Στην τρίτη της συνεργασία με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου ως σκηνοθέτιδα [Γεθσημανή 2013, Hurlyburly 2011, ενώ στη βάση της δικής της μετάφρασης ανέβηκε το 2009 το Festen], η Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν υπογράφει τη σκηνοθεσία και τη δραματουργική επεξεργασία του έργου «Η αρρώστια της νιότης», που έκανε πρεμιέρα προχτές, Παρασκευή, στη Νέα Σκηνή.

Γραμμένο το 1926 από τον Φέρντιναντ Μπρούκνερ και τοποθετημένο στη Βιέννη του 1923 το έργο, που σπάνια παρουσιάζεται στο σανίδι και που για πρώτη φορά ανεβαίνει στην Κύπρο, εστιάζει σε επτά νέους φοιτητές της Ιατρικής, που δεν μπορούν να βρουν την ίαση για τους εαυτούς τους. Η αβεβαιότητα της εποχής του Μεσοπολέμου στην Αυστρία, μια χώρα που με ορμή εντάχθηκε στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Χίτλερ, παρασέρνει τους νέους σε μια δίνη αισθήσεων, ερωτικών ανταγωνισμών, ηδονής, πάθους και πόνου. Δικού τους και των άλλων.

«Η άνοδος του ναζισμού παραμονεύει για να εκμεταλλευτεί την αίσθηση της ματαιότητας που βιώνουν οι ήρωες», σημειώνεται στην ανακοίνωση του ΘΟΚ για το έργο. Ωστόσο, «δεν αναφέρεται ποτέ κανένας σε πολιτική κατάσταση μέσα στο έργο», σημειώνει η σκηνοθέτιδα. «Μόνο σε κάποια στιγμή γίνεται αναφορά στα νιάτα μετά από έναν πόλεμο που τα έκανε να μοιάζουν με αρρώστια. Όλοι αυτοί οι χαρακτήρες έτσι όπως είναι και με τον τρόπο με τον οποίο μιλούν και παρουσιάζουν την οπτική τους και τη ζωή, λες ‘αυτοί είναι’. Δεν φταίνε ακριβώς. Είναι τα πράγματα γύρω τους τέτοια.»

Η Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν στον ΘΟΚ. Φωτογραφία ©Ελένη Παπαδοπούλου

Με all star επιτελείο

«Η αρρώστια της νιότης» είναι η μία από τις δύο πολύ ενδιαφέρουσες νέες παραγωγές του ΘΟΚ αυτής της περιόδου. Και μόνο οι συντελεστές δημιουργούν έντονο ενδιαφέρον γι’ αυτήν. Αρχικά η ίδια η Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν, Κύπρια σκηνοθέτιδα που ζει και εργάζεται στην Αθήνα παρουσιάζοντας πετυχημένο έργο τόσο στο θέατρο [Festen, Καλιγούλας, Οι ζωές των άλλων κ.ά.] αλλά και στο σινεμά [Chinatown: τα τρία καταφύγια 2018, Bar 2001, Δρόμοι και Πορτοκάλια 1996]. Έπειτα είναι η Monika, η διάσημη τραγουδοποιός που υπογράφει τη μουσική του έργου. Κι ύστερα είναι οι βραβευμένοι ηθοποιοί Νιόβη Χαραλάμπους, Αντρέας Τσέλεπος, Κίκα Γεωργίου. Το επιτελείο των ηθοποιών συμπληρώνουν ο Δημήτρης Γεωργιάδης, η Νίκη Δραγούμη, ο Φώτης Καράλης και η Βένια Σταματιάδη.

Την κίνηση, στοιχείο έντονο και σημαντικό σε αυτό το ανέβασμα, υπογράφει ο Αλέξης Βασιλείου.



Τριάδα ενδιαφέροντος

«Διαβάζοντας το έργο, υπήρχαν τρία πράγματα που είδα σ’ αυτό και βρήκα ενδιαφέροντα: το πρώτο ήταν πως είναι ένα έργο για τους νέους, που μιλά για τη δυναμική που έχει κάθε νέος: μια ώθηση προς το μέλλον, μια αισιοδοξία η οποία ξέρουμε λόγω της εποχής που είναι τοποθετημένο το έργο ότι δεν υπάρχει. Διακόπτεται.

Είμαστε στην περίοδο ακριβώς πριν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Είναι μια εποχή κατά την οποία ξέρουμε ότι οι νέοι δεν έχουν πού να πάνε, ζουν σε ένα τέλμα. Άρα αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Να έχεις τη δυναμική και να μην μπορείς να πας μπροστά. Κι αυτό είναι επίκαιρο. Αυτό, λοιπόν, ήταν το ένα στοιχείο.

Το δεύτερο που ένιωσα ότι έχει ενδιαφέρον είναι πως πρόκειται για ένα έργο εξπρεσιονιστικό, ένα από τα πολύ καθαρά δείγματα ευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού στο θέατρο, άρα δίνει δυνατότητες να ανοιχτείς και να εκφράσεις το συγκεκριμένο θέμα. Για παράδειγμα, οι χαρακτήρες μιλούν με πολύ συγκεκριμένο τρόπο στο έργο. Προσπερνούν ο ένας τον άλλο, δεν μιλούν ο ένας στον άλλο. Ο καθένας λέει τα δικά του. Είναι διάφορα πράγματα που δεν έχουν συνέπεια στο κείμενο. Τα νοήματα δεν είναι τόσο δύσκολο να τα αντιληφθεί κανείς με την έννοια ότι μιλά ο καθένας για διάφορα πράγματα που τον προβληματίζουν. Υπάρχει και μια πολύ έντονη σεξουαλικότητα γιατί οι νέοι χαρακτηρίζονται από αυτή, είναι συνδεδεμένοι με τη σεξουαλικότητα και τον ερωτισμό και χρησιμοποίησα αυτό το στοιχείο στην παράσταση. Ένιωσα ότι είναι το καθοριστικό στοιχείο για το πώς ερμηνεύεται ο κόσμος τους όλος τη συγκεκριμένη στιγμή.

Το τρίτο στοιχείο ήταν η δυνατότητα να μελετήσω και να μπω στη λογική του πώς κάτι τόσο σύγχρονα γραμμένο δουλεύεται μέσα από όλα αυτά τα στοιχεία. Τα ίδια στοιχεία με οδήγησαν στον πειραματισμό.»

Μουσική και κίνηση

«Δεν έχω πειράξει το κείμενο. Είναι πειραγμένο σε κάποια σημεία αλλά ο ρεαλισμός των σκηνών υπάρχει. Απλά πλαισιώνονται από ένα σύμπαν μέσα στο οποίο οι χαρακτήρες υπάρχουν σε μια άλλη τους μορφή, με έναν άλλο τρόπο, που είναι απογυμνωμένοι -κυριολεκτικά και εννοιολογικά- από πράγματα. Και συνδέονται με έναν πιο πρωτόγονο τρόπο που καθορίζει τον νέο άνθρωπο. Όλα αυτά που λέω δεν είναι τόσο νοητικά όσο συναισθηματικά, δηλαδή πράγματα που στοχεύουν σε ένα συναίσθημα και σε ένα πιο ενστικτώδες αίσθημα που βγαίνει σαν διάθεση και μουσικά και κινησιολογικά. Αυτά προσπάθησα να βρω μέσα στο κείμενο, να δω πώς με κάνει να νιώθω το κείμενο και πώς μπορούν να αναπτυχθούν αυτά τα θέματα. Και μουσικά έχουν γίνει διάφοροι πειραματισμοί και κινησιολογικά.

Υπάρχει το ερωτικό σώμα που είναι καθοριστικό για το πώς ερμηνεύουν κάποιοι νέοι άνθρωποι τον κόσμο. Η σεξουαλικότητα και το ερωτικό σώμα. Ξεκινώντας απ’ εκεί, προσπάθησα να δω πώς αυτοί οι άνθρωποι, οι χαρακτήρες του έργου, συσχετίζονται και πώς εμπλέκονται ο ένας με τον άλλο. Επίσης υπάρχει έντονη η αίσθηση της συνωμοσίας. Ένας χαρακτήρας, η Μαρί, τελειώνει τις σπουδές της και έχει μια αισιοδοξία για το μέλλον. Κι είναι λες κι υπάρχει μια συνωμοσία από όλους τους χαρακτήρες με τον Α ή Β τρόπο να της ακυρώσουν οποιαδήποτε ελπίδα έχει. Και το κάνουν είτε συνειδητά ή ασυνείδητα. Θέλουν να την κάνουν ένα 'τέρας', όπως έχουν γίνει αυτοί. Αντιστέκεται πολύ γιατί είναι αισιόδοξη, γιατί εθελοτυφλεί, και βρίσκονται όλοι συνέχεια σε μια μυστική συνεννόηση για το πώς θα φτάσει αυτός ο χαρακτήρας σε αυτό το σημείο.

Και δραματουργικά, ο συγγραφέας παίρνει όλους τους χαρακτήρες και τους δίνει διαφορετικές ιδιότητες και δράσεις ώστε όλα τα πράγματα να καταρρίπτουν σταδιακά αυτή την ελπίδα και την αισιοδοξία που έχει αυτός ο άνθρωπος για το μέλλον.

Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο για μένα και είναι αυτό που αναπτύχθηκε μουσικά και κινησιολογικά μέσα στο έργο. Με τη μουσική της Monika, τον Άρη Ζέρβα που κάνει την ενορχήστρωση και τα δύο τσέλα ζωντανά στην παράσταση. Και με την κίνηση του Αλέξη Βασιλείου. Έγινε πολύ ψάξιμο προς αυτή την κατεύθυνση.»

Πειραματισμός

«Με ενδιαφέρει πολύ τα κείμενα να αφήνουν χώρο για άλλα πράγματα. Κάποια δεν αφήνουν χώρο και τον κάνω μόνη μου. Τα σέβομαι τα κείμενα. Στόχος μου δεν είναι να τα αποδομήσω, δεν έχω τέτοιου είδους διάθεση εκτός αν προκύψει κάτι στην πορεία. Στόχος δεν είναι η αποδόμηση αλλά το κείμενο το ίδιο πώς μπορεί κανείς να το δει από μια πτυχή - παίρνοντας κάποια στοιχεία εννοιολογικά ή συναισθηματικά και πώς με αυτά να δημιουργήσει έναν κόσμο έξω από τον κόσμο του έργου ο οποίος περιγράφει και σχολιάζει τον κόσμο του έργου. Είναι πολύ μεγάλη πρόκληση για μένα, όταν ξεκινώ να κάνω κάτι, αυτό το στοιχείο.»

Συναίσθημα ή νοήματα;

«Στις δραματικές τέχνες, όπως είναι το θέατρο και το σινεμά, νομίζω πως δεν τίθεται ερώτημα. Ξεκινώντας από το αρχαίο δράμα, δεν έχει σημασία τι λένε τα κείμενα. Αν δεν μπορείς να εμπλέξεις συναισθηματικά τον θεατή, έχασες. Φυσικά οι έννοιες υπάρχουν, είναι εκεί όταν τις ψάχνουμε και τις αναλύουμε. Όμως όλα αυτά στο τέλος της μέρας, ακόμα κι όταν έχω καταλάβει τι λεν οι χαρακτήρες του κειμένου… δεν περνά καλά κανένας με το να καταλάβει τι λέει ο καθένας. Το θέμα είναι ότι πρέπει να νιώσεις το δράμα του κεντρικού χαρακτήρα. Αν δεν περάσει κάτω αυτό, δεν έχεις κάνει τίποτε.»

+ Η αρρώστια της νιότης, κάθε Παρασκευή, Σάββατο στις 20:30 και Κυριακή στις 18:00 στη Νέα Σκηνή ΘΟΚ. Στις 17 Φεβρουαρίου μετά την παράσταση θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό.

Περιοδεία: Δημοτικό Θέατρο Σωτήρας στις 6/03, 20:30 / Θέατρο Ριάλτο Λεμεσού στις 13/03, 20:30 / Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας 19/03, 20:30 / Μαρκίδειο Θέατρο Πάφου 3/04, 20:30. Οι παραστάσεις την 1η Μαρτίου στη Λευκωσία και στις 13 Μαρτίου στη Λεμεσό θα είναι με αγγλικούς και τουρκικούς υπέρτιτλους. Εισιτήρια προς 12 και 6 ευρώ [άνεργοι, συνταξιούχοι με την επίδειξη του αντίστοιχου αποδεικτικού εγγράφου, άτομα κάτω των 25 ετών με την επίδειξη πολιτικής ταυτότητας]. Πληροφορίες τηλ. 77772717.

ΑΡΧΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ©ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ