Η Γιαπωνέζα Izumi Ashizawa σκηνοθετεί την κυπριακή θεατρική ομάδα Belacqua και μαζί παρουσιάζουν τις «Βάκχες» του Ευριπίδη, σε ένα ίσως παράδοξο, αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρον ανέβασμα στο πλαίσιο του φετινού Διεθνούς Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος 

Η διεθνώς καταξιωμένη Izumi Ashizawa βρίσκεται αυτό το διάστημα στην Κύπρο και καθοδηγεί μια ομάδα ηθοποιών για το ανέβασμα των Βακχών, του Ευριπίδη, στο φετινό Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος. Ακούγεται, ίσως, παράδοξο ή… έξω από τα ασφαλή νερά μιας παραγωγής αρχαίας τραγωδίας, ωστόσο η Ashizawa επιχειρεί τη σύνδεση των ιαπωνικών κωδίκων του θεάτρου No με τους κώδικες του αρχαίου δράματος, αλλά και τη μεταφορά τους στο σήμερα, παραπέμποντας και στο διεθνές κίνημα Me Too, το οποίο έφερε στο διεθνές προσκήνιο τη γυναικεία παρουσία.

Η σκηνοθέτιδα λύνει όλες μας τις απορίες και η ίδια θα κριθεί εκ του αποτελέσματος, στις παραστάσεις των Βακχών.







Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με την ομάδα Belacqua;

Είμαι πολύ ενθουσιασμένη για αυτήν την παραγωγή για μια σειρά από λόγους. Είναι στ’ αλήθεια ένα αμάλγαμα διαφορετικών συγκυριών που μαγικά συναντήθηκαν για να ανθίσουν σ’ αυτήν την παράσταση.

Κατ' αρχάς είχα αιτηθεί μια καλλιτεχνική παραγωγή στο πλαίσιο του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης - Πάφος 2017. Η παραγωγή, δυστυχώς, δεν υλοποιήθηκε και ήμουν ιδιαίτερα συντετριμμένη εκείνη την περίοδο. Ήλπιζα, δε, έκτοτε να δημιουργήσω μια παράσταση με Κύπριους καλλιτέχνες.

Μια νέα ευκαιρία ξεπρόβαλε από, εντελώς, ξεχωριστή οδό. Βρισκόμουν στο Royal Central School of Speech and Drama του Ηνωμένου Βασιλείου το καλοκαίρι του 2016, οπόταν για μικρό διάστημα παρέδωσα ένα εργαστήρι. Ένας από τους συμμετέχοντες σ’ αυτό ήταν ο Κύπριος ηθοποιός Γιώργος Κυριάκου. Αμέσως μετά το εργαστήρι, με πήρε και μου ζήτησε να έρθω στην Κύπρο για ένα εντατικό εργαστήρι στον ΘΟΚ. Έτσι και έγινε, και βρέθηκα στον ΘΟΚ ως φιλοξενούμενη τον χειμώνα του 2016. Μετά από εκείνο το εργαστήρι, κάποιοι από τους συμμετέχοντες στο εργαστήρι μου δημιούργησαν τη θεατρική ομάδα Belacqua. Και πέρυσι, επικοινώνησαν μαζί μου για να σκηνοθετήσω ένα αρχαίο δράμα. Χωρίς δισταγμό, η απάντησή μου ήταν «ναι» και αμέσως τους είπα «θέλω να σκηνοθετήσω το έργο του Ευριπίδη.» Είναι συναρπαστικό πως η πλειονότητα των ηθοποιών που συμμετέχουν στις Βάκχες συμμετείχαν στο εργαστήρι που είχα κάνει τότε στον ΘΟΚ. Είναι λες και όλες οι ξεχωριστές συγκυρίες συγχωνεύτηκαν μαγικά σε μία για τη δημιουργία αυτής της παραγωγής.

Ποια είναι η σκηνοθετική σας προσέγγιση στις Βάκχες;

Αντιλαμβάνομαι τον Ευριπίδη ως ένα καλλιτεχνικό επαναστάτη της εποχής του. Αμφισβήτησε τις συμβατικές και επικρατούσες οπτικές με λεπτό και ποιητικό τρόπο. Ιδιαίτερα με συναρπάζει η σύγχρονή του ματιά πάνω στις γυναίκες.

Προτίθεμαι, λοιπόν, μέσα από τη σκηνοθεσία μου, να συγχρονιστώ με το επαναστατικό του πνεύμα και να αμφισβητήσω την επικρατούσα άποψη. Συνεπώς, η επιλογή μου είναι συνειδητή και συγκεκριμένη για τον Ευριπίδη.

Τα κείμενα του Ευριπίδη είναι παλιά, αλλά ταυτόχρονα και εξαιρετικά σύγχρονα. Στοχεύω να δώσω φωνή σ’ αυτό το στοιχείο. Χρησιμοποιώ παραδοσιακούς ιαπωνικούς και δυτικούς θεατρικούς κώδικες για να καταδείξω τους αντίθετους κόσμους των δύο πρωταγωνιστών. Το κοινό γίνεται μάρτυρας της πάλης των δύο άκρων: κοιτάζοντάς τα ξεχωριστά, είναι βασισμένα σε συμβάσεις καθ' ότι είναι παλιά, ωστόσο μαζί, αντιπαρατιθέμενα, αποκτούν ένα νέον κώδικα.

Πού συναντώνται, λοιπόν, το ιαπωνικό θέατρο Νο και το αρχαίο ελληνικό δράμα;

Ο σωστός ορισμός για το θέατρο Νο (Noh) είναι Noh-gaku. Η ετυμολογία του περιλαμβάνει τη λέξη Noh -δηλαδή το δράμα- και τη λέξη Kyogen, που θα πει κωμωδία. Αυτή η δομή ομοιάζει στη δομή του ελληνικού δράματος. Στη δική μας παραγωγή των Βακχών, το κοινό γίνεται μάρτυρας τόσο του Noh όσο και του Kyogen στους χαρακτήρες που ερμηνεύουν οι γυναίκες.

Λέτε ότι στοχεύετε σε μια νέα σκηνική γλώσσα. Πώς θα πετύχετε κάτι τέτοιο; Ποια είναι τα απαραίτητα εργαλεία για την επίτευξη ενός τέτοιου στόχου;

Μέρος της σκηνοθετικής μου προσέγγισης σε κάθε παραγωγή μου τις τελευταίες δύο δεκαετίες, είναι να διδάσκω και να εκπαιδεύω τους ηθοποιούς, προτού ξεκινήσει το κομμάτι της υποκριτικής. Όλες οι προηγούμενες παραγωγές, όπως κι αυτή, έχουν να κάνουν με το σώμα. Είναι, λοιπόν, προαπαιτούμενο η εκγύμναση των ηθοποιών, με καθεμιά και κάθε ένα να είναι υπεύθυνοι για την καθημερινή τους πειθαρχία, να γυμνάζονται πριν από κάθε πρόβα.

Θεωρώ ότι η εκγύμναση νου και σώματος είναι βασικές προϋποθέσεις για κάθε επαγγελματία ηθοποιό. Είναι μια πρακτική στην οποία αφοσιώνεται κανείς για μια ζωή.

Ποια είναι η ερμηνεία που αποδίδετε στον Διόνυσο;

Στις δικές μας Βάκχες, ο Διόνυσος είναι μια ιδέα ως παρουσία παρά ένα χειροπιαστό άτομο. Δανείζεται το σώμα συγκεκριμένων γυναικών του Χορού διαμέσου των οποίων κάνει την εμφάνισή του. Είναι θεός χωρίς όρια τόσο σωματικά όσο και πνευματικά. Επομένως, ο εαυτός του και οι άλλοι συγχωνεύονται σε ένα. Μόλις πέσει ο τοίχος που τους χωρίζει, αρχικά αυτό τρομάζει αλλά φέρνει και ανεξήγητη χαρά.

Αυτό απορρέει από το ιαπωνικό, βουδιστικό φιλοσοφικό σκεπτικό, του «τίποτα». Το «τίποτα» είναι ίσο με το «άπαν». Εγώ κι εσύ, το ίδιο. Λέω πάντα στους ηθοποιούς, που διδάσκω, πως αυτή πρέπει να είναι η νοητική τους κατάσταση στη σκηνή. Γιατί όταν οι ηθοποιοί μεταβάλλονται σε χαρακτήρες, ο εαυτός τους και ο Άλλος γίνονται ένα. Εμείς οι ηθοποιοί κάνουμε πράξη τον Διόνυσο κάθε μέρα.

Το κείμενο προηγείται της αισθητικής ή το συναίσθημα της λογικής; Πώς επιτυγχάνει ένας σκηνοθέτης μια παράσταση, κατά την οποία όλα μπορούν να έχουν τη σημασία τους; Και στη δική σας παράσταση τι θα θέλατε να καταλάβει ή να νιώσει το κοινό;

Θεωρώ ότι η ισορροπία των δύο είναι σημαντική, όπως ο κανόνας του μυθολογικού κόσμου της Ελλάδας, πως ότι είναι εκτός ισορροπίας φέρνει το χάος.

Προσεγγίζω το κείμενο μέσα από τα σώματα των ηθοποιών. Οι αλήθειες εκεί είναι πολλές. Δεν είναι, άλλωστε, ενδιαφέρον, να βλέπεις μόνο μια ερμηνεία του κειμένου. Μέσα από την ερμηνεία του σώματος, όμως, υπάρχει αλήθεια. Μερικές φορές, τα σώματα των ηθοποιών δίνουν πληροφορίες και έτσι προκύπτουν εντελώς καινούρια νοήματα.

Τι καθιστά την δική σας πρόταση διαφορετική από όλες τις φορές που οι Βάκχες ανέβηκαν στη σκηνή;

Στη δική μας παραγωγή, όλοι οι ρόλοι που ερμηνεύονται από γυναίκες πλαισιώνονται από την ιδέα της ερμηνείας χαρακτήρων. Μπαίνουν στους ρόλους τους. Αυτό το σκεπτικό αντανακλά την πολιτική των φύλων στην -κυρίαρχη από άνδρες- κοινωνία μας: η ερμηνεία χαρακτήρων που «υποτίθεται» ότι πρέπει να είμαστε και ο τρόπος με τον οποίο κάποιοι επιλέγουν να αντικρούσουν αυτή τη σύμβαση.

Επιπλέον, στο δικό μας σκηνικό καθρεφτίζεται ένα στοιχείο μεταμόρφωσης του Διόνυσου. Συχνά χρησιμοποιώ κινούμενα αντικείμενα στη σκηνογραφία των έργων μου, με αποτέλεσμα το σκηνικό να λειτουργεί ως σύμβολο. Ανάλογα με το πού τοποθετούνται τα αντικείμενα και πώς τα χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί, προκύπτουν διαφορετικά νοήματα. Σε μια σκηνή τοποθετούμε ένα μαλακό κρεβάτι και σε μια άλλη έναν σκληρό τοίχο. Το ίδιο υλικό συμβολίζει σε διαφορετικές σκηνές τη μήτρα μιας μητέρας, έναν τάφο, την ψυχολογική ασφάλεια, ένα φρούριο και κινούμενη άμμο.

Για να κλείσουμε με το θέμα των γυναικών, επιλέγετε να ανεβάσετε μια σχεδόν αποκλειστικά γυναικεία παράσταση. Ποια είναι η ιδέα πίσω από αυτή την επιλογή;

Η παραγωγή μας αντανακλά τα σύγχρονα πολιτικά ζητήματα. Με εξαίρεση έναν άνδρα ηθοποιό που κρατά τον ρόλο του Πενθέα, τα υπόλοιπα μέλη του έργου είναι γυναίκες ηθοποιοί. Αυτή είναι μια στιλιστική προσέγγιση με πρόθεση να ανταποκριθεί στα θέματα της πολιτικής των φύλων. Έχοντας ως παράδειγμα το κίνημα Me Too, η φωνή των γυναικών που συρρικνώθηκε στην ανδροκρατούμενη κοινωνία τώρα επανακτά την αξία της. Αντηχούν στην παραγωγή μας αυτές οι φωνές και τα κινήματα, και ρίχνουν φως στις γυναίκες που υπήρξαν διαχρονικά αόρατες. Το έργο αντανακλά πολιτικά ζητήματα και παράλληλα διαχειρίζεται τις σχέσεις των χαρακτήρων με έναν τρόπο πιο προσωπικό.

Προτίθεμαι, εν τέλει, ώστε οι προσεγγίσεις τόσο των γυναικών όσο και των αντρών σε σχέση με το κίνημα Me Too να αντανακλώνται. Αγκαλιάζω τη συγκυρία της γυναικείας ενδυνάμωσης, αλλά γνωρίζω, επίσης, το στίγμα του ανδρισμού που συνεπάγεται με αυτό το κίνημα. Στις Βάκχες στοχεύω να συλλάβω αμφότερες τις πλευρές των δύο αυτών προσεγγίσεων.

+ Πέμπτη 18 Ιουλίου στο Αμφιθέατρο «Σκαλί», Αγλαντζιά. Σάββατο 20 Ιουλίου στο Αρχαίο Θέατρο Κουρίου στη Λεμεσό και Δευτέρα 22 Ιουλίου στο Αρχαίο Ωδείο Πάφου. Έναρξη παραστάσεων: 21:00 (προσέλευση στο θέατρο πριν από τις 20:40). Η παράσταση είναι κατάλληλη για άτομα άνω των 16 ετών. Πληροφορίες τηλ. 70002414.