιλόσοφος και ακτιβιστής, Srećko Horvat, ο οποίος συντονίζει το διεθνές συνέδριο Through the Roadblocks: realities in raw motion”. 

 «Γνώρισα την Helene Black και το Γιάννη Κολακκίδη όταν το NeMe διοργάνωσε μια μεγάλη έκθεση και ένα συνέδριο στη Ρωσία, στο Εκατερίνμεργκ. Αυτό, έγινε το 2008 και η εκδήλωση διοργανώθηκε με τίτλο “In Transition Russia”. Η διοργάνωση ήταν πολύ επιτυχής και μεταφέρθηκε αργότερα στη Μόσχα. Τώρα, αποφάσισαν να κάνουν κάτι παρόμοιο σε μεγαλύτερη κλίμακα, στην Κύπρο. Όχι μόνο γιατί η Κύπρος διαθέτει μια πλουσία και συχνά περίπλοκη ιστορία, αλλά και για το Περόν και το μέλλον της. Ας μη ξεχνάμε ότι η Κύπρος έχει αυτή τη στιγμή την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ την ίδια στιγμή είναι μια μοιρασμένη χώρα. Υπάρχει καλύτερο σημείο απ’ όπου να μπορούμε να μιλούμε για «οδοφράγματα»;

Το διεθνές συνέδριο θα συγκεντρώσει αναγνωρισμένους διανοούμενους και καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο στη Λεμεσό με καθημερινές ομιλίες και συζητήσεις, και θα κορυφωθεί με δύο βραδινές διαλέξεις: Η πρώτη από τον Tariq Ali, τον διάσημο Βρετανό / Πακιστανό ακτιβιστή στον οποίο οι Rolling Stones αφιέρωσαν το τραγούδι “Street Fighting Man”, και η Gayatri Spivak, Ινδή φιλόσοφος και φεμινίστρια, μια από τις πρωτοπόρους της αποδόμησης».

Η δική σας η ομιλία στο συνέδριο θα ασχολείται με την «(μη)διαπερατότητα των νέων οδοφραγμάτων της Ευρώπης». Αν θεωρήσουμε ότι η κινητικότητα είναι κεντρική ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πως αντιλαμβάνεστε εσείς τα νέα οδοφράγματα στα οποία αναφέρεστε;

 Ποια κινητικότητα; Ξέρετε ότι περισσότεροι από 16,000 μετανάστες από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή έχουν χάσει τη ζωή τους στις ακτές της Ευρώπης από το 1991 μέχρι το 2012; Αυτή τη στιγμή χτίζεται ένα τοίχος ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία ενώ χώρες μέλη, όπως η Ρουμάνια, δεν έχουν ακόμα πάρει το πράσινο φως για να εισέλθουν στη ζώνη του Σένγκεν. Ή, ας πάρουμε το πρόσφατο βραβείο Νόμπελ. Βέβαια, από τότε που ο Χένρι Κίσιντζερ πήρε το Νόμπελ Ειρήνης ως «ειρηνοποιός», υπεύθυνος για τον πόλεμο στο Βιετνάμ και διάφορες παρεμβάσεις στη Λατινική Αμερική, κάνεις δεν πιστεύει πια ότι το Νόμπελ Ειρήνης, είναι για την ειρήνη. Αυτό, αποδείχθηκε ξανά, όταν το Νόμπελ Ειρήνης δόθηκε τον Ομπάμα, ο οποίος συνέχισε τον πόλεμο του Μπους. Παρόλα αυτά, το ότι δίνεται το Νόμπελ Ειρήνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ένα νέο στάδιο αντιφατικότητας, ακόμα και ειρωνείας. Όχι μόνο επειδή τώρα είναι προϋπόθεση για κάθε νέο κράτος-μέλος να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ πριν από την ένταξή της στην ενταχθεί -και γνωρίζουμε το ΝΑΤΟ έχει τις δυνάμεις της στο Αφγανιστάν ή τη Λιβύη- αλλά γιατί την ίδια στιγμή εξελίσσεται ένας πραγματικός εμφύλιος πόλεμος μέσα στην Ευρώπη. Από τις εξεγέρσεις των μεταναστών στα γαλλικά προάστια το 2005, στις ταραχές του Λονδίνου το 2011, την εν εξελίξει κρίση στην Ελλάδα και άλλες χώρες της περιφέρειας. Αν η Αν πήρε το βραβείο Ειρήνης, τι άλλο να περιμένουμε; Να πάρει και το βραβείο Οικονομίας;

Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι τα αναδυόμενα οδοφράγματα –μια υλοποίηση των πολιτικών αποκλεισμού- ως την «ανακαίνιση» μια παλαιότερης ιδέας εθνικισμού, από την οποία η Ευρώπη απέτυχε να απαλλαγεί; Θα μπορούσε την ίδια ώρα να πυροδοτεί νέες απαντήσεις σε παλιά ερωτήματα;

Ναι, βέβαια. Ως συνέπεια των μέτρων λιτότητας και των διαρθρωτικών προσαρμογών, γινόμαστε μάρτυρες μιας κατάστασης που θυμίζει τη δεκαετία του ‘30, μια περίοδο που νομίζαμε ότι ήταν πάντα πίσω μας. Όταν γίναμε μάρτυρες της σφαγής στη Νορβηγία από τον Anders Breivik θεωρήθηκε ως μια εξαίρεση. Λίγους μήνες μετά, η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα δεν είναι μια ένα τσούρμο τρελοί που δέρνουν μετανάστες στο δρόμο, αλλά ένα νόμιμα εκλεγμένο κοινοβουλευτικό κόμμα, μιλάμε πια για τον κανόνα και όχι για την εξαίρεση. Και ενώ παραδίδεται στην Ευρώπη το Νόμπελ Ειρήνης, η ξεροκέφαλη οικονομική πολιτική ετοιμάζει το έδαφος για νέα οδοφράγματα.

Εδώ, η κινηματογραφική ταινία επιστημονικής φαντασίας Iron Sky (Timo Vuorensola, 2012), θα μπορούσε να μας δώσει ένα απρόσμενο μάθημα.  Η ταινία, μια συμπαραγωγή Φιλανδίας, Γερμανίας και Αυστρίας, αφηγείται την ιστορία των Ναζί που μετά την ήττα τους το 1945 έφυγαν για το φεγγάρι για να επιστρέψουν το 2018 και να κατακτήσουν τη γη. Στην αρχή, λίγο μετά την «τελική λύση» δύο ναζί φτάνουν στη γη για να βεβαιωθούν ότι όλα είναι έτοιμα, και κανένας δεν τους πιστεύει. Όταν πια επιβεβαιώνεται η σοβαρότητα των προθέσεων τους είναι πια αργά.

Αναφέρεστε στη επιστημονική φαντασία και το κινηματογραφικό παράδειγμα, για να σχολιάσετε την εξέλιξη της επικαιρότητας στην Ευρώπη. Ποιος είναι για σας ο ρόλος της τέχνης στην νέα αυτή τάξη πραγμάτων;

Χωρίς την τέχνη, τα πράγματα θα ήταν σίγουρα χειρότερα. Μπορώ να φέρω σας παράδειγμα ένα πρόσφατο «πείραμα τέχνης» από δύο νεαρούς άνεργους θεατρικούς συγγραφείς στη Σερβία οι οποίοι ήθελαν να αποδείξουν πως είναι δυνατό να γίνει κάνεις μέλος σε όλα τα πολιτικά κόμματα στη Σερβία. Το Απρίλιο του 2012, υποβάλλοντας αίτηση μέλους στα κύρια κόμματα της Σερβίας, έστειλαν μια πρόταση πολιτιστικής πολιτικής με τίτλο «Ιδέα, στρατηγική, κίνηση». Το κείμενο τους όπως και το όραμα τους έγινε θερμά αποδεκτό από όλα τα κόμματα, όπου τους έκαναν μέλη και τους υποσχέθηκαν θέσεις μετά τις εκλογές.  Αυτό που έκαναν ήταν πολύ απλό: πήραν το κείμενο του Γκέμπελς «Γνώση και Προπαγάνδα» από το 1928, και άλλαξαν μόνο κάποιες προτάσεις για να το προσαρμόσουν στο πλαίσιο της Σερβίας. Ένα από τα κόμματα μάλιστα, δημοσίευσε το κείμενο στην επίσημη του ιστοσελίδα.

Με άλλα λόγια, αν νομίζουμε πως η ανανέωση του φασισμού είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ας το σκεφτούμε ξανά. Ο ρόλος της τέχνης είναι ακριβώς να προειδοποιεί για υπάρχοντες κινδύνους και, ίσως, να αλλάζει την επίγνωση του κόσμου.