Το φωτογραφικό πρακτορείο NOOR, με έδρα το Άμστερνταμ, παρουσίασε πρόσφατα το πρότζεκτ Green Shoots, όπου κάλεσε δέκα φωτογράφους να προτείνουν φωτογραφικές ιστορίες με θέμα την κλιματική κρίση. Οι δέκα ιστορίες που παρουσιάζονται σε μια διαδικτυακή πλατφόρμα προσπαθούν να τεκμηριώσουν μια επιλογή από πρωτοβουλίες που υλοποιούνται επί του παρόντος σε δέκα χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα θέματα της υποβρύχιας προστασίας και αναγέννησης, παραγωγής τροφίμων, μετάβασης από τις παραδοσιακές σε πράσινες ενέργειες σε μικρές και μεγάλες πόλεις, ανάπτυξης της σιδηροδρομικής υποδομής κ.ά.

Ένας από αυτούς ήταν και ο Κύπριος φωτογράφος Αχιλλέας Ζαβαλλής με το πρότζεκτ East Mediterranean Blues με θέμα την ιχθυοκαλλιέργεια στην Κύπρο. Ο Αχιλλέας δραστηριοποιείται στον τομέα της φωτοδημοσιογραφίας εδώ και δύο δεκαετίες καταγράφοντας πώς η γεωγραφία, το περιβάλλον και η έλλειψη πόρων επηρεάζουν και αλληλεπιδρούν με μοτίβα συγκρούσεων και μετανάστευσης στη λεκάνη της Μεσογείου και στη Μέση Ανατολή σε χώρες όπως η Συρία, η Ελλάδα, το Ιράκ και η Υεμένη.

«Το πρακτορείο NOOR ξεκίνησε να καλύπτει περιβαλλοντικά θέματα εδώ και αρκετά χρόνια. Επικοινώνησαν μαζί μου όταν έψαχναν φωτογράφο για να προτείνει θέματα για την κλιματική κρίση στην Κύπρο ή στην Ελλάδα. Ήθελα να το κάνω στην Κύπρο και η αλήθεια δυσκολεύτηκα να βρω κάτι που θα μπορούσε να αποτυπωθεί φωτογραφικά. Είναι εύκολο να γράψεις για την κλιματική κρίση αλλά πολύ δύσκολο να την αποτυπώσεις οπτικά, ειδικά σε μέρη όπως αυτά της Ευρώπης. Σε χώρες όπως το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές οι επιπτώσεις είναι πιο εμφανείς, ενώ στην Ευρώπη υπάρχει η τεχνολογία που μπορεί να διαχειριστεί τις επιπτώσεις αυτής της αλλαγής. Όπως για παράδειγμα στην Ολλανδία όπου φράγματα ανυψώνονται για να διαχειριστούν την αυξανόμενη στάθμη του νερού ή στη Νορβηγία όπου το 90% της ενέργειας παράγεται από ανεμογεννήτριες. Υπάρχουν χώρες που πρωτοστατούν στην παραγωγή πράσινης ενέργειας και αυτό που δεν ξέρει ο περισσότερος κόσμος είναι ότι για να μπορέσουν να το κάνουν αυτό βγάζουν φυσικό αέριο από τη μία και στήνουν ανεμογεννήτριες από την άλλη. Είναι αυτά τα δύο άκρα που όσο τα ψάχνεις φτάνεις σε κατάσταση θυμού και απελπισίας», εξηγεί.

Γενικός καθοδηγητής του πρότζεκτ ήταν οι στόχοι των ΗΕ για την ατζέντα του 2030. Ανάμεσά τους είναι η βιωσιμότητα όσον αφορά την αλυσίδα τροφίμων και πώς μπορεί να επεκταθεί ώστε να φτάσει σε ένα σημείο όπου να μπορεί μια χώρα να θρέψει τον πληθυσμό της αλλά και δεύτερον να μπορεί να βοηθήσει και άλλους πληθυσμούς σε άλλες χώρες.

«Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου διαπίστωσα ότι στην Κύπρο γίνεται πολύ καλή δουλειά από τις εταιρείες ιχθυοκαλλιέργειας, σε συνεργασία πάντα με την κυβέρνηση που έχει θέσει αυστηρούς κανονισμούς και προϋποθέσεις για το ποιος το κάνει και πώς. Γίνονται πάρα πολύ συχνοί, αυστηροί έλεγχοι από το Τμήμα Αλιείας σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Φτάσαμε να έχουμε μια πολύ ανταγωνιστική βιομηχανία, μικρή μεν, αλλά καταφέραμε να χτίσουμε μια καλή φήμη στο εξωτερικό με αποτέλεσμα ένα ποσοστό της παραγωγής να καλύπτει ανάγκες της δικής μας αγοράς και ένα μεγάλο ποσοστό να εξάγεται στις χώρες της ευρύτερης περιοχής, για παράδειγμα στο Ισραήλ. Υπάρχει μια ζωντανή συνεργασία μεταξύ των εταιρειών και της κυβέρνησης, δεν είναι μόνο στο χαρτί. Ναι, υπάρχουν παθογένειες στην Κύπρο αλλά βρέθηκα ευχάριστα προ εκπλήξεως. Τίποτα δεν είναι τέλειο από την αρχή, είναι μια διαδικασία που εξελίσσεται και βελτιώνεται».

Όπως εξηγεί ο ίδιος στην εισαγωγή του πρότζεκτ: «Oι μεσογειακές χώρες καταστρέφονται από την ερημοποίηση. Δεκαετίες μη βιώσιμων πρακτικών γεωργίας και βόσκησης, αποψίλωσης των δασών και κακής διαχείρισης των υπόγειων υδάτων έχουν τις επιπτώσεις τους. Με τον πληθυσμό της γης να αναμένεται να φτάσει τα 9,8 δισεκατομμύρια έως το 2050, πρέπει να εξεύρουμε νέες μεθόδους παραγωγής τροφίμων. Οι θάλασσες και οι ωκεανοί μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που τρεφόμαστε. Η εκτροφή και η συγκομιδή ψαριών, οστρακοειδών και φυκιών σε υδάτινα περιβάλλοντα -κοινώς γνωστά ως υδατοκαλλιέργεια- μπορούν να ενισχύσουν και να ενδυναμώσουν τις τοπικές κοινότητες και, δεδομένης της βιώσιμης ανάπτυξης, να μας βοηθήσουν να επιτύχουμε επισιτιστική ασφάλεια σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχέως».

Το πρότζεκτ πραγματοποιήθηκε τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο πέρσι και διήρκεσε σχεδόν δύο εβδομάδες σε Λιοπέτρι, Ζύγι και Λεμεσό. Το ένα μέρος ήταν η καταγραφή δραστηριοτήτων ιχθυοκαλλιέργειας και το δεύτερο τα δύο χωροκατακτητικά είδη ψαριών, του λεοντόψαρου και του λαγόψαρου, που εισχώρησαν στη Μεσόγειο από την Κόκκινη Θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό. Λόγω της μεγέθυνσης της Διώρυγας του Σουέζ πριν από κάποια χρόνια σε συνδυασμό με την κλιματική κρίση που προκάλεσε την αύξηση της θερμοκρασίας των νερών της Αν. Μεσογείου, τα είδη αυτά βρήκαν εύφορο έδαφος αφού το νερό είναι πλέον σε θερμοκρασία που μπορούν να ζήσουν.

«Το λαγόψαρο είναι στην κορυφή της διατροφικής αλυσίδας, δηλαδή δεν υπάρχει άλλο ψάρι στα νερά μας που να μπορεί να το σκοτώσει. Ενώ το λεοντόψαρο μπορεί να καταναλωθεί, το λαγόψαρο δεν είναι μόνο δηλητηριώδες, αλλά καταστρέφει επίσης τα δίχτυα των ψαράδων αναζητώντας μικρότερα ψάρια που πιάνονται σε αυτά. Καθώς κάθε δίχτυ κοστίζει μεταξύ 250 και 300 ευρώ, πολλοί αγωνίζονται να διορθώσουν τη ζημιά που έχει προκληθεί στον εξοπλισμό τους και βλέπουν τα προς το ζην τους να απειλούνται», εξηγεί.

Ο συνδυασμός αυτών των ειδών αποτελεί για τους Κύπριους ψαράδες την τέλεια καταιγίδα κατά κάποιον τρόπο. «Γνώρισα ψαράδες που δεν ξέρουν τι άλλο να κάνουν για να βγάλουν τα προς το ζην. Κάποιοι οδηγούν ταξί παράλληλα, οι γυναίκες τους καθαρίζουν σπίτια και φροντίζουν δύο περιβόλια πίσω από το σπίτι για να καλύψουν βασικές ανάγκες σε φρούτα και λαχανικά. Είναι τρομεροί άνθρωποι, μεγάλωσαν στη θάλασσα, καταλαβαίνεις από τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους και τα χέρια τους ότι είναι άνθρωποι της δουλειάς οι οποίοι έχουν απαυδήσει. Δεν έχουν ιδιαίτερη υποστήριξη από την κυβέρνηση. Ζουν από πρώτο χέρι τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Από την άλλη, δεν ξέρω τι θα μπορούσε να κάνει η κυβέρνηση. Είναι κάτι πιστεύω μη ανατρέψιμο. Ειδικά όσον αφορά τα χωροκατακτητικά είδη, δεν υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει. Πρέπει απλώς να βρούμε τρόπους να ζήσουμε με το πρόβλημα», προσθέτει, κάτι που ισχύει σε σχέση με την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης γενικότερα.

«Δυστυχώς, κατ' εμένα, ακόμα συζητάμε για το πώς θα σταματήσουμε την κλιματική κρίση ενώ η κλιματική κρίση είναι ήδη εδώ. Αντί να τσακωνόμαστε για το πώς θα τη σταματήσουμε θα πρέπει να συζητήσουμε το πώς θα προσαρμόσουμε εμείς τη ζωή μας γύρω από αυτήν, γιατί πιστεύω δεν υπάρχει επιστροφή. Θα είναι εδώ για τα επόμενα πέντε χρόνια τουλάχιστον. Επίσης, οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται στο να δυσκολεύεσαι να πας με τα πόδια στο περίπτερο το μεσημέρι. Ας πάμε πίσω στο 2015 με την προσφυγική κρίση στην Ευρώπη. Ο άμεσος αντίκτυπος ήταν η αύξηση των ακροδεξιών ρευμάτων και του λαϊκισμού. Μια εύκολη απάντηση στο ερώτημα του γιατί αναγκάστηκαν αυτοί οι άνθρωποι να μεταναστεύσουν είναι ο πόλεμος στη Συρία. Ένας από τους λόγους που έγινε ο πόλεμος όμως ήταν η τρομερή ανομβρία που αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι της περιοχής. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν αγρότες οι οποίοι αναγκάστηκαν να αφήσουν τις καλλιέργειές τους και να μετακινηθούν σε αστικά κέντρα. Εκεί η οικονομία δεν είχε το μέγεθος να τους απορροφήσει, βρήκαν έδαφος ακραίες θρησκευτικές πεποιθήσεις που σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες (γιατί τίποτα ποτέ δεν είναι άσπρο-μαύρο) οδήγησαν σε μια κατάσταση ανατροπής της κυβέρνησης με όσα ακολούθησαν. Φτάσαμε στο 2022, η χώρα είναι μοιρασμένη σε δεκαπέντε κομμάτια, πέντε διαφορετικές χώρες του εξωτερικού προσπαθούν να επηρεάσουν τα πράγματα στο έδαφος και ο κόσμος της Συρίας σκορπισμένος στις πέντε γωνιές του πλανήτη. Η κλιματική κρίση είναι ένας λόγος που γίνονται πόλεμοι, που έχει ξεκινήσει και θα αυξηθεί η μαζική μετανάστευση. Είναι κάτι που αγγίζει κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας».

*Μπορείτε να δείτε το πρότζεκτ στην πλατφόρμα https://green-shoots.eu/stories/east-mediterranean-blues.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ζύγι, Κύπρος, Πέμπτη 7 Απριλίου 2021. Ο ψαράς Μιχάλης Τόφαρης μαζεύει τα δίχτυα του τις πρώτες πρωινές ώρες. Με τη μείωση των ιχθυοαποθεμάτων πολλοί ψαράδες ανησυχούν για το μέλλον του επαγγέλματός τους. ©Αχιλλέας Ζαβαλλής