Μια ιδιαίτερα βαθυστόχαστη παράσταση ανέβηκε πρόσφατα στο Θέατρο Μασκάρινι στη Λευκωσία. Πρόκειται για το έργο «Επάγγελμα Πόρνη» της Λιλής Ζωγράφου σε σκηνοθεσία Αλεξίας Παπαλαζάρου και με πρωταγωνιστές τους Πόπη Αβραάμ, Χριστίνα Χριστόφια και Δημήτρη Αντωνίου.

Γράφει ο Νέαρχος Κουρσάρος



«Εκείνοι που καβάλησαν την εξουσία είναι κατώτεροι του μετρίου. – Με διατάζουν, άρα υπάρχω.»

Τρεις αυτοβιογραφικές ιστορίες από το ομώνυμο βιβλίο της συγγραφέως, το οποίο εκδόθηκε μετά τη μεταπολίτευση, έρχονται, για να φωτίσουν ξανά την απύθμενα σκοτεινή πλευρά της ελληνικής δικτατορίας που σημάδεψε με τον χειρότερο τρόπο τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Με φόντο τη βία, τον παραλογισμό, τις αντιφάσεις, και τις φοβίες της Χούντας η συγγραφέας σκιαγραφεί το μελανό αποτύπωμα της επταετίας μέσα από προσωπικά της βιώματα. Η ηρωίδα μας, δημοσιογράφος-συγγραφέας, πασχίζει απεγνωσμένα εν τω μέσω της Χούντας να μεταβεί στο εξωτερικό προφασιζόμενη τη μη άσκηση πλέον του επαγγέλματος της δημοσιογραφίας. Μάταια όμως, καθώς τα γρανάζια του συστήματος δεν της επιτρέπουν λόγω πολιτικών πεποιθήσεων να εξέλθει από τη χώρα. Ακολουθεί ο τρόμος και η παράνοια της χουντικής καθημερινότητας, όπου η αλήθεια γίνεται ψέμα διά στόματος χαφιέδων, στοιχεία που κορυφώνονται με την απάνθρωπη κατάληξη να βρίσκεται σε μια ψυχιατρική πτέρυγα, βασανισμένη κακοποιημένη και προδομένη.

Το έργο καταπιάνεται με το πιο βασικό ίσως ανθρώπινο δικαίωμα, αυτό της ελευθερίας. Ελευθερία του να ζεις, ελευθερία στην έκφραση, ελευθερία στην ύπαρξη και διακίνηση χωρίς περιορισμούς και τετριμμένους εθνικιστικούς κώδικες. Και πράγματι, όσοι δεν έζησαν τη δικτατορία που είχε το θράσος να αυτοαποκαλείται «επανάστασις» (!) δεν μπορούν να αντιληφθούν πλήρως την καταπίεση των ανθρώπων, την υποβάθμιση των αξιών και την εξωφρενική καταπάτηση κάθε λογής δικαιώματος προς χάριν του «αποφασίζομεν και διατάσσομεν». Ως ανθρώπινο δικαίωμα η ελευθερία δεν σταθμίζεται. Δεν μπορεί άλλωστε να σταθμιστεί, καθώς ο ενδεχόμενος περιορισμός της συνιστά τη μέγιστη απειλή για τη δημοκρατία.

«Κάθε τι που φτιάχνεις έχει τον σεβασμό που του δίνεις εσύ, ο δημιουργός του.»

Η Αλεξία Παπαλαζάρου τοποθέτησε -και ορθώς έπραξε- την έννοια της ελευθερίας ως τον βασικό άξονα της αφήγησης, η οποία ξεχειλίζει σε κάθε λέξη, σε κάθε έκφραση της ηρωίδας. Στο επίκεντρο η αδυναμία να εκφραστείς, ενώ παράλληλα είναι διάχυτη η προσπάθεια φίμωσης κάθε δημοκρατικής και διαφορετικής συνάμα αντίληψης, όλα στο βωμό του συνθήματος «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια». Το σκηνικό αφαιρετικό, πράγμα που βοήθησε ιδιαίτερα στο να εστιάσουμε την προσοχή μας στο ουσιώδες, ότι δηλαδή τα πραγματικά δεσμά της ελευθερίας δεν είναι μόνο οι δικτατορίες αλλά η πλύση εγκεφάλου που ασκεί η εκάστοτε εξουσία, ώστε να κοιμίζει τον λαό και να δρα ανενόχλητη. Προεξέχουσα μορφή στην κάστα των ηθοποιών έχει φυσικά η Πόπη Αβραάμ, της οποίας ο μεστός λόγος, το πάθος και η εξαιρετική ερμηνεία την κατατάσσουν το δίχως άλλο σε μια από τις πιο πολύτροπες υποκριτικές υπάρξεις του τόπου μας. Αυτό που προκάλεσε εντύπωση είναι ο τρόπος με τον οποίο απέδωσε τον βασανισμό, μια κατάσταση που μόνο όσοι βρέθηκαν στα κρατητήρια στην Μπουμπουλίνας στο κέντρο της Αθήνας (και όχι μόνο), μπορούν να περιγράψουν τόσο γλαφυρά και ωμά. Ιδιαίτερα πειστική υπήρξε και η Χριστίνα Χριστόφια η οποία με νεανικό μπρίο μπόρεσε να μας μεταφέρει ακόμα και τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο τύπος και οι εκπρόσωποί του σ’ ένα καθεστώς αυθαιρεσίας, πανικού και παράλυσης. Σημαντική η συμβολή και του Δημήτρη Αντωνίου, η αφήγηση του οποίου ώθησε ακόμη περισσότερο το κοινό στο να επιζητεί τη λύτρωση.

«Όταν ο κάθε τυχάρπαστος, ο κάθε τιποτένιoς, μπορεί να μας δέσει πάνω σε μια καρέκλα, σ’ έναν πάγκο ή σ’ ένα κρεβάτι, να μας φτύσει, να μας μαστιγώσει, να μας βιάσει.»

Αξιοπρόσεκτο είναι και το γεγονός ότι, ενώ πρόκειται για την ίδια ηρωίδα, έχουμε επί σκηνής δύο γυναίκες να την υποδύονται, υπό την έννοια των δύο υποστάσεων. Αυτή η δισυπόστατη δηλωμένη επαγγελματίας πόρνη εξυπηρετεί τη μονοπρόσωπη έννοια της ελευθερίας που σαν κάλπικη δεκάρα ξεπουλιέται μπιτ παρά και εκδίδεται καταφανώς και αδιάντροπα, όπως εκδίδεται ολόκληρη η χώρα μέσω ενός «πολιτεύματος» (!) καρικατούρα. Η διπλή εκπροσώπησή της συμβολίζει επίσης την ψυχική διάσπαση που υφίσταται ο άνθρωπος, όταν όλα γύρω του τον κοιτούν καχύποπτα. Είναι η φωνή της διαμαρτυρίας που σιγοκαίει μέσα του πεισμώνοντάς τον να αντισταθεί, όταν τα αυτονόητα θεμελιώδη δικαιώματά του καταστρατηγούνται. Θερμές ευχαριστίες πρέπει να πούμε και στην Θέλμα Κασουλίδου (σκηνικά – κοστούμια), τον Σταύρο Τάρταρη (σχεδιασμός φωτισμού) και τον Βασίλη Παφίτη (βοηθό σκηνοθέτη), ενώ δεν πρέπει να παραλείψουμε τον Σταμάτη Κραουνάκη, η μουσική του οποίου έντυσε αρμονικά την παράσταση.

«Το σύστημα τρέφεται με τη στέρησή σου. Χωρίς πίστη, χωρίς ιδανικά.»

Από μόνος του ένας δικτάτορας δεν μπορεί να κάνει και πολλά. Και δεν είναι ανάγκη να πάμε στο παρελθόν, για να αναζητήσουμε τέτοιες προσωπικότητες. Έχουμε άπειρα σύγχρονα παραδείγματα ανάλγητων κυβερνήσεων χωρίς βασικό μέλημα την προάσπιση της ελευθερίας των πολιτών. Αυτοί όμως οι άνθρωποι έχουν ανάγκη και από το καθορισμένο ποίμνιο να τους υποστηρίξει, να καλύψει τις παρανομίες τους «καθαρίζοντας» τον τόπο από κάθε αντιφρονούντα. Αναλογιζόμενοι, μάλιστα, ότι οι λέξεις χούντα, φασισμός, δικτατορία, συνταγματάρχες απηχούν κάποιες από τις πιο κακές μνήμες του κυπριακού ελληνισμού, είναι σημαντικό να υπερασπιζόμαστε κάθε τι που απειλεί να μας οδηγήσει στην οπισθοδρόμηση. Κανείς επομένως δεν είναι αθώος, κανείς δεν μπορεί να στέκεται αμέριμνος και να βλέπει τον βιασμό της ελευθερίας. Διότι γιορτή του ενός παραμονή του άλλου. Σε κάθε περίπτωση ούτε ένας αθώος, ανεύθυνος κανένας, όπως φορτισμένα τονίζει η ηρωίδα μας, γιατί η ελευθερία είναι δικαίωμα κεκτημένο, αναφαίρετο, απόλυτο και στρέφεται κατά πάντων.

Συγχαρητήρια σε όλους.

Οι παραστάσεις συνεχίζονται.

Στο Θέατρο Μασκαρίνι, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, Αρ. 5 (Αθαλάσσης 11), Λατσιά.

Πληροφορίες και κρατήσεις στο 99-251331.