Ο Ούγκο Φόσκολο θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους Ιταλούς ποιητές του 19ου αιώνα. Ο ελληνικής καταγωγής ποιητής έφυγε από την πατρίδα του, τη Ζάκυνθο, το 1794, για να εγκατασταθεί στη Βενετία όπου θα συγκροτήσει το ποιητικό του έργο, χωρίς να εγκαταλείψει τη νοσταλγία της γενέθλιας γης.

Στην Ιταλία έλαβε μαθήματα κλασικής παιδείας και συναναστράφηκε με μέλη των φιλολογικών κύκλων. Το 1797 έγινε ευρέως γνωστός με την παράσταση της τραγωδίας "Θυέστης". Ακολούθησε η Ωδή "Στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη" και το μυθιστόρημα "Τελευταίες επιστολές του Γιάκοπο Όρτις", όπου καταγγελλόταν η πολιτική που ακολουθούσε ο Ναπολέων. Έγινε λοχαγός της ιταλικής μεραρχίας του γαλλικού στρατού, διορίστηκε σε διάφορες θέσεις στην Ιταλία και τη Γαλλία και το 1808 έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Παβίας. Όμως, οι σατιρικοί στίχοι κατά του Ναπολέοντα οδήγησαν στη δυσμένεια των γαλλικών αρχών, με αποτέλεσμα να περιπλανηθεί στη Φλωρεντία, το Μιλάνο, την Ελβετία και την Αγγλία. Οι Άγγλοι τον υποδέχτηκαν θερμά, αλλά σύντομα αποξενώθηκε, εξαιτίας του δύσκολου χαρακτήρα και της άσωτης ζωής του. Για να ζήσει παρέδιδε μαθήματα και έγραφε σε περιοδικά, έτσι τα τελευταία χρόνια τα πέρασε στη φτώχεια. Ο Φόσκολο πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου του 1827. Η σορός του μεταφέρθηκε στην Ιταλία για να ενταφιαστεί πλάι στους μεγάλους νεκρούς που ύμνησε: "σ' ένα ναό που όλες μάζεψε τις δόξες/ της Ιταλίας για να τις διαφυλάξει". Ο Φόσκολο έγραψε για την ιδιαίτερή του πατρίδα τον "Ύμνο στη Ζάκυνθο", ένα απόσπασμα από το ποίημα "Χάριτες". Με αυτή την ποιητική σύνθεση προσπαθεί να δώσει πνοή στους αρχαίους μύθους, εισάγοντάς τους στην ιστορία της εποχής του. Ενδεικτικοί είναι οι στίχοι όπου δίνουν της Ζακύνθου "θησαυρούς μύριους τ' αγγλικά καράβια". Πρόκειται για έναν πολιτικό υπαινιγμό που δηλώνει την κυριαρχία των Άγγλων στο ναυτικό εμπόριο.

Αίτημα αριστοκρατίας: Στις 16 Μαΐου 1590 ο επιτυχημένος Κύπριος έμπορος και πλοιοκτήτης Φραγκίσκος Σοδερίνη υπέβαλε αίτημα για να αναγνωριστεί ο ίδιος και η οικογένειά του Βενετοί πατρίκιοι, δηλαδή να ανήκουν στην τάξη της αριστοκρατίας

Παράλληλα, οι αναφορές στη "θείαν Αφροδίτη", στις "ακτές του Αδρία,/ στη στερνή κατοικία των Εφεστίων/ θεών και των προγόνων", στην "ιερή χώρα", στους "ναούς", στη "λατρεία της Άρτεμης", στον "Ποσειδώνα στο Ίλιο", στους "φημισμένους πύργους", στον "Δία", εκφράζουν την κλασικιστική πλευρά του Φόσκολο και το ελληνορωμαϊκό του ύφος. Συνάμα, οι αναφορές στον "αιώνιο ήλιο", στις "ζωογόνες αχτίδες", στα "διάφανα σύγνεφα", στους "πυκνοφύτευτους ελαιώνες", στους "αμπελόφυτους του Βάκχου κάμπους", στην "υγεία τη ρόδινη", στην "αύρα γλυκιά που μυρωμένη πνέει από κήπους ανθών κι αιώνιων κέδρων" ενσαρκώνουν την αναζήτηση μιας αρμονίας που θα λειτουργούσε ως αντίβαρο στην ταραγμένη εποχή και την περιπετειώδη ζωή του ποιητή. Παρόλα αυτά, το βασικό αίσθημα που προσδίδει στους στίχους τη θέρμη των ρομαντικών έργων του ποιητή είναι ο γενέθλιος τόπος, η Ζάκυνθος, με τις αγνές και αυθεντικές ομορφιές και το αίσθημα της ευτυχίας των παιδικών του χρόνων. Όπως δηλώνουν οι στίχοι: "Από μικρός στους μητρικούς μου λόφους/ ελάτρεψε την θείαν Αφροδίτη [...] Ζάκυνθος, χαίρε. [...] σ' εσέ μονάχα [αφήνω] τους στοχασμούς μου,/ γιατί όποιος την πατρίδα του ξεχάσει / μήτε στα θεία δεν ομιλεί με σέβας./ Ζάκυνθος, ιερή χώρα. [...] Η Ζάκυνθος είν' όμορφη". Με τον τρόπο αυτό, εκφράζεται ο άρρηκτος ψυχικός δεσμός ανάμεσα στη Ζάκυνθο και τον ποιητή. Αξίζει να σημειώσουμε ότι πολλοί Επτανήσιοι ποιητές, όπως ο Σολωμός και ο Κάλβος, έγραφαν ποιήματα στην ιταλική γλώσσα, είτε γιατί δεν γνώριζαν στην αρχή καλά τα ελληνικά είτε γιατί ζούσαν σε ένα δίγλωσσο πνευματικό περιβάλλον, λόγω της μακράς ενετικής κατοχής των Ιονίων νήσων.

Ο Σολωμός, όταν πληροφορήθηκε την είδηση του θανάτου του, έγραψε ένα επικήδειο ποίημα στα ιταλικά με τίτλο "Στο θάνατο του Φόσκολου", για να εκφράσει όλη τη συγκίνηση που προκάλεσε στο νησί το θλιβερό αυτό γεγονός. Εξαιρετική είναι η εικόνα της προσωποποίησης της Ζακύνθου ως μητέρας, που μοιρολογεί τον χαμό του παιδιού της και την ταφή του στα ξένα: "Έκλαψε, υπέρλαμπρε, η πατρίδα σου θωρώντας/ έρμη από σε την αγκαλιά της ν' απομένει [...] Και πικρότερα τώρα δέρνεται χτυπώντας/ χέρι με χέρι, κι ανακράζει απελπισμένη./ ''Ωιμέ! και το κορμί μού παίρνουν, που και ζώντας/ στα ξένα ηύρε τιμή, στα ξένα και πεθαίνει!''" και παρακάτω "αν η πατρίδα σου δε θέλεις να σπαράζει/ πάντα στον πόνο, και στο κλάμα της να λιώσει,/ κάμε σ' αυτήν να βγει κάποιος που να σου μοιάζει".

*Φιλόλογος