Η ιστορία επτά χιλιετιών του πηλού και της κεραμικής στην Κύπρο αντηχεί με πολλούς τρόπους στη σύγχρονη πραγματικότητα, μεταφέροντας κοινωνικές, πολιτιστικές και τεχνολογικές εκφράσεις του πολιτισμού μας. Κοιτάζοντας εκ νέου την πολλαπλότητα και την προσαρμοστικότητα του πηλού ως δομικής και οικολογικά ευαίσθητης πρώτης ύλης, ντόπιοι και επισκέπτες εμπειρογνώμονες επιδιώκουν να ανακαλύψουν εκ νέου τις διαχρονικές ιστορίες, καθώς και να χαρτογραφήσουν και να επαναπροσδιορίσουν τις δυνατότητες της κυπριακής γης και των ορυκτών.

Προσθέτοντας στις υπάρχουσες ταξινομίες, επίσημες/ανεπίσημες ιστορίες, παραδόσεις και πρακτικές που συνδέονται με την κυπριακή γη και τα ορυκτά, οι προσκεκλημένοι της εκδήλωσης, η εικαστικός και ερευνήτρια Joëlle Bitton και ο αρχιτέκτονας Kevin Hinz, μαζί με τους ντόπιους καλλιτέχνες και επαγγελματίες Μελίτα Κούτα, Σουζάνα Πετρή και Βάσο Δημητρίου, θα χρησιμοποιήσουν νέους τρόπους για να ξανασκεφτούν την υλικότητα, την τοπική τοποθεσία, τη δημιουργία διαδικασιών και εμπειριών πειραματιζόμενοι με νέες τεχνικές και τεχνολογικά εργαλεία.

Κατά τη διάρκεια μιας σειράς δραστηριοτήτων που θα διαρκέσουν δύο εβδομάδες, η φυσική και ψηφιακή συλλογή δεδομένων, η χαρτογράφηση και οι δημιουργικοί πειραματισμοί μέσω μιας μηχανής τρισδιάστατης εκτύπωσης CNC θα χρησιμοποιηθούν για τη διερεύνηση των ευκαιριών που προσφέρει η εξώθηση αργίλου ως ανανεωμένη δέσμευση με την τοπική υλικότητα.

Η εκδήλωση ξεκίνησε στις 11 Μαΐου όπου οι συμμετέχοντες παρουσίασαν τη δουλειά τους και τις επόμενες δύο μέρες ακολούθησαν δύο οδικές εκδρομές γύρω από τις σημαντικότερες κυπριακές τοποθεσίες με σκοπό τη συλλογή πρώτων και ψηφιακών υλικών, καθώς και τη συνάντηση με ζωντανές πρακτικές και ιστορίες που σχετίζονται με την κατασκευή πηλού και κεραμικής. Ακολουθήσαμε την ομάδα στην πρώτη εξόρμηση με προορισμό τον Κόρνο, συγκεκριμένα στο εργαστήρι αγγειοπλαστικής της κ. Βασούλας Ανδρέου, μέρος της Συνεργατικής Εταιρείας Αγγειοπλαστών Κόρνου, η οποία μαζί με τη Λουκία κατασκευάζουν πήλινα διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα από το 2007. Οι δυο τους περιέγραψαν τη διαδικασία που ακολουθούν στην πρακτική τους από την αρχική παρασκευή του πηλού με ειδική μηχανή μέχρι την τεχνική στον τροχό και το ψήσιμο στο μεγάλο καμίνι στην αυλή του εργαστηρίου.

«Στο χώρο του Thinkers Makers Space οι τεχνικοί μας κατασκεύασαν ένα τρισδιάστατο εκτυπωτή που τυπώνει υλικά, ανάμεσά τους και πηλό, και σε συνεργασία με τη Σουζανα, τη Μελίτα και τον Βάσο μελετούμε πώς μπορούμε να μεταφράσουμε τα κυπριακά χώματα και την κυπριακή παράδοση σε αυτόν τον εκτυπωτή. Στο πλαίσιο του Turning the Wheel θα εξερευνήσουμε πώς μπορεί η κυπριακή κουλτούρα και παράδοση να τροφοδοτήσει αυτό το εργαστήρι που κάνουμε. Προσπαθούμε να αντλήσουμε ό,τι πληροφορία μπορούμε από την παράδοση της Κύπρου και να τη χρησιμοποιήσουμε. Ίσως μας δώσει κάποια νέα πληροφορία, μπορεί να έχει να κάνει με την υλικότητα ή τη χρηστικότητα και τον σχεδιασμό. Αυτός είναι ο σκοπός των δύο εκδρομών. Αύριο θα συλλέξουμε υλικό από τις περιοχές Μιτσερού και Σκουριώτισσας όπως και από το Φοινί. Στη συνέχεια θα δημιουργήσουμε μια βιβλιοθήκη υλικών όπου θα χαρτογραφήσουμε τα υλικά της Κύπρου», εξηγεί η Στέλλα Ταουσιάνη, αρχιτέκτονας και μέλος της οργανωτικής ομάδας του Thinkers Makers Space, κρατώντας δύο μικρά δοχεία με χώμα από το εργαστήριο της κ. Βασούλας.

«Θεωρητικά, με αυτόν τον τρισδιάστατο εκτυπωτή μπορείς να τυπώσεις ό,τι υλικό θέλεις, φτάνει να είναι σε μορφή πάστας. Μπορείς να τυπώσεις φύκια ή τσόφλια αβγού για παράδειγμα. Έχει άπειρες δυνατότητες. Γενικά η τρισδιάστατη εκτύπωση μπορεί να έχει εφαρμογές για κάτι που έχει σκοπό τη μαζική παραγωγή ή και την αρχιτεκτονική επίσης. Με μεγάλους εκτυπωτές μπορείς θεωρητικά να τυπώσεις σπίτια στις προδιαγραφές που θέλεις. Μπορεί να γίνει εκτύπωση με βιοδιασπώμενα υλικά, άρα θα μπορούσαν τα εκτυπωθούν 500 ποτήρια τα οποία αν αφεθούν στο έδαφος κάποια στιγμή θα διασπαστούν».



Όπως και πληροφορίες. Στο έργο της Twipology η Joëlle μετέτρεψε ποστ στο twitter σε τρισδιάστατη υλική μορφή εκτυπώνοντας μια εγκατάσταση/κήπο σε έναν μεγάλο χώρο. Στην πρακτική της κινείται στα πεδία της τέχνης, έρευνας με διαδραστικές παρακάμψεις, χωρίς όρια επιστημονικών κλάδων. Δημιουργεί περίεργες και συναρπαστικές εμπειρίες. Παρέχει εργαλεία για να κατανοήσει τους τρόπους με τους οποίους η κοινωνία και η τεχνολογία μεταμορφώνουν η μία την άλλη. Με τα έργα της, η Joëlle εξερευνά μια αίσθηση υλικής οικειότητας και προσωπικής γεωγραφίας με μηχανές και συστήματα.

Η επαγγελματική εμπειρία του Kevin ξεκίνησε στην κατασκευαστική επιχείρηση, μια πρακτική προσέγγιση εκμάθησης της τέχνης της οικοδόμησης στην πράξη. Οι ακαδημαϊκές του σπουδές επικεντρώθηκαν στις ψηφιακές τεχνολογίες για την αρχιτεκτονική, με αποκορύφωμα τη διατριβή με τίτλο Brick Geometries: 5-Axis Additive Manufacturing for Architecture, ένα θέμα που εξέταζε συγκεκριμένα τα τρισδιάστατα τυπωμένα κεραμικά. Συνέβαλε στην κατασκευή πολλαπλών εκθεμάτων, πρωτότυπων συστημάτων και αρχιτεκτονικών περιπτέρων που σχεδιάστηκαν για να εξερευνήσουν το μέλλον της κεραμικής στην αρχιτεκτονική. Αφού δημιούργησε ένα εργαστήριο για την εκτύπωση κεραμικών στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ για να εξερευνήσει αριθμητική προσομοίωση και βελτιστοποίηση μοντέλων για τρισδιάστατη εκτύπωση πηλού, ο Kevin μετακόμισε στη Ζυρίχη της Ελβετίας όπου αναπτύσσει ψηφιακά εργαλεία για την KCAP Architects and Planners.

«Είμαι πολύ πιο τεχνικά προσανατολισμένος, οπότε έχω διαφορετική οπτική για το θέμα. Με ενδιαφέρει το πώς λειτουργεί το μηχάνημα για να το κάνουμε να παραγάγει αυτό που θέλουμε. Άρα το πιο ενδιαφέρον μέρος είναι πώς μπορεί το μηχάνημα να επεξεργαστεί τον πηλό. Όπως βλέπεις η Βασούλα και η Λουκία έχουν οργανωμένο τον χώρο εργασίας τους, τα εργαλεία τους είναι ρυθμισμένα με πολύ ιδιαίτερο τρόπο και κάπως έτσι πρέπει να ρυθμιστεί και ο δικός μας εκτυπωτής. Να έχουμε το σωστό εργαλείο στη σωστή θέση και στο σωστό σχήμα. Σκέφτομαι τη χειροτεχνία περισσότερο από μια τεχνική προοπτική που είναι διαφορετικό από την καλλιτεχνική προοπτική», σχολιάζει ο Kevin.

Η εικαστικός Μελίτα Κούτα έχει διαφορετική προοπτική για το θέμα. «Περιμένω να δω πώς θα εξελιχθεί το εργαστήριο. Ήταν ένας από τους προβληματισμούς μας στην πρώτη συζήτηση, το πώς μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει αυτό το εργαλείο. Πολλές φορές μας συναρπάζει το πώς γίνεται κάτι παρά το γιατί γίνεται κάτι. Ταυτόχρονα είμαι σκεπτική κατά πόσο η απόστασή μου είναι επειδή είμαι πιο ρομαντική. Είμαι ανοιχτή στο να δω τι είναι αυτό το εργαλείο, το οποίο δεν σημαίνει ότι θα το χρησιμοποιήσω τώρα ή στο μέλλον αλλά είναι σημαντικό να ξέρω ότι υπάρχει και τι προσφέρει και αν έρθει κάποια στιγμή που μπορεί να γίνει εργαλείο στη δουλειά μου τότε θα είναι ευπρόσδεκτο. Αλλά δεν θα το χρησιμοποιούσα απλώς για χάρη του ότι είναι κάτι καινούργιο. Μπορεί να είναι το εργαλείο που θα σου παραγάγει το έργο τέχνης αλλά αν ξέρεις τις δυνατότητές του τότε μπορεί να σου φτιάξει ένα καλούπι με το οποίο θα δημιουργήσεις ένα έργο τέχνης».

Μετά την επίσκεψη στην κ. Βασούλα περνούμε από ένα εργαστήριο Αγιογραφίας όπου ο κ. Αντρέας Χρίστου με τον γιο του Κωνσταντίνο δημιουργούν αγιογραφίες σε καμβά αλλά και σε ψηφιδωτά. Μας περιγράφει τη δημιουργική τους διαδικασία σε έναν χώρο γεμάτο με δοχεία με μικρές πέτρες κομμένες σε μικρές ψηφίδες διαφόρων χρωμάτων. «Οι ψηφίδες έχουν μια λεία πλευρά που είναι έτσι λόγω του ότι κόπηκε με το μηχάνημα. Εμείς προτιμούμε τη φυσική πλευρά της ψηφίδας που δεν είναι τέλεια. Το χειροποίητο είναι διαφορετικό, πιο αληθινό. Κάποια πράγματα όσο και να το θέλουμε δεν μπορούν να αντικατασταθούν από τις μηχανές», λέει ο Κωνσταντίνος.

Η μέρα συνέχισε με μια επίσκεψη στο αρχαιολογικό Μουσείο Λάρνακας και στο εργαστήρι του κεραμίστα Βάσου Δημητρίου. Από την ερχόμενη Δευτέρα μέχρι την Τετάρτη από τις 10 π.μ. μέχρι τις 7 μ.μ. η ομάδα θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνας στην οποία θα χρησιμοποιήσουν τα υλικά τα οποία συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια των εξορμήσεων. Θα γίνει στην πλατεία Δημαρχίας στην παλιά Λευκωσία και θα είναι ανοιχτή για τον κοινό. Θα πραγματοποιηθούν παράλληλα τρία εργαστήρια / masterclasses κεραμικής με τους Σουζάνα Πετρή, Πάμπο Χατζηχαραλάμπους και Αναστασία Χρυσοστόμου. Στον χώρο του Thinkers Makers Space θα βρίσκεται μια έκθεση με ιστορικές και σύγχρονες εκφράσεις της τοπικής κεραμικής, καθώς και ποικίλους πειραματισμούς και αποτελέσματα από τα εργαστήρια, και θα εμπλουτίζονται διαρκώς το υλικό και η οπτική βιβλιοθήκη που συλλέχθηκαν από τη διήμερη περιήγηση και μια οπτικοακουστική τεκμηρίωση του εργαστηρίου. Η έκθεση θα είναι ανοιχτή στο κοινό και θα συνοδεύεται από ανοιχτές συζητήσεις, συνεδρίες προβληματισμού και ομιλίες από τους γεωλόγο Μιλτιάδη Πολυδώρου και μηχανολόγο μηχανικό Ιωάννη Βυρίδη.

• Turning the Wheel, 11-20.5.2022. Περισσότερες πληροφορίες στο makerspace.cyens.org.cy/turning-the-wheel/.

Όλες οι δραστηριότητες που του “Turning the wheel” διοργανώθηκαν από το CYENS Thinker Maker Space με την υποστήριξη του περιφερειακού κέντρου S+T+ARTS CYENS Center of Excellence ως μέρος των προγραμμάτων S+T+ARTS Residencies και S+T+ARTS Academies.