Συνέντευξη στην Αναστασία Π. Τάκη / Φωτογραφία Παύλος Βρυωνίδης

Ένας Κύπριος στην Αθήνα. Ζωγράφος. Illustrator. Kαλλιτέχνης. Με αφορμή το φετινό κρατικό βραβείο εικονογράφησης, ο Φίλιππος Θεοδωρίδης αναφέρεται στην τέχνη που τον ορίζει.

"Την αγαπώ την Κύπρο. Αν είναι, όμως, να μπολιαστεί και να γίνει ένα συνονθύλευμα μπασταρδεμένων αξιών και εννοιών και να χαθεί, ας χαθεί. Ο κάθε λαός ευθύνεται για τις πράξεις του". Ο Φίλιππος Θεοδωρίδης βραβεύθηκε φέτος με το κρατικό βραβείο λογοτεχνίας για την εικονογράφηση του βιβλίου του Κώστα Πετρίδη "Η μαθητευόμενη ψυχούλα και ο κακός λύκος" και μιλά στον "Π".

Ποιες ιδιαιτερότητες του αθηναϊκού τοπίου σε συγκινούν; Πόσο επηρεάζει το ύφος των έργων και τη ματιά σου η ιδιοσυγκρασία, η τυπολογία και η αισθαντικότητα αυτής της πόλης;

Η Αθήνα μού έκανε εντύπωση από την πρώτη φορά που πάτησα το πόδι μου εδώ, δώδεκα χρόνια πριν, και συνεχίζει μέχρι σήμερα να με εκπλήσσει. Ένιωσα ότι βρέθηκα πάνω σε ένα τρένο που έτρεχε με υπερβολική ταχύτητα και του έχουν σπάσει τα φρένα. Απολάμβανα αυτή την τρελή διαδρομή, παρόλο που δεν ήξερα πότε θα σταματούσε. Εξακολουθώ να βλέπω την πόλη σαν τουρίστας, σαν παρατηρητής. Υπάρχουν γειτονιές που σκόπιμα δεν έχω επισκεφτεί ακόμη, για να έχω έτσι σε κάτι να προσβλέπω. Στην αρχή η Αθήνα σε γοητεύει, μετά έρχεσαι αντιμέτωπος με την ασχήμια της, συγκρούεσαι και συμφιλιώνεσαι μαζί της. Είναι μια διαρκής πάλη. Υπάρχουν μερικά σημεία, όπως αυτά στο ιστορικό κέντρο, εκεί όπου βρίσκεται και το εργαστήρι μου, στα οποία νιώθεις να αυτοπροσδιορίζεσαι. Είναι και άλλα που μου είναι εντελώς αδιάφορα. Η Αθήνα είναι μια μεγαλούπολη με τα καλά και τα στραβά της. Είναι μια αρχόντισσα άλλης εποχής που έχει γεράσει, κινείται με δυσκολία, αλλά με έναν μαγικό τρόπο τα ζωτικά της όργανα λειτουργούν.

Πόσο επιτρέπεις στον -έστω επιφανειακό και φαινομενικό- αρνητισμό της εποχής να επηρεάσει τον ψυχισμό και τη δουλειά σου κατ' επέκταση; Νιώθεις πως η Αθήνα μπορεί ενδεχομένως να παρέχει περισσότερες επιλογές εκτόνωσης και καταφυγής -σε καλλιτεχνικό και προσωπικό επίπεδο- σε σχέση ίσως με την Κύπρο;

Επηρεάζομαι από τον αρνητισμό της εποχής. Γενικά δεν είμαι αισιόδοξος, αλλά προσπαθώ να είμαι ρεαλιστής, να ψάχνω ευκαιρίες για οτιδήποτε θετικό, να συνταιριάξω το φως με τη μαυρίλα της εποχής. Όσον αφορά την Αθήνα, είναι καθαρά θέμα επιλογής, δεν πιστεύω ότι προσφέρει λιγότερα ή περισσότερα από την Κύπρο.

Σε παλαιότερη συνέντευξή σου είχες δηλώσει το εξής: "Νομίζω ότι περιμένω πράγματα από την Κύπρο που δεν θα μου τα δώσει ποτέ". Σε ποια πράγματα ή έννοιες αναφέρεσαι; Υπάρχει κάτι σχετικό με το νησί που σε πληγώνει;

Νομίζω ότι σιγά-σιγά συμφιλιώνομαι με την ιδέα της Κύπρου και του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί, προσπαθώντας να μην την απορρίπτω τόσο εύκολα. Για μένα μερικά πράγματα είναι θέμα ταυτότητας, νοοτροπίας και αισθητικής. Όταν κάποια στιγμή κάνουμε μια ενδοσκόπηση και δούμε ποιοι ακριβώς είμαστε, πού θέλουμε να ανήκουμε, ποιας παράδοσης αποτελούμε τη συνέχεια, θα δούμε τότε και ποια συνέχεια θα έχουμε ως τόπος. Είμαστε μια χώρα με ένα παγιωμένο εθνικό ζήτημα, γνωστό σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Θεωρώ ότι η προβληματική αυτή συνθήκη καμουφλάρεται -όπως ένα σύνδρομο- επιφανειακά, από μια ευμάρεια πλασματική και εφήμερη. Την αγαπώ την Κύπρο. Αν είναι, όμως, να μπολιαστεί και να γίνει ένα συνονθύλευμα μπασταρδεμένων αξιών και εννοιών και να χαθεί, ας χαθεί. Ο κάθε λαός ευθύνεται για τις πράξεις του. Κανένας δεν μας αναγκάζει για το οτιδήποτε. Δεν ξέρω αν είμαστε αρκετά ώριμοι για να απογαλακτιστούμε από την έννοια του έθνους και από τη δεδομένη στήριξη που περιμένουμε διαχρονικά από την Ελλάδα. Η Ελλάδα δεν νοιάζεται για την Κύπρο όσο νομίζουμε και καλά κάνει. Η αγάπη μιας χώρας για μιαν άλλη δεν είναι έμφυτη, καλλιεργείται. Πρέπει να υπάρξει ένας γόνιμος διάλογος πάνω σε αυτά που μας ενώνουν, μια δεξαμενή ιδεών που αφορούν την παράδοση και τον κόσμο σε πολιτισμικό επίπεδο. Πολύ φοβάμαι ότι ο νεοπλουτισμός μάς έχει εκφυλίσει και μάς έχει σαν λαό αλλοιώσει. Χρειάζεται να συγκρουστούμε με όσα έχουμε τόσα χρόνια συνηθίσει και να απορρίψουμε αυτά που μας βολεύουν. Ίσως τότε μπορέσουμε να ανεξαρτητοποιηθούμε πραγματικά.

Ποια ερεθίσματα επηρέασαν την αισθητική σου κοσμοθεωρία; Ποιων ομότεχνών σου το έργο εκτιμάς ιδιαίτερα και από ποιους καλλιτεχνικούς κύκλους του παρελθόντος έχεις κατά καιρούς επηρεαστεί;

Από μικρός θυμάμαι να ασχολούμαι με Lego, με μινιατούρες ζώων και δέντρων. Αυτά ήταν η φάρμα μου! Ο παππούς μου είχε καναρίνια, κότες, η γιαγιά πάρα πολλές γλάστρες. Ζούσαμε σε ένα μεγάλο σπίτι στο κέντρο της πόλης, φωτεινό, γεμάτο με κόσμο. Αυτά ήταν τα πρώτα ερεθίσματα, καθώς και τα χρόνια στο νηπιαγωγείο, τα οποία θυμάμαι έντονα. Έπειτα ήταν ο θείος μου, ο John Corbidge. Ζωγράφος, πληθωρική φιγούρα, αληθινός intellectual άνθρωπος. Οι πρώτοι πίνακες και η πρώτη επαφή με αυτό που ονομάζουμε ζωγραφική ήρθε από τον θείο μου. Μεγαλώνοντας κατάλαβα ότι το επάγγελμα του ζωγράφου ήταν εφικτό γιατί το εξασκούσε κάποιος πολύ οικείος μου. Η σκέψη και η αντίληψή του, η επαφή μου μαζί του ήταν σαν μια όαση για έναν έφηβο που μεγάλωνε στη μικρή Λεμεσό της δεκαετίας του '90.

Οι κατά καιρούς επιρροές μου ποικίλουν από εξώφυλλα δίσκων και βιβλίων, ναΐφ ζωγραφική, η σύγχρονη σκηνή του Λος Άντζελες, η βυζαντινή ζωγραφική, ο Matisse, o Picasso, o De Kooning και ο Philip Guston τελευταία, o Hockney, o Saul Bass.

Πώς θα όριζες αυτό με το οποίο ασχολείσαι; Ποια στοιχεία ορίζουν και διαφοροποιούν την εικονογράφηση από άλλες μορφές απεικόνισης, όπως η ζωγραφική;

Περιτριγυρίζομαι από εικόνες και δημιουργώ εικόνες. Ζωγραφίζω και σχεδιάζω. Πολλές φορές κάνω χρήση του υπολογιστή, κυρίως στις εικονογραφήσεις. Το illustration δεν το διαχωρίζω και το θεωρώ ισάξιο της ζωγραφικής. Διαφοροποιούνται ίσως στο ότι το illustration χρησιμοποιείται κυρίως για επικοινωνιακούς λόγους και είναι στη φύση του πιο εμπορικό, κάτι που αποτελεί μια συνεχή πρόκληση.

Σε έργα σου διακρίνω αθηναϊκά μπαλκόνια, γοητευτικά νεοκλασικά, ελληνικές πολυκατοικίες, μιναρέδες, υδραγωγεία και εσωτερικά χώρων. Συναντώ τον Copland, τον Rachmaninoff και τον Gershwin. Εντοπίζω τον Brandt, τον Dylan Thomas και τον Σεφέρη. Να υποθέσω ότι διαβάζεις πολύ, ακούς μουσική και συγκινείσαι γενικότερα από διάφορα πεδία της τέχνης;

Διαβάζω όσο πιο πολύ μπορώ, ακούω μουσική ανελλιπώς και παίζω drums.

Ποια υπήρξε η πιο δημιουργική και ευχάριστή σου ανάθεση; Ποια σε είχε βασανίσει ή προκαλέσει περισσότερο; Τι επικαλείσαι όταν η δεξαμενή της έμπνευσης στερεύει;

Προσπαθώ η κάθε ανάθεση να είναι δημιουργική και ευχάριστη. Όταν δουλεύεις για έναν πελάτη ή για τον εαυτό σου χρειάζεται να βρίσκεις λύσεις σε προβλήματα που προκύπτουν. Όσο πιο πολλές προκλήσεις έχεις μπροστά σου, τόσο πιο πολύ ενδιαφέρον αποκτά η δουλειά σου. Η απουσία έμπνευσης είναι κι αυτή μέσα στο παιχνίδι, απαιτεί συγκέντρωση και μια αναθέρμανση της σχέσης με τον εαυτό σου. Έτσι κι αλλιώς, "πότε τελειώνεις, πότε σταματάς, γιατί πρέπει να ξαποστάσεις κάπου", όπως λέει κι ο Guston.

Η φαντασία, κατά την πλατωνική αντίληψη, είναι η δημιουργική ικανότητα της ψυχής να δημιουργεί "φαντάσματα", στηριγμένη σε στοιχεία της πραγματικότητας. Έχω την εντύπωση πως αντίστοιχα "φαντάσματα", προϊόντα δηλαδή της φαντασίας του, χρησιμοποιεί και ο ίδιος ο καλλιτέχνης ως εργαλεία για να μεταφράσει το υπαρκτό, χειροπιαστό του περιβάλλον σε προσωπική του τέχνη. Για έναν εικονογράφο, η φαντασία δεν αποτελεί έναν εφ' όρου ζωής συνοδοιπόρο;

Προσπαθώντας να ερμηνεύσω τον κόσμο γύρω μου, εμπνέομαι από τα πράγματα της καθημερινότητας, όπως είναι η πόλη και ο κόσμος της. Προσπαθώ να τα δω με καινούριο μάτι, σαν να τα βλέπω για πρώτη φορά. Αυτό είναι το προσωπικό μου στοίχημα. Για μένα η φαντασία λειτουργεί σε δεύτερο επίπεδο. Η υπέρβαση πάνω στον καμβά ή το σχέδιο προκύπτει πιο πολύ από το ασυνείδητο, το οποίο συντροφεύει τον κάθε άνθρωπο εφ' όρου ζωής.

"Η μαθητευόμενη ψυχούλα και ο κακός λύκος". Πώς προέκυψε αυτή η εικονογράφηση;

Τον Ιούνιο του 2014 με πήρε ο Κυριάκος Κυριάκου, ο οποίος διατηρεί εδώ και χρόνια ένα από τα σημαντικότερα βιβλιοπωλεία στο νησί και παράλληλα ασχολείται με την έκδοση βιβλίων. Μου είπε ότι είχε στα χέρια του το παραμύθι του Κώστα Πετρίδη και ότι θα ήθελε να το εικονογραφήσω. Στην αρχή δίστασα γιατί θα ήταν η πρώτη μου εικονογράφηση παιδικού βιβλίου. Ευτυχώς επέμεινε γιατί πίστεψε σε μένα, με έπεισε και τον ευχαριστώ.

Γιατί η εικονογράφηση συνοδεύει κατά κύριο λόγο παιδικά ή νεανικά βιβλία; Οι μεγάλοι δεν έχουν ανάγκη από εικόνες και χρώμα;

Φυσικά και οι μεγάλοι έχουν ανάγκη από εικόνες και χρώμα. Υπάρχουν εξαιρετικά δείγματα εικονογραφημένων εκδόσεων στο εξωτερικό για ενήλικες. Αυτό απαιτεί φυσικά έναν τολμηρό εκδότη, έναν ευφάνταστο art director και μια αγορά που να μπορεί να υποστηρίξει ένα τέτοιο εγχείρημα.

Πώς θα χαρακτήριζες την προσωπική σου αισθητική γλώσσα με τρεις λέξεις/φράσεις;

Πολύχρωμη, χιουμοριστική pop art με στοιχεία φολκλόρ!