Συνέντευξη στον Γιώργο Κακούρη
Η ειδική εισηγήτρια των Ηνωμένων Εθνών για θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, Καρίμα Μπενούν, εξηγεί στο «Π» πως η πολιτιστική κληρονομιά είναι πολύ περισσότερα από τα κτήρια.
Για μια εβδομάδα και κάτι, η Καρίμα Μπενούν, ειδική εισηγήτρια των ΗΕ για θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, γύρισε όλη την Κύπρο καταγράφοντας αν οι Κύπριοι σεβόμαστε το δικαίωμα πρόσβασης ο ένας του άλλου σε πολιτιστικά μνημεία και χώρους, αλλά και το δικαίωμα της άσκησης της πολιτισμικής μας ταυτότητας.
Δεν κοίταξε όμως μόνο το αν ο καθένας έχει πρόσβαση στα θρησκευτικά μνημεία του, αλλά και τον σεβασμό των γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων και την πρόσβαση σε χώρους κοινωνικοποίησης, ζωής και συλλογικής ταυτότητας. Όχι μόνο Ε/Κ και Τ/Κ, αλλά και των μικρότερων κοινοτήτων και των μεταναστών τους οποίους πολλές φορές οι Κύπριοι ένθεν κι ένθεν της γραμμής θέτουμε εκτός κάδρου.
Η Καρίμα Μπενούν είδε πολλά και θα καταγράψει ακόμα περισσότερα στην έκθεσή της, που μόλις χώρεσαν στη σύντομη συνέντευξη την οποία παραχώρησε στο «Π». Και στα οποία, σε μερικούς μήνες, θα επανέλθει.
Έχετε θέσει ως ηθική αρχή πως η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν είναι πολυτέλεια. Πώς μπορούν όμως πρακτικά οι κυβερνήσεις να πειστούν να αναλάβουν δράση;
Αυτή είναι και η κυριότερη πρόκληση για τους μηχανισμούς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα Ηνωμένα Έθνη, η πρόκληση της εφαρμογής. Πρέπει να σας πω πως με προθυμία επανέρχομαι σε κάθε θέμα, και κάνω συγκεκριμένες εισηγήσεις. Κάποιες από αυτές τις καταθέτω σήμερα. Και θα καταθέσω πολύ πιο συγκεκριμένες εισηγήσεις ενώπιον του Συμβουλίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των ΗΕ τον ερχόμενο Μάρτιο. Επίσης, στόχος μου είναι να εργάζομαι όχι μόνο με την κυβέρνηση αλλά και με την κοινωνία των πολιτών, ώστε να υπάρξει συνέχεια όσον αφορά τις εισηγήσεις που κρίνονται από τους ενδιαφερόμενους ως χρήσιμες.
Ποια είναι η εικόνα που έχετε αποκομίσει από την κατάσταση στις δύο πλευρές όσον αφορά τον σεβασμό ή όχι που επιδεικνύεται στην πολιτιστική κληρονομιά;
Έχουμε δεσμευτεί να εξετάσουμε τα πολιτιστικά δικαιώματα σε όλα τα μέρη της Κύπρου, με συναντήσεις με ανθρώπους από κάθε προέλευση. Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να σημειώσουμε. Για παράδειγμα, μας δόθηκε ελεύθερη πρόσβαση σε όλα τα σημεία που θελήσαμε να επισκεφθούμε. Αυτό δεν συμβαίνει σε κάθε χώρα.
Επίσης διαπίστωσα πως εδώ γίνεται πολλή σκέψη για θέματα πολιτικής σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά. Υπάρχει τεράστια εμπειρογνωμοσύνη σχετικά με αυτά τα θέματα εδώ στην Κύπρο. Συναντήσαμε τις δικοινοτικές τεχνικές επιτροπές για θέματα παιδείας, πολιτιστικής κληρονομιάς, πολιτισμού και φύλου. Και εντυπωσιάστηκα τόσο από την ποιότητα των ανθρώπων όσο και από τους στόχους και το όραμά τους. Φυσικά χρειάζονται οικονομική και διεθνή στήριξη, όμως χαίρομαι που βλέπω όσα ήδη γίνονται από πλευράς αποκατάστασης μνημείων.
Όσον αφορά τώρα πιο εποικοδομητική κριτική, ένα θέμα που αποτέλεσε προτεραιότητα κατά την επίσκεψή μου εδώ ήταν η ανακοίνωση αρχικά από τις τουρκοκυπριακές αρχές περισσότερων περιορισμών στην πρόσβαση σε συγκεκριμένα σημεία. Οι περιορισμοί φαίνεται πως έχουν αποσυρθεί, επιστρέφοντας στο στάτους κβο, το οποίο ωστόσο επιδέχεται ερμηνεία. Πρόκειται προφανώς για ένα σοβαρό ζήτημα το οποίο ήγειρα, καθώς νιώθω πως μπορεί να οδηγήσει στην παραβίαση πολιτισμικών δικαιωμάτων. Καταγράφω την ανησυχία μου αυτή στη γραπτή δήλωση, όπου αναφέρω ακόμα πως η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να αποφύγει τυχόν επιβολή αντιποίνων, γιατί τα πολιτισμικά δικαιώματα δεν είναι διαπραγματευτικό χαρτί. Είναι οικουμενικά και πρέπει να απολαμβάνονται από όλους.
Υπάρχουν επίσης θέματα πρόσβασης σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, ειδικά σε ορισμένα θρησκευτικά μνημεία στον νότο. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερο ντε φάκτο δυσκολίες, όπως η ανάγκη να υπάρχει καλύτερη πληροφόρηση για θέματα όπως πού βρίσκονται τα κλειδιά, αν υπάρχει δυνατότητα για τουαλέτες και άλλες διευκολύνσεις για όποιον θέλει να επισκεφθεί ένα μνημείο και ούτω καθεξής.
Αυτό που αποτελεί κοινή διαπίστωση σε όποιο σημείο επισκεφθήκαμε είναι η ανάγκη τού να υπάρχει διαβούλευση με όσους συνδέονται με ένα μνημείο όταν λαμβάνονται αποφάσεις. Για παράδειγμα, ποιο μνημείο προτείνεται ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς, ή τι πρέπει να τύχει αποκατάστασης και πώς. Πρόκειται για μια σημαντική διάσταση κατά τη γνώμη μου. Ως ειδικός σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν θεωρώ πως η πολιτιστική κληρονομιά αφορά απλώς αντικείμενα, αλλά θεωρώ κληρονομιά και τη σχέση που υπάρχει μεταξύ ανθρώπων και πολιτιστικής κληρονομιάς. Και η πρόσβαση σε αυτήν την κληρονομιά είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα.
«Τα πολιτισμικά δικαιώματα δεν είναι διαπραγματευτικό χαρτί, είναι οικουμενικά και πρέπει να απολαμβάνονται από όλους»