Μία βδομάδα αφότου παρέλαβε το βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο διεθνές διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ της Tribeca στη Νέα Υόρκη, ο Μάριος Πιπερίδης καθόταν στο γραφείο του απέναντι από το επιβλητικό κτήριο του Ζαν Νουβέλ στη Λευκωσία. «Ταπεινό» και ολίγων ορόφων σε σχέση με τους ουρανοξύστες που κυριαρχούν στην αμερικανική μεγαλούπολη, στις δύο εικόνες αντικατοπτρίζεται κάλλιστα η σημασία που έχει η βράβευση μιας κυπριακής ταινίας σε ένα αμερικανικό φεστιβάλ και δη του μεγέθους της Tribeca.

Ο Μάριος Πιπερίδης είναι ο σκηνοθέτης, σεναριογράφος και συμπαραγωγός της ταινίας Smuggling Hendrix [Φυγαδεύοντας τον Χέντριξ], που στις 26 Απριλίου ξεχώρισε ανάμεσα σε άλλες εννιά ταινίες που διεκδικούσαν τα βραβεία του διεθνούς διαγωνιστικού τμήματος του φεστιβάλ της Tribeca, ενός φεστιβάλ που ίδρυσαν το 2002 ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο, η Τζέιν Ρόσενταλ και ο Κρεγκ Χάτκοφ.

«Ήταν τόσο απροσδόκητη αυτή η βράβευση», σημειώνει ο Μάριος Πιπερίδης στη συνέντευξη που παραχώρησε στο "Π" μαζί με τη συμπαραγωγό της ταινίας Τζανίν Τίρλινγκ, μετά την επιστροφή τους από τη Νέα Υόρκη.

«Ήταν μεγάλη τιμή και μόνο το ότι βρισκόμασταν στο φεστιβάλ, το ότι η ταινία μας επιλέχθηκε ανάμεσα σε χιλιάδες άλλες που αιτήθηκαν συμμετοχή στη διοργάνωση. Ήμασταν πανευτυχείς μόνο και μόνο που βρισκόμασταν εκεί. Γι' αυτό και η βράβευση ήταν τόσο αναπάντεχη. Το κερασάκι στην τούρτα», σημειώνουν, σχολιάζοντας τη νίκη που σημείωσε ήδη με την ταινία-ντεμπούτο του ο Μάριος Πιπερίδης.


Ο σουρεαλισμός της πράσινης γραμμής

Η ταινία Smuggling Hendrix τοποθετεί στο επίκεντρο της ιστορίας της τον Γιάννη, έναν Ελληνοκύπριο μουσικό [τον υποδύεται ο ελληνικής καταγωγής Γερμανός ηθοποιός Αδάμ Μπουσδούκος] ο οποίος έχοντας βαρεθεί τη ζωή στην Κύπρο αποφασίζει να δοκιμάσει την τύχη του στην Ολλανδία. Τρεις μέρες πριν το ταξίδι, ο σκύλος και πιστός του σύντροφος Τζίμι θα περάσει στην άλλη πλευρά της πράσινης γραμμής της Λευκωσίας. Ο Γιάννης θα τον βρει, αλλά διασχίζοντας το οδόφραγμα βρίσκεται αντιμέτωπος με έναν νόμο που απαγορεύει τη διέλευση ζώων στη μια και στην άλλη πλευρά της νεκρής ζώνης. Θα πρέπει, λοιπόν, να καταστρώσει ένα σχέδιο για να φυγαδέψει τον Τζίμι και γι' αυτό θα συνεργαστεί με έναν Τουρκοκύπριο και έναν Τούρκο έποικο.

Η ιδέα του σεναρίου προέκυψε όταν φίλοι των δύο παραγωγών θέλησαν να περάσουν το οδόφραγμα με τον σκύλο τους αλλά δεν μπορούσαν εξαιτίας ακριβώς αυτού του νόμου. Μάλιστα, άκουσαν ιστορίες ανθρώπων που διέσχισαν το οδόφραγμα αλλά δεν μπορούσαν να φέρουν πίσω τον σκύλο τους. «Στην αρχή σκέφτηκα πως είναι μια καλή ιστορία για ταινία μικρού μήκους», σχολιάζει ο Μ. Πιπερίδης, ωστόσο κατέληξε να είναι η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία.

Μια κωμωδία, η οποία ωστόσο περιλαμβάνει πολλά επίπεδα ανάγνωσης, αγγίζοντας με σαφή τρόπο το κυπριακό πρόβλημα. Εξάλλου, οι σκηνές της είναι τοποθετημένες στη μια και στην άλλη πλευρά της πράσινης γραμμής, τόσο γεωγραφικά όσο και νοηματικά, και από αυτές αναδύεται η ατμόσφαιρα ενός προβλήματος που οδηγεί συχνά σε αδιέξοδα, τόσα όσα και τα αδιέξοδα στα οποία φτάνει κανείς περπατώντας στους δρόμους της παλιάς πόλης κατά μήκος της νεκρής ζώνης. Γυρίσματα έγιναν και στην άλλη πλευρά για μια μέρα, με ένα μικρό συνεργείο και -βεβαίως- χωρίς τον Τζίμι.

Το πολιτικό στοιχείο

Σύμφωνα με το σκεπτικό της κριτικής επιτροπής του φεστιβάλ της Tribeca, το βραβείο απονέμεται στην ταινία του Μάριου Πιπερίδη «για τη μοναδική, κωμική διερεύνηση μιας περίπλοκης και παράλογης πολιτικής κατάστασης με τρόπο ξεκάθαρο και προσωπικό».

«Δεν θέλω να μπλέκομαι στην πολιτική, αλλά το πολιτικό θέμα προκύπτει, είτε το θέλω είτε όχι», εξηγεί ο Μ. Πιπερίδης, του οποίου οι δύο προηγούμενες ταινίες, Immortalizer και Downpayment, είχαν επίσης το στοιχείο της συνύπαρξης [με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, στο σήμερα ή στο παρελθόν] Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων στο ίδιο νησί.

«Κι άλλες κυπριακές ταινίες είναι πολιτικές, αλλά συνήθως καλύπτουν τη μια πλευρά», σχολιάζει η Τζανίν Τίρλινγκ. «Και αυτή νομίζω πως είναι η διαφορά του Smuggling Hendrix. Επιχειρεί να δει το θέμα από μια άλλη οπτική και αυτό βεβαίως μπορεί να προκαλεί δυσφορία σε πολλούς ανθρώπους. Η τέχνη οφείλει να θέτει ερωτήματα, να προκαλεί, να ξεβολεύει και να παίρνει το κοινό εκεί που ίσως δεν θέλει να πάει. Νομίζω πως είναι σημαντικό. Στο Ισραήλ, για παράδειγμα, οι κινηματογραφιστές το κάνουν συνέχεια. Και δέχονται την κριτική τόσο από την κοινωνία όσο και από την κυβέρνηση. Κάποιες ταινίες, μάλιστα, απαγορεύονται. Είναι όμως σημαντικό να γίνονται», τονίζει.

Η ταινία θα προβληθεί στην Κύπρο μάλλον τον επόμενο Απρίλη, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2019 και «είμαι σίγουρος ότι σε πολλούς δεν θα αρέσει η ταινία», σημειώνει ο σκηνοθέτης, «για αυτά που λέει και για αυτά που πρεσβεύει. Πρώτη φορά σε κυπριακή ταινία αγγίζουμε το θέμα των Τούρκων εποίκων. Άλλες ταινίες, ναι, απεικονίζουν ιστορίες αγάπης ανάμεσα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, αλλά νομίζω πως περάσαμε αυτό το στάδιο. Πάμε ένα βήμα παρακάτω και αγγίζουμε ένα θέμα που εξακολουθεί να θεωρείται ταμπού».

«Οι έποικοι είναι εδώ, αλλά χρησιμοποιούνται απλώς και μόνο σαν αριθμοί από αμφότερες τις πλευρές στις συνομιλίες», συμπληρώνει η Τζ. Τίρλινγκ. «Έτσι τους αντιμετωπίζουμε, μόνο σαν αριθμούς, όχι ως πρόσωπα. Η ταινία όμως παρουσιάζει τον Χασάν ως έναν άνθρωπο όπως εμείς, με όνειρα και φιλοδοξίες, που εργάζεται, που έχει οικογένεια. Που δεν είναι πια στατιστικό στοιχείο, αλλά κάποιος με ταυτότητα. Και είναι και καλός άνθρωπος! Αυτό μπορεί να φέρει σε δύσκολη θέση πολλούς ανθρώπους που προτιμούν να μην έρχονται αντιμέτωποι με τέτοια ζητήματα».

«Προκαλούμε και τα σύμβολα, τις σημαίες, το 'Δεν Ξεχνώ', όχι για χάρη της πρόκλησης, αλλά επειδή είναι μέρος της καθημερινότητάς μας. Τα βλέπουμε κάθε μέρα, γιατί όχι στη μεγάλη οθόνη;».

Μεγάλος ο δρόμος

Από την ιδέα μέχρι το σενάριο, μέχρι την υλοποίηση μιας ταινίας, ο δρόμος είναι εξαιρετικά μακρύς.

Για το Smuggling Hendrix, ο Μάριος Πιπερίδης και η Τζανίν Τίρλινγκ "έτρεξαν" πολύ από το 2014, όταν η ταινία ήταν ακόμη στο στάδιο ανάπτυξης του σεναρίου. Το έστειλαν παντού, σε Ευρώπη και Αμερική, και θέλησαν να ακούσουν απόψεις σχετικά μ' αυτό, έτοιμοι να δεχτούν παρατηρήσεις, να κάνουν διορθώσεις, να αφαιρέσουν στοιχεία και να προσθέσουν άλλα. Είναι μια διαδικασία στην οποία δεν υποβάλλουν συχνά τους εαυτούς τους οι Κύπριοι σκηνοθέτες ή/και σεναριογράφοι, αν και θα έπρεπε.

Το πρώτο βήμα, πάντως, για την υλοποίηση της ταινίας είναι η εξασφάλιση χρηματοδότησης από την ίδια σου τη χώρα. Η Smuggling Hendrix πέτυχε αυτή τη χρηματοδότηση και έπειτα προχώρησε σε άλλους χορηγούς. Η ταινία είναι μια συμπαραγωγή Κύπρου, Γερμανίας και Ελλάδας, που έγινε πραγματικότητα με τη στήριξή της, [και] του ταμείου Eurimages, του Creative Europe, του SEE Cinema Network, του MDM-Mitteldeutsche Medienforderung και του ZDF/Arte.

Στον διεθνή χώρο, οι κυπριακές ταινίες ξεκινούν πάντα με το μειονέκτημα ότι... προέρχονται από την Κύπρο. Και πρέπει να αντιστρέψουν αυτό το μειονέκτημα για να αποδείξουν ότι ίσως αξίζουν την προσοχή ανθρώπων που παρακολουθούν χιλιάδες ταινίες από όλο τον κόσμο. Αναμφίβολα, η πολύχρονη εμπειρία των Πιπερίδη - Τίρλινγκ στον χώρο της παραγωγής ταινιών μέσα από την εταιρεία τους AMP Filmworks βοήθησε προς αυτή την κατεύθυνση. Εξαιρετικά σημαντική είναι, δε, η συνεργασία τους με τη γερμανική εταιρεία The Match Factory, η οποία διανέμει και πωλεί ταινίες κυρίως ευρωπαϊκής παραγωγής σε όλο τον κόσμο.

Ήδη η Smuggling Hendrix έχει πάρει διανομή στις ισραηλινές κινηματογραφικές αίθουσες, που εξέφρασαν ενδιαφέρον αμέσως μετά την ανακοίνωση της βράβευσης της ταινίας στην Tribeca. Αυτή τη βδομάδα η ταινία θα βρίσκεται στο τμήμα Αγοράς του Φεστιβάλ των Καννών, ενώ έχει ήδη αιτηθεί συμμετοχή σε άλλα φεστιβάλ.

Εν τέλει, η βράβευση της ταινίας Smuggling Hendrix είναι μια νίκη προσωπική κατ' αρχάς για τον ίδιο τον Πιπερίδη ως σκηνοθέτη και σεναριογράφο, αλλά και για τους Πιπερίδη - Τίρλινγκ ως παραγωγούς που κατάφεραν να δικτυωθούν με τρόπο που να τους επιτρέπει να ταξιδέψουν την ταινία τους αρκετά μακριά. Είναι όμως και μια νίκη για όλους τους συντελεστές της ταινίας και για το ίδιο το κυπριακό σινεμά που -ίσως έμμεσα και σε βάθος χρόνου- θα έχει έναν λόγο παραπάνω να νιώθει πως παλεύει για λόγους που δεν αφορούν πια τα στενά όρια της Κύπρου.

ΑΡΧΙΚΗ ΦΩΤΟΡΑΦΙΑ: Η Τζανίν Τίρλινγκ και ο Μάριος Πιπερίδης. Φωτογραφία ©Ελένη Παπαδοπούλου