Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Πολίτης στις 15 Ιουνίου 2008. 

Ο Στέργιος Δελιαλής μετρά 68 χρόνια ζωής, κατά τη διάρκεια των οποίων απέκτησε τέσσερα παιδιά, πέντε εγγόνια, τεσσεράμισι χιλιάδες αντικείμενα ντιζάιν και δεκάδες διάσημους φίλους από το χώρο του design.

Ο Στέργιος Δελιαλής περπατά με ένα σημειωματάριο και ένα μολύβι στην τσέπη και υιοθετεί αυτό που είχε πει το φιλαράκι του -«γνωριζόμαστε από πιτσιρικάδες»- ο διάσημος Βρετανός ντιζάινερ Άλαν Φλέτσερ (Alan Fletcher, 1931-2006): «Το ντιζάιν δεν είναι επάγγελμα, είναι τρόπος ζωής».

Ο Στέργιος Δελιαλής βρέθηκε πριν μερικές μέρες στην Κύπρο υπό την ιδιότητα του Διευθυντή του Μουσείου Design στη Θεσσαλονίκη, για μια διάλεξη σχετικά με το περιεχόμενο και την αποστολή του ντιζάιν. Μαζί μιλήσαμε για το μουσείο, το οποίο παραμένει άστεγο εδώ και 15 χρόνια (από την ίδρυσή του δηλαδή), για το ντιζάιν και τη θέση του στον κόσμο σήμερα, για την έννοια του «συλλεκτικού» και του συλλέκτη, για τους φίλους που φεύγουν: «μου πεθαίνουν όλοι, το παίρνω προσωπικά...».

Ας ξεκινήσουμε από το -άστεγο ακόμη- Μουσείο Ντιζάιν στη Θεσσαλονίκη.
Το 1993 αποφάσισα να οργανώσω ένα Μουσείο Ντιζάιν, το πρώτο στην Ελλάδα. Ζώντας και δουλεύοντας στις δύο πόλεις, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, συνειδητά προτίμησα τη Θεσσαλονίκη λόγω της μικρότερης κλίμακας και επίσης διότι στην πόλη λειτουργούν εκπαιδευτικά Ιδρύματα: το Πανεπιστήμιο, το Πολυτεχνείο, οι γύρω Σχολές. Με ενδιέφερε περισσότερο η εκπαίδευση παρά να αντιμετωπιστεί ένα μουσείο ντιζάιν σαν ένα σαλόνι, σαν ένας εκθεσιακός χώρος, σαν ένα μαγαζί με όμορφα πραγματάκια, γιατί τα τελευταία χρόνια ο περισσότερος κόσμος σκέφτεται κάτι τέτοιο... πως είναι pretty useless... Και δυστυχώς τα περισσότερα είναι και εφήμερα, δηλαδή όλα αυτά σε κουράζουν. Μετά είναι η αγορά, η διαφήμιση, οι γραφίστες πίσω από τη διαφήμιση που προσπαθούν να πείσουν το κοινό ότι αυτό είναι η μόδα φέτος, αυτή είναι η τάση του χρόνου. Άρα, τι κάνεις; Τα πετάς όλα και ακολουθείς την επόμενη μόδα; Δεν είναι αυτός ο ορισμός ενός χρηστικού αντικειμένου, που ζεις μαζί του.

Τι περιλαμβάνει η συλλογή του μουσείου;

Πρόκειται για σχεδιασμένα αντικείμενα δύο και τριών διαστάσεων, δηλαδή graphics, αφίσες, έντυπο υλικό και χρηστικά αντικείμενα στις κατηγορίες έπιπλο, γραφείο, παιχνίδια, φωτισμός κ.λ.π. Κάθε μουσείο, όπως ξέρετε, είναι και ένας χώρος εκπαίδευσης. Λέμε ότι ένα Μουσείο Ντιζάιν έχει πιο άμεση εκπαιδευτική ευθύνη και θέση λόγω της αμεσότητάς του, γιατί τα αντικείμενα είναι πρακτικά.

Ποια είναι η σημασία του ντιζάιν σήμερα;

Ό,τι σήμαινε και τότε, δηλαδή από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά. Η βιομηχανική επανάσταση μάς έδωσε τη δυνατότητα να έχουμε στάνταρντ και μαζική παραγωγή, άρα πολλά πράγματα, ίδια σχεδιασμένα, ίδια τεσταρισμένα, για την ασφάλειά τους, για τη λειτουργία τους, για να δουλέψουν μαζί μας. Η ουτοπία είναι: καλοσχεδιασμένα χρηστικά αντικείμενα για όλους. Την ουτοπία την αναφέρουμε και για τα χρόνια του Μπάου Χάουζ, όταν μαζεύτηκαν καλλιτέχνες και μαστόρια από παντού, όχι για να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο, αλλά για να φτιάξουμε αντικείμενα τα οποία θα βοηθούν να ζήσουμε καλά, ήσυχα και -φυσικά- για να κάνουμε τη δουλειά μας.

Ένας σχεδιαστής είχε πει πως «ό,τι κάνει ο άνθρωπος είναι ντιζάιν».

Δεν είναι πολύ κυνικό; Δεν θα μπορούσα όλη αυτή την ιστορία να τη βάλω κάτω από ένα τέτοιο μότο. Πιθανόν ό,τι μαστορεύει ο καθένας να είναι «μπράβο του και 'γειά στα χέρια του" και εκφράσεις που περιλαμβάνουν το μεράκι, την αγάπη ή λέξεις όπως "παιδεύομαι", "προσπαθώ". Όλα αυτά είναι μεταξύ του "παίζω", "έχω καλή διάθεση", "έχω ανάγκη και το κάνω μόνος". Αλλά το ντιζάιν έχει την πειθαρχία του βιομηχανικού σχεδιασμού. Ο βιομηχανικός σχεδιασμός (industrial design) γίνεται για μαζική παραγωγή και αυτό μας δίνει ασφάλεια και λειτουργικότητα, για να φτάσουμε έπειτα στα δικαιώματα και απ' εκεί στο ότι μπορείς να πας και να ζητήσεις από την εταιρεία αποζημίωση γιατί έπαθε μια ζημιά το ψυγείο ή η καφετιέρα σου. Ντιζάιν δεν είναι μόνο τα αντικείμενα που είναι πανάκριβα, περίεργα ή που γυρίζουν, σφυρίζουν και κάνουν φασαρία. Δεν χρειάζεται κάτι να φαίνεται. Αυτό που χρειάζεται, είναι να κάνει τη δουλειά του. Και η ομορφιά είναι η ομορφιά γι' αυτό που είναι. Αλλιώς θα μιλήσουμε για την ομορφιά του φεγγαριού, του αέρα, των δέντρων, ενός πίνακα ή ενός γλυπτού κι αλλιώς για την ομορφιά μιας καφετιέρας. Έτσι δεν είναι; Άρα, είναι καλοσχεδιασμένη και δεν "ταράζεσαι" όταν πας να κάνεις καφέ και βλέπεις ένα πράγμα περίεργο. Με το να βάλουμε περίεργα χερούλια και χρώματα και αυτοκόλλητα επάνω, ελεφαντάκια... Κάτι τέτοιο σίγουρα δεν κάνει πιο όμορφη τη ζωή μου. Πιο όμορφη θα την έκανε αν είχαν μπει αληθινά λουλούδια δίπλα. Αν είχα δίπλα ένα ραδιόφωνο και άκουγα μουσική την ώρα που έφτιαχνα τον καφέ μου. Αν είχα ήσυχο το κεφάλι μου. Αν δίπλα στον άδειο, άσπρο πάγκο της κουζίνας, είχα τις ντομάτες που θα κόψω για να φάω. Αν αυτός ο νέος κόσμος που γίνεται πια με τα χρηστικά αντικείμενα, μια κουζίνα που έχει και γρανίτες, έχει και stainless steel, έχει και το ένα, έχει και τ' άλλο, αρχίζει και γίνεται ένα φόντο εφιαλτικό. Ή τουλάχιστον υπάρχει κι αυτή η σχολή. Με όλο το σεβασμό στο θαυμαστό καινούριο κόσμο.

Υπάρχουν κάποια κομμάτια στη συλλογή του Μουσείου Ντιζάιν που θεωρείτε πιο σημαντικά απ' τα άλλα;

Το καθένα έχει την ιστορία του, το καθένα έχει μια εξέλιξη του είδους, υπάρχουν μερικά που αναφέρονται σαν σταθμοί, που έδωσαν μια λύση τεχνική ή τεχνολογική των τελευταίων χρόνων πια, η τεχνολογία μάς οδηγεί. Παραδείγματος χάρη, αναφερόμαστε στα έπιπλα Θόνετ, τα βιεννέζικα που λέμε, ήταν από τις πρώτες εταιρείες που έκαναν μαζική παραγωγή. Η περίφημη καρέκλα Νο 14, διαλυμένη με τις τέσσερις βίδες που τις βίδωνε ο κάθε έμπορος -όχι ο κάθε πελάτης- πακεταριζόταν στη Βιέννη και ταξίδευε σε όλο τον κόσμο. Αυτές οι καρέκλες αναφέρονται σαν τα πρώτα παραδείγματα που πούλησαν τόσο πολύ και μπήκαν σε τόσα σπίτια και άλλαξε το τοπίο της καρέκλας σαν θρόνος. Υπάρχουν τέτοια παραδείγματα, τα οποία γενικά αποτελούν πηγή έμπνευσης. Για τους Ιταλούς, η ευλογία μιας συνεχούς ζωής πολιτισμού έχει περάσει σαν τρόπος ζωής. Αναφερόμαστε στους Ιταλούς που άλλαξαν τη μορφή των αυτοκινήτων. Λίγο, μια ιδέα, ένα κλικ, ένα φλερτ, μια χαρά ή ένα χιούμορ πολλές φορές. Δεν είναι όμως αυτός ο σκοπός του χρηστικού, δεν είναι να με κάνει να γελάσω. Είναι να κάνω καλά τη δουλειά μου και να το προτιμήσω από άλλα, γιατί είναι όμορφο σ' αυτό που είναι.

Η μαζική παραγωγή συνδέεται άρρηκτα με το ντιζάιν;

Ναι, γιατί η μαζική παραγωγή θέλει στάνταρτ, θέλει σχεδιασμό και μια τυπικότητα, θέλει τεστάρισμα. Άρα πρέπει κάποιος εκπαιδευμένος να δουλέψει, όχι μόνος του -ο ντιζάινερ δεν είναι σταρ- αλλά σε μια ομάδα, τα εξής ζητήματα: τι θέλουμε να κάνουμε και γιατί θέλουμε να το κάνουμε, γιατί θέλουμε να το αλλάξουμε, ποιο είναι το ζητούμενο. Παλιά το αλλάζαμε πιθανόν για να πουλήσουμε την άλλη χρονιά ένα άλλο μοντέλο. Τώρα πρέπει να το αλλάξουμε για άλλους λόγους, για παράδειγμα η τεχνολογία αλλάζει τα αντικείμενα ακόμη πιο σύντομα.

Ποια είναι η θέση του «συλλεκτικού» σ' όλα αυτά;

Όλοι -αν θέλετε- είμαστε εν δυνάμει συλλέκτες. Μπορείς να πεις ότι συλλέγεις όταν βγεις το πρωί να μαζέψεις λουλούδια, μικροί συλλέγαμε πεταλούδες, ο Ναμπόκοφ μάζευε πεταλούδες και έγραψε γι' αυτές, άλλοι βλέπουν τις βιβλιοθήκες τους και αισθάνονται ότι έχουν μαζέψει τα βιβλία, άλλοι μετά το δεύτερο καπέλο αισθάνονται ότι κάνουν μια μικρή συλλογή. Μαζεύω κοχύλια το καλοκαίρι, μαζεύω ιστορίες, υπάρχουν συλλέκτες γραμματοσήμων... Υπάρχουν συλλέκτες που τα μαζεύουν και τα κρύβουν κάτω από το κρεβάτι τους και τα χαίρονται μόνο αυτοί, υπάρχουν όμως συλλέκτες οι οποίοι θέλουν να τα μοιράζονται. Αν θεωρούμαι συλλέκτης, τότε έχω και αυτή την κατάρα, ότι θέλω να μοιράζομαι τις ιστορίες μου, τη χαρά ή την περιέργεια τού πώς βίδωσε κάποιος αυτές τις καρέκλες ή τα πόδια της, από ποιο ξύλο είναι φτιαγμένες, από ποια χώρα είναι αυτό το ξύλο... Έτσι μπαίνουν μέσα, πέρα από την ποίηση, την έκφραση, τη χαρά της δημιουργίας, οι κανόνες: το κασέ της εφημερίδας σας είναι αυτό, τα γράμματά σας είναι τόσων στιγμών για να διαβάζονται, οι αγγελίες είναι μικρότερες, αν πληρώσουν περισσότερο έχουν μεγαλύτερες, αν πληρώσουν ακόμη περισσότερο τους βάζουν κι ένα πλαίσιο, άρα ξεχωρίζουνε, πλαίσιο βάζουν όμως και στις αγγελίες θανάτου... Και πάει λέγοντας το παιχνίδι της ζωής και της εφαρμογής του ντιζάιν, είτε προϊόντων, είτε οπτικής επικοινωνίας.

Μπορεί οι εν δυνάμει συλλέκτες να είναι πολλοί, είναι όμως πολύ λίγοι εκείνοι που παράγουν αντικείμενα και τα βαφτίζουν "συλλεκτικά".

Με συγχωρείτε για το αυθόρμητο, αλλά το θεωρώ τελείως βαρετό και κοινότυπα εμπορικό να σχεδιάζει κάποιος πράγματα εκ των προτέρων αναφέροντάς τα ως συλλεκτικά και να περιμένει με αυτό τον τίτλο να πουληθούν και να αγοραστούν από ανθρώπους που φοβάμαι πως περιμένουν να κερδίσουν -αγοράζοντας κάτι- μια θέση κάτω από τον ήλιο. Αλίμονό μου αν αγοράζοντας κάτι, αποκτήσω δύναμη, στάτους, σας κερδίσω, κερδίσω την καρδιά σας ή τον σεβασμό σας ή βγάλω το μάτι του γείτονα, ο οποίος βλέπει το συλλεκτικό το οποίο κάποιος όρισε έτσι ή το έβαλε σε ένα μαγαζί έτσι ή το διαφήμισε έτσι.

Ποιο είναι το καλύτερο ντιζάιν που έβγαλε η Ελλάδα;

Φοβάμαι ότι δεν έχει ιστορία στο industrial design, στο σχεδιασμό προϊόντων. Σπουδάζουν "της Ελλάδας τα παιδιά" σε όλο τον κόσμο, αλλά δεν έχουν δυνατότητα να εκφράσουν τη δουλειά τους, μιας και οι Έλληνες παραγωγοί δεν συνεργάζονται με Έλληνες σχεδιαστές. Δεν συνεργάζονται ούτε με ξένους. Δεν έχουμε παραγωγή. Ελάχιστες είναι οι εταιρείες που δουλεύουν. Μέσα σ' αυτές μπορώ να αναφέρω την εταιρεία επίπλων Βαράγκης. Φέτος, ένας από την ομάδα αυτή κέρδισε ένα σπουδαίο βραβείο ντιζάιν στη Γερμανία. Αλλά δεν ενδιαφέρονται, δεν έχουν εμπιστοσύνη ή δεν θέλουμε να κάνουμε κάτι ανταγωνιστικό. Συνεχίζουμε και αγοράζουμε και πουλάμε. Συνεχίζουμε και είμαστε έμποροι, δεν είμαστε παραγωγοί. Έχουμε ωραίο ήλιο, έχουμε ωραία φέτα που μας την παίρνουνε άλλες χώρες, έχουμε λάδι, αλλά παίρνουμε τυποποιημένο από την Ιταλία. Όμως, έχουμε ποίηση, έχουμε λογοτεχνία, είχαμε -μπορεί να έχουμε και τώρα- ελληνικό κινηματογράφο. Πιθανόν να εκφραζόμαστε διαφορετικά σαν λαός. Δεν είναι κακό αυτό.

Το δικό σας αγαπημένο ντιζάιν;

Όλα μού είναι αγαπημένα. Το καθένα έχει την ιστορία του. Κυρίως αυτά που δουλεύω κάθε μέρα, δηλαδή το σχεδιαστήριό μου, η λάμπα που έχω πάνω στο σχεδιαστήριό μου, τα μολύβια που έχω πάνω στο σχεδιαστήριό μου, το ραδιόφωνο που έχω δίπλα στο σχεδιαστήριό μου. Μου είναι οικεία, αγαπημένα, ξέρω την ιστορία τους, ξέρω τους σχεδιαστές τους...

Ποια είναι η λάμπα σας;

Είναι μια λάμπα εργασίας που σχεδιάστηκε με την ιδέα του ανθρώπινου χεριού, μια άνγκλποϊς σχεδιάστηκε το 1931 από έναν Εγγλέζο (George Carwardine, 1931, λάμπα anglepoise) έχει για παλάμη το καπέλο της, έχει μια άρθρωση στον καρπό, μια δεύτερη άρθρωση στον αγκώνα και άλλη μια που περιστρέφεται στη βάση της, στο σημείο του ώμου. Άρα αυτή η ιδέα ενός ανθρώπινου χεριού που γυρίζει ήταν η ιδέα μιας σπαστής λάμπας εργασίας. Είναι παλιά και σε εκείνη βασίστηκαν οι περισσότερες λάμπες εργασίας μετέπειτα. Εκτός από το φως που παρέχει, είναι και καλή παρέα.

Αγαπημένους ντιζάινερ έχετε;

Ναι, φυσικά, για διαφορετικούς λόγους τον καθένα. Ο Σότσας, που έκανε τη γραφομηχανή Valentine (Ettore Sottsass, 1969, για την εταιρεία Οlivetti), για το παιδικό του ύφος, για τον ερωτισμό του, εκτιμώ ιδιαίτερα και αυτούς που είχαν ένα κέφι για τη ζωή και μπορούσαν και το εξέφραζαν. Ο Καστιλιόνι (Achille Castiglioni, 1962, επιδαπέδια λάμπα Arco), μού είναι πολύ αγαπητός, έχει πεθάνει δυστυχώς κι αυτός -μου πεθαίνουν όλοι, το παίρνω προσωπικά- είχε ένα χιούμορ και το έβλεπες στα αντικείμενα που σχεδίαζε, ο Ματζιστρέτι (Vico Magistretti, 1920-2006) γιατί φορούσε μονίμως κόκκινες κάλτσες...
Μπορούμε να παίζουμε μ' αυτά. Σ' ένα χρηστικό αντικείμενο, αυτός που δίνει το βραβείο πιστεύω πως είναι ο χρήστης. Εσείς, ο γείτονας, εγώ. Αν βλέπουμε, αν ψάχνουμε, αν ενδιαφερόμαστε, η επιλογή μας είναι το βραβείο. Κι αν πετύχει αυτή η επιλογή μας, σ' εμάς κατ'αρχήν, δηλαδή αν μια καφετιέρα κάνει καλά τον καφέ, δεν τινάζεται η μπρίζα, δεν ενοχλεί αισθητικά, είναι όμορφο γι΄αυτό που είναι, την καθαρίζω, έχω μια εγγύηση, ζει πολλά χρόνια μαζί μου... Να το βραβείο. Αν μπορείτε να το δείτε έτσι, τόσο κοινότυπα. Και μετά μπορείτε να του βάλετε μια ιστορία, να ψάξετε να βρείτε μια μαγική ιστορία να του βάλετε και να περάσετε ακόμη καλύτερα...

Το επί 15 χρόνια άστεγο μουσείο, η συλλογή του και η πιθανή συνεργασία στην Κύπρο

«Σαν επαγγελματίας ντιζάινερ ενδιαφερόμουνα για τα χρηστικά αντικείμενα γύρω και η περιέργεια με έκανε να μάθω, να ρωτήσω, να ψάξω ποιος το 'κανε, πότε το 'κανε, αν έχει μια προσωπική ιστορία, τι άλλο έκανε η εταιρεία, τι άλλο αντίστοιχο έκανε μια άλλη εταιρεία στην άλλη μεριά του κόσμου. Μια τέτοια περιέργεια με οδήγησε να αρχίσω να αγοράζω περισσότερα απ' αυτά που ήθελα να χρησιμοποιήσω. Αυτή τη στιγμή, η συλλογή που αποτελεί τη μόνιμη συλλογή του Μουσείου Ντιζάιν, μετρά πάνω από τεσσεράμισι χιλιάδες κομμάτια. Είναι βλασφημία, τι να τα έκανα; Άρα, κάποια στιγμή πριν 15 χρόνια, αποφάσισα να κάνω ένα Μουσείο Ντιζάιν ξέροντας τι κομμάτια έχω και πόσο σημαντικά είναι για να μπορεί να γίνει μια πρώτη κουβέντα -εκπαιδευτική-, έχοντας και μια βιβλιοθήκη αρκετά σεβαστή σαν μέγεθος και σαν τίτλους που να μπορούν να υποστηρίζουν τις εταιρείες, τα αντικείμενα, την ιστορία ή τη θεωρία, αν θέλετε, του ντιζάιν και επίσης έχοντας γνωρίσει ντιζάινερ από όλο τον κόσμο, έχοντας γνωρίσει εταιρείες... Άρα, ξέρετε που λέμε κάποια στιγμή 'ας το κάνουμε'».

Το Μουσείο Ντιζάιν

«Το Μουσείο Ντιζάιν Θεσσαλονίκης είναι ένα από τα 18 μουσεία του κόσμου που ασχολούνται μόνο με το ντιζάιν. Υπάρχουν και άλλα, θαυμαστά Μουσεία Σύγχρονης Τέχνης, τα οποία ασχολούνται με το ντιζάιν. Εμείς είμαστε ένα από αυτή τη μικρή ομάδα των αμιγών μουσείων ντιζάιν. Η πολιτεία πριν από δέκα χρόνια έδωσε κάποιο χώρο στο μουσείο, υπογράψαμε σύμβαση με το Υπουργείο Πολιτισμού, η σύμβαση δεν υλοποιήθηκε, για τους γνωστούς άγνωστους λόγους -πολιτικούς ή ανθρώπινους.
Ένα από τα ανέκδοτα του "έξω κόσμου" σε ό,τι αφορά το Μουσείο Ντιζάιν για να μας παρηγορήσουν είναι "μην ανησυχείτε, ο Θεός Κρόνος τρώει πάντα τα παιδιά του". Έτσι, δεν υλοποιήθηκε η σύμβαση και μείναμε άστεγοι. Ο επόμενος Υπουργός υποσχέθηκε και υπέγραψε χωρίς να κάνει τίποτα, ο επόμενος το ίδιο και πάει λέγοντας. Από την άλλη μεριά, το μουσείο συνεχίζει όλα αυτά τα χρόνια τη δράση του, με εκθέσεις, παρουσιάσεις, εκδόσεις, διαλέξεις με καλεσμένους μικρούς και μεγάλους, άγνωστους και γνωστούς, από την Ελλάδα και από το εξωτερικό για το θέμα, με πολύ καλή διάθεση και συνεργασία με μουσεία του κόσμου ή με ινστιτούτα. Η συλλογή μεγαλώνει. Ότι υπάρχει μια έλλειψη και ανάγκη της συμβολής του στην εκπαίδευση, υπάρχει. Ότι είναι σπουδαίο να έχει ένα χώρο και να είναι ζωντανό, είναι. Ότι τα όρια του ιδιώτη -τα δικά μου τουλάχιστον- είναι αυτά, είναι. Ήδη έχουμε αρχίσει μερικές σκέψεις για μια πιθανή συνεργασία στην Κύπρο, είτε με διαλέξεις, είτε με εκθέσεις ή -αν θα μπορούσαμε- με την παρουσία ενός τμήματος της συλλογής. Έχετε αυτή τη μικρή, αλλά δυνατή κοινότητα και τους τόσους φοιτητές στα τμήματα ντιζάιν, πιθανό κάτι να γίνει.»

+ Ο Στέργιος Δελιαλής απεβίωσε στις 22 Μαρτίου 2019 σε ηλικία 75 ετών. Το Μουσείο Ντιζάιν στη Θεσσαλονίκη δεν υλοποιήθηκε ακόμη.