Με μια «απλή, λιτή και περιεκτική» αντιμετώπιση της τραγωδίας «Ικέτιδες» του Ευριπίδη, το Εθνικό Θέατρο και ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου ετοιμάζονται να ανέβουν στη σκηνή του αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου στις 5 Ιουλίου. Η ευριπίδεια τραγωδία θα αποκτήσει φωνή σχεδόν 40 χρόνια μετά το ανέβασμά της στον ίδιο χώρο από τον ΘΟΚ, το 1980, με την εμβληματική σκηνοθετική πρόταση του Νίκου Χαραλάμπους.

Στη δεύτερη συμπαραγωγή τους μετά την «Αντιγόνη» το 2016, ΘΟΚ και Εθνικό συνεργάζονται ξανά στη βάση μιας πρότασης που απηύθυνε ο ΘΟΚ προς το Φεστιβάλ Αθηνών, ώστε να ανέβουν οι «Ικέτιδες» σε σκηνοθεσία του Παναγιώτη Λάρκου. Η πρόταση απορρίφθηκε και στο τιμόνι της συμπαραγωγής βρέθηκε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού, Στάθης Λιβαθινός.

«Στο θέατρο δεν μπορείς να πας ποτέ εκ του ασφαλούς», αναφέρει από την άλλη άκρη του τηλεφώνου ο κ. Λιβαθινός, λίγες μόνο μέρες πριν την πρεμιέρα των «Ικέτιδων» στην Επίδαυρο.

Εξηγεί ότι «οι Ικέτιδες δεν ήταν δική μου ιδέα, εγώ ήθελα να κάνω κάτι άλλο. Ήθελα όμως να κάνω μια συνεργασία με τον ΘΟΚ που αυτή τη στιγμή διευθύνεται από έναν πολύ άξιο άνθρωπο και φίλο, τον Σάββα Κυριακίδη. Η πρόταση για τις Ικέτιδες ήταν μια πρόταση δική του που με βρήκε αρκετά απροετοίμαστο στην αρχή γιατί δεν είχα τέτοιο σκοπό. Δεν έχει παρουσιαστεί σχεδόν ποτέ στην Ελλάδα [σ.σ. ανέβηκε μόνο μία φορά ξανά από το Εθνικό Θέατρο, πριν 53 χρόνια], είναι ένα άγνωστο αριστούργημα στην πραγματικότητα. Παίζει κι έναν εμβληματικό ρόλο στη θεατρική ιστορία της Κύπρου, χάρη στην ιστορική παράσταση του Νίκου Χαραλάμπους που της έδινε μια σημασία. Βέβαια εγώ δεν θα έκανα ποτέ κάτι ανάλογο. Οι εποχές έχουν αλλάξει, η αισθητική είναι διαφορετική, οι άνθρωποι αλλάζουν, οι στιγμές αλλάζουν.»

Ο Στάθης Λιβαθινός στο πλαίσιο της συνέντευξης Τύπου για την παρουσίαση του προγράμματος του Φεστιβάλ της Επιδαύρου, όπου θα δοθεί η πρεμιέρα των Ικέτιδων στις 5 Ιουλίου.

Η γυναικεία δύναμη

Το έργο του Ευριπίδη εστιάζει στις μητέρες των Αργείων στρατηγών [Χορός] που έχασαν τη ζωή τους στη Θήβα πολεμώντας στο πλάι του Πολυνείκη. Οι Θηβαίοι αρνούνται να επιτρέψουν την ταφή των νεκρών και οι μητέρες, Ικέτιδες πια στο βωμό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, ζητούν τη βοήθεια του βασιλιά της Αθήνας για τα δέοντα.

«Είναι ένα έργο που μιλάει για πολύ βαθιά πράγματα και αγγίζει πολύ βαθιές χορδές των ανθρώπων. Το θέμα του θανάτου, της αξιοπρέπειας και της γυναικείας δύναμης. Αλλά και της γυναικείας υπόστασης του ανθρώπου, αν μπορώ να το πω έτσι», σημειώνει ο κ. Λιβαθινός και εξηγεί ότι κάνοντας λόγο για τη «γυναικεία υπόσταση του ανθρώπου» εννοεί τη γυναικεία φύση του. «Και τελετουργικά και ψυχικά, ο Ευριπίδης αναφέρεται σε μια πλευρά της ανθρώπινης ζωής η οποία υποτίθεται ότι ανήκει στη γυναίκα, όπως η επιμονή, η δύναμη, η λατρεία –βλέπετε κατά σύμπτωση είναι θηλυκές λέξεις όλες αυτές– αλλά όταν τις ενστερνίζεται ο άντρας, τότε ενηλικιώνεται πραγματικά. Βασικά είναι μια ιστορία ενηλικίωσης αυτή, σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό και αυτό είναι ένα μοτίβο που με αφορούσε ιδιαίτερα σ’ αυτό το έργο.»

Για τις Μητέρες των Αργείων στρατηγών σημειώνει ακόμη ότι πρόκειται για ξεχωριστές προσωπικότητες σπουδαίων ηθοποιών. «Είναι εννέα γυναίκες σχεδόν πρωταγωνίστριες κι αυτό σημαίνει ότι η παράσταση δίνει ένα ιδιαίτερο βάρος και στην έννοια του συνόλου αλλά και στον ρόλο των Μητέρων αυτών.» Τους ρόλους κρατούν οι Άννα Γιαγκιώζη, Άνδρη Θεοδότου, Νιόβη Χαραλάμπους, Κόρα Καρβούνη, Τζίνη Παπαδοπούλου, Αγλαΐα Παππά, Μαρία Σαββίδου, Κωνσταντίνα Τάκαλου και η Τάνια Τρύπη.

Το στίγμα του σκηνοθέτη

Ο κ. Λιβαθινός σημειώνει ότι στη σκηνοθετική του προσέγγιση έπαιξε μεγάλο ρόλο η μετάφραση που χρησιμοποιείται σε αυτή την παραγωγή, του ποιητή Γιώργου Κοροπούλη. «Το στίγμα μου έχει να κάνει με την ίδια την παρουσία του ρυθμού του κειμένου, γιατί θα είναι ένα κείμενο ως παρτιτούρα ιδωμένο. Θα έχει, δηλαδή, σημασία στη μετρική του απόδοση», εξηγεί.

Σύμφωνα με τον ίδιο, «ένας σκηνοθέτης νομίζω ότι κατ' αρχήν πρέπει να πει μια ιστορία. Μπορεί να ακούγεται λίγο αυτονόητο και τετριμμένο αλλά, πιστέψτε με, είναι το πιο σημαντικό απ’ όλα. Αυτό είναι ένα άγνωστο έργο. Δεν είναι μια Ηλέκτρα ή ένας Οιδίποδας ή ένας Αγαμέμνονας που λίγο πολύ η ιστορία του θα μπορούσε να είναι κάπως γνωστή. Σημαίνει ότι υπάρχει ένα παρθένο έδαφος για να ειπωθεί η ιστορία αυτή που δεν έχει ανέβει σχεδόν ποτέ.»

Για την Κάτια Δανδουλάκη

«Είναι ένας άνθρωπος που είναι χαρά να συνεργάζεσαι μαζί του», σημειώνει ο σκηνοθέτης για την Κάτια Δανδουλάκη, μια από τις σημαντικότερες ηθοποιούς της γενιάς της η οποία πρώτη φορά παίζει σε αρχαία τραγωδία. «Ένα Εθνικό Θέατρο αλλά και εγώ προσωπικά δεν θα ήθελα να κάνουμε επιλογές εκ του ασφαλούς. Μ’ αρέσουν οι καινούργιες συνεργασίες, με ανθρώπους που έρχονται για πρώτη φορά μαζί μας και φέρνουν κάτι δικό τους. Ειδικά όταν είναι μεγάλες προσωπικότητες όπως η Κάτια Δανδουλάκη που είναι εξαιρετική ηθοποιός, εξαιρετική συνεργάτιδα και δέχτηκε με μεγάλη χαρά να κάνει αυτό τον ρόλο που νομίζω ότι της ταιριάζει πάρα πολύ. Έχει μια τρυφερότητα και μια δυναμική ως άνθρωπος και ως καλλιτέχνης. Και ένα σπουδαίο στίγμα κατά τη γνώμη μου, που θα φανεί στην παράσταση.»

Η συμπαραγωγή με ΘΟΚ

Είναι η δεύτερη φορά που ο Στάθης Λιβαθινός σκηνοθετεί μια συμπαραγωγή του ΘΟΚ. Προηγήθηκε η «Αντιγόνη» το 2016 που ανέβηκε και στο αρχαίο Θέατρο της Σαλαμίνας προκαλώντας πολλές συζητήσεις, αντιδράσεις αλλά και συγκινήσεις.

«Η πρώτη συμπαραγωγή ήταν κάπως μικρότερη», σχολιάζει ο κ. Λιβαθινός, «αυτή όμως είναι μια πραγματική συμπαραγωγή. Είναι μισή μισή πραγματικά.» Τι εννοεί μ’ αυτό; «Εννοώ ότι είναι μια συμπαραγωγή μεγάλη. Η συμμετοχή του ΘΟΚ ήταν λίγο μικρότερη στην ‘Αντιγόνη’. Τώρα είναι οι μισοί ηθοποιοί, οι μισοί συντελεστές. Είναι διαφορετικά. Αυτό εννοώ. Η αρχική μας συμφωνία ήταν να κάνουμε κάτι μαζί. Ε, λοιπόν, αυτό κάνουμε. Σε όλα τα επίπεδα. Και στο πρακτικό, και στο οικονομικό και στο καλλιτεχνικό. Είναι μια γνήσια, πραγματική συμπαραγωγή.»

Όσο για την αξία τέτοιων συμπαραγωγών, «είναι τεράστια», σχολιάζει ο κ. Λιβαθινός. «Είμαστε τα δύο μόνα κρατικά θέατρα που μιλούν ελληνικά. Η Κύπρος είναι μια χώρα που την έχω στην καρδιά μου και θεωρώ ότι ο ΘΟΚ είναι σε μια καλή στιγμή. Είναι χαρά μου να κάνω συμπαραγωγές, έχουμε κάνει πολλές φορές με το Εθνικό με άλλους φορείς από το εξωτερικό. Νομίζω ότι είναι απαραίτητο να θυμόμαστε ο ένας τον άλλο. Ανοίγουμε δρόμους μ’ αυτό τον τρόπο. Αφήνουμε ένα προηγούμενο».

Η διαχρονικότητα του κειμένου

«Κοιτάξτε, ο Ευριπίδης ήταν ένα τεράστιο πνεύμα και ένας μεγάλος πειραματιστής. Φαίνεται ότι σ’ αυτό το έργο δεν γράφει πράγματα με τον τρόπο που τα έγραφε πριν. Είναι ένας Ευριπίδης που δοκιμάζει και στο στυλ και στο ύφος και στη μετρική. Δεν μοιάζει με άλλα του έργα. Είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο και πολύ βαθύ. Το στίγμα το δικό μου θα ήταν να προβληθούν αυτές οι ιδιαίτερες πλευρές. Ειδικά η δύναμη της γυναικείας παρουσίας στη ζωή και το πώς η γυναικεία παρουσία μερικές φορές εξισορροπεί ακόμα και τον ίδιο τον θάνατο.»

Ο σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου δεν συμφωνεί με τη θεωρία που θέλει τον Ευριπίδη τον πιο σύγχρονο από τους αρχαίους τραγικούς. «Αυτά είναι αφορισμοί. Ο Ευριπίδης συνομιλεί πολύ εύκολα με την εποχή μας. Αλλά δεν μπορώ να καταδικάσω τον Σοφοκλή και τον Αισχύλο. Πρόκειται για τεράστια μυαλά και τεράστια κείμενα. Νομίζω ότι πολύ μεγάλο ρόλο παίζει σε ποιων τα χέρια πέφτουν τα κείμενα αυτά. Αυτό πιστεύω. Το πιο σύγχρονο κείμενο μπορεί να καταντήσει στη σκηνή πολύ βαρετό, ξέρετε.»

+ Πρεμιέρα στην Επίδαυρο στις 5 Ιουλίου και ξανά στις 6 Ιουλίου. Παραστάσεις στην Κύπρο: 11-14 Ιουλίου στο Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ΄ στη Λευκωσία, 17-18 Ιουλίου στο Αρχαίο Θέατρο Κουρίου, 20 Ιουλίου στο Παττίχειο Δημοτικό Αμφιθέατρο Λάρνακας. Πληροφορίες τηλ. 7772717.

Ταυτότητα

Μετάφραση: Γιώργος Κοροπούλης
Σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός
Σκηνικά-Κοστούμια: Γιώργος Σουγλίδης
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου
Χορογραφία: Φώτης Νικολάου
Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου
Βοηθός σκηνοθέτης: Βασίλης Ανδρέου

Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρίνα Μυρτάλη
Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Μαρία Καλαμαρά

Διανομή (αλφαβητικά)

Μητέρες Αργείων στρατηγών
Άννα Γιαγκιώζη
Άνδρη Θεοδότου
Κόρα Καρβούνη
Τζίνη Παπαδοπούλου
Αγλαΐα Παππά
Μαρία Σαββίδου
Κωνσταντίνα Τάκαλου
Τάνια Τρύπη
Νιόβη Χαραλάμπους

Αίθρα: Κάτια Δανδουλάκη

Ίφις: Θοδωρής Κατσαφάδος

Ευάδνη: Κατερίνα Λούρα

Αθηνά: Αγλαΐα Παππά

Θησέας: Άκης Σακελλαρίου

Άδραστος: Χρήστος Σουγάρης

Άγγελος: Ανδρέας Τσέλεπος

Κήρυκας: Χάρης Χαραλάμπους

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: Στιγμιότυπο από τις πρόβες των Ικέτιδων. Διακρίνεται η Κάτια Δανδουλάκη. Φωτογραφία ©Ελίνα Γιουνανλή.