Στο πλαίσιο του χειμερινού ρεπερτορίου ο ΘΟΚ παρουσιάζει στη Νέα Σκηνή το έργο του Νικολάι Γκόγκολ «Οι παίχτες» σε σκηνοθεσία Μαρίας Βαρνακκίδου. Στην κωμωδία που γράφτηκε το 1842, ένας έμπειρος τζογαδόρος και διαβόητος απατεώνας καταφθάνει σε ένα πανδοχείο, σε μια επαρχιακή πόλη της Ρωσίας, αναζητώντας το επόμενο θύμα του. Εκεί έρχεται αντιμέτωπος με το ιδιαίτερα εξυπηρετικό προσωπικό και μια παρέα «ομολόγων» του, οι οποίοι μοιράζονται μαζί του το ίδιο πάθος για τον τζόγο. Η συνάντησή τους θα είναι γεμάτη απρόβλεπτες και ανατρεπτικές καταστάσεις, όπου κανένας δεν μπορεί να διακρίνει έναν απατεώνα από έναν τίμιο άνθρωπο
Με ιδιαίτερα σκωπτική διάθεση, ο συγγραφέας ξεσκεπάζει τις σκοτεινές γωνιές της ανθρώπινης ψυχής. Όλα είναι ένα φρενήρες παιχνίδι μεταμφιέσεων και προσωπείων, στο οποίο τα όρια ανάμεσα στο ψεύδος και την αλήθεια, στην ατιμία και την εντιμότητα, στην ειλικρίνεια και την υποκρισία είναι θολά και δυσδιάκριτα. Μιλήσαμε με τη νεαρή σκηνοθέτιδα της παράστασης Μαρία Βαρνακκίδου για την πρώτη της συνεργασία με τον ΘΟΚ.
Ερχόμενη από το ελεύθερο θέατρο πώς ήταν η εμπειρία της συνεργασίας σου με έναν θεατρικό οργανισμό όπως ο ΘΟΚ;
Είναι δώρο να μπορείς να δημιουργείς χωρίς να χρειάζεται να ανησυχείς για έναν σωρό άλλα που πρέπει να γίνουν στη διαδικασία μιας θεατρικής παραγωγής. Στο ελεύθερο θέατρο λόγω του περιορισμένου προϋπολογισμού αναγκάζεσαι πολλές φορές να αναλάβεις και την παραγωγή, την επικοινωνία και όλα τα πρακτικά θέματα γύρω από μια παράσταση. Πολλές φορές μπαίνει σε δεύτερη μοίρα το δημιουργικό κομμάτι, επειδή κατακλύζεσαι τόσο πολύ από όσα πρέπει να τρέξεις και να διαπραγματευτείς που σου στερούν από τη δημιουργικότητα. Θέλεις τόσο πολύ να βγει κάτι καλό που μπορεί να επενδύσεις μέχρι και χρηματικό ποσό. Μαζί με το άγχος και την απογοήτευση όταν δεν ξέρεις αν θα πάει καλά εμπορικά μια παράσταση και αν θα βγουν τα έξοδά σου. Ενώ σε μια συνεργασία με έναν θεατρικό οργανισμό δεν χρειάζεται να ανησυχείς γι' αυτά τα επιμέρους πρακτικά θέματα. Ξέρεις ότι έχεις την υποστήριξη μιας ομάδας τεχνικών που μπορούν να υλοποιήσουν την ιδέα σου. Πολλά περισσότερα είναι εφικτά. Θεωρώ ότι την ίδια στιγμή όμως κουβαλά και κάποιες προσδοκίες. Μια ευθύνη, η δουλειά που θα βγει να αντιπροσωπεύει τον οργανισμό αλλά και εσένα ως καλλιτέχνη. Για μένα αυτή ήταν μία από τις προκλήσεις αυτής της συνεργασίας, το πώς μπορώ σε αυτήν την περίπτωση να ακολουθήσω κάποιες προδιαγραφές διατηρώντας την προσωπική μου σφραγίδα ως σκηνοθέτιδα. Και μια συνοχή με τις προηγούμενες δουλειές μου. Επίσης, η κωμωδία σαν είδος βρίσκω ότι είναι μεγάλη πρόκληση.
Γιατί η κωμωδία ήταν πρόκληση για σένα;
Η κωμωδία πάντα κρύβει πίσω της ένα δράμα και μέσα από μια αμηχανία που φέρνει το χιούμορ το ελαφρύνει. Πιστεύω το τι κάνει τον άλλο να γελάσει είναι υποκειμενικό. Η κωμωδία έχει να κάνει με την ψυχολογική κατάσταση που είσαι την ώρα που την παρακολουθείς, την αίσθηση του χιούμορ σου σαν άνθρωπος. Με λυπεί όταν το μέτρο επιτυχίας μιας κωμωδίας είναι κυρίως αν θα γελάσει ο θεατής ή όχι. Για μένα αν έρθεις στην παράσταση και φύγεις με κάποιο συναίσθημα ή κάποια σκέψη είναι αρκετό. Σε αυτό το έργο το σκοτεινό κομμάτι είναι πολύ πιο έντονο από το κωμικό, τα όσα λέγονται σε σχέση με τον κόσμο που ζούμε και το πόσο επίκαιρο παραμένει μετά από τόσα χρόνια. Το χιούμορ του έργου θα έλεγα ότι είναι περισσότερο ειρωνικό, σαρκαστικό. Είναι όλα δομημένα με βάση τον ρυθμό. Έχει στοιχεία που ελπίζουμε ότι θα είναι χιουμοριστικά που λειτουργούν σαν κορυφώσεις σε σχέση με τον ρυθμό της παράστασης. Επειδή είναι ένα έργο με πολλή πρόζα ο ρυθμός είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο. Η ουσία για μένα δεν είναι τόσο το κωμικό στοιχείο του έργου αλλά το ότι υπογραμμίζει το πόσο σκοτεινοί μπορεί να γίνουν οι άνθρωποι στην προσπάθειά τους να φάνε ο ένας τον άλλο.
Πώς προσέγγισες τη σκηνοθεσία του έργου;
Πώς μπορώ να κάνω ένα κλασικό έργο σύγχρονο και ενδιαφέρον στο σημερινό κοινό; Τι μπορώ να προσφέρω στον θεατή που θα τον κάνει να νιώσει ότι σχετίζεται με αυτό που παρακολουθεί; Είναι ένα έργο του 19ου αιώνα. Αν το ανέβαζα με την αισθητική εκείνης της εποχής πιστεύω δεν θα είχε τόσο ενδιαφέρον παρόλο που οι θεματικές είναι διαχρονικές. Θεωρώ ότι ο θεατής πρέπει να έρθει και να δει κάτι που να του είναι γνώριμο. Ήθελα να μην είναι πολύ συγκεκριμένο όσον αφορά την τοποθεσία και τη χρονική συγκυρία. Οι αναφορές μου από τα ρούχα μέχρι τα σκηνικά έχουν σύγχρονες ποιότητες. Τα χρώματα στα σκηνικά έχουν κάτι ποπ, σημερινό, πιο φιλικό στο μάτι το οποίο είναι θεωρώ οικείο για τη γενιά μας. Η δράση στην πρωτότυπη εκδοχή του έργου διαδραματίζεται σε ένα πανδοχείο, στη δική μας παράσταση το πανδοχείο είναι ένα είδος πολυχώρου που θα μπορούσε να είναι λόμπι ξενοδοχείου ή μπαρ.
Τα κοστούμια επίσης είναι φανταχτερά με έντονο το στοιχείο της υπερβολής, γιατί ένα άλλο σχόλιο που θέλω να περάσω είναι αυτή η ανάγκη για επίδειξη. Το ότι δεν μπορείς να ξέρεις ποτέ ποιον έχεις απέναντί σου. Όλοι φοράμε μια μάσκα, μέσα από τις ενδυματικές μας επιλογές, την ομιλία μας, το είδος της συμπεριφοράς μας προς τους ανθρώπους ανάλογα με το τι έχουμε να κερδίσουμε από αυτούς. Οι αναφορές μου όσον αφορά τα κοστούμια είναι διασημότητες στο κόκκινο χαλί, όλα είναι γυαλιστερά, κιτς, υπερβολικά, πλαστά. Ο όρος «ψέυτικο/πλαστό» είναι πολύ σημαντικός όσον αφορά αυτό το έργο, κάτι που ζούμε επίσης πολύ στο σήμερα. Είμαστε εθισμένοι στο ψεύτικο χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, μέσα στα ΜΚΔ, τους εικονικούς κόσμους του metaverse. Το Λας Βέγκας ήταν μια αρχική έμπνευση στο πώς ήθελα να στήσω το σκηνικό, ότι όλα έχουν μια δόση υπερβολής απλώς για να σε σαγηνεύσουν, ενώ η πραγματικότητα είναι άλλη. Ο συγγραφέας ήθελε να κάνει ένα σχόλιο για την κατάντια της κοινωνίας τότε αλλά είναι ακόμη τόσο σημερινά. Ο εθισμός, η διαφθορά, η απληστία, ο ανταγωνισμός. Θεωρώ ότι όλοι μας έχουμε ένα είδος εθισμού είτε είναι ο τζόγος, οι ουσίες, το κινητό, το φαγητό, μια ιδέα, φόβοι, εθισμό σε άλλους ανθρώπους επίσης. Επίσης, ο εθισμός δεν διαχωρίζει άντρες και γυναίκες. Το ίδιο έργο θα μπορούσε να ανεβεί με έξι γυναίκες με κάποιες διαφοροποιήσεις στο κείμενο. Αν το έργο καταφέρει να κάνει τον θεατή να ταυτιστεί και με τον δικό του εθισμό τότε θεωρώ ότι πήρε κάτι από την παράσταση.
Τι έμαθες από την εμπειρία αυτή;
Ήταν ένα μεγάλο σχολείο για μένα. Με έκανε να αναθεωρήσω τον τρόπο που δούλευα ως σκηνοθέτρια μέχρι τώρα. Με τα περισσότερα μέλη της ομάδας ήταν η πρώτη φορά που συνεργαστήκαμε, έτσι η πρώτη περίοδος ήταν περίοδος εξερεύνησης μέχρι να γνωρίσει ο ένας τον άλλο. Ήταν όμως ωραία διαδικασία γιατί όλη η ομάδα εν τέλει ήταν ενθουσιασμένη με την εξέλιξη του έργου. Γενικότερα η προσέγγισή μου ως σκηνοθέτρια βασίζεται πολύ στο πάρε-δώσε. Δεν έκανα ποτέ κάποια δουλειά που να είμαι απόλυτη στο τι θέλω. Πάντα με ενδιαφέρει να ακούσω την άποψη των υπολοίπων και το αποτέλεσμα να είναι μια συλλογική δουλειά, ένα μείγμα ιδεών. Εμπνέομαι από διάφορες πρακτικές και μεθοδολογίες όπου χρησιμοποιώ στοιχεία τους με έναν δικό μου τρόπο όχι κατ' ανάγκην όπως είναι δοσμένες. Και αυτό κάπως είναι το θέατρο επινόησης η άντληση στοιχείων και έμπνευσης από τα πάντα. Είναι κάτι που δεν είναι για όλους όμως, κάποιοι έχουν την ανάγκη να έχουν ξεκάθαρες οδηγίες έτσι κάποιες φορές στη σκηνοθεσία χρειάζεται να είσαι πιο ευθύς και κάπως σκληρός.
INFO
*Μετάφραση-Διασκευή: Γιώργος Κουτλής. Σκηνοθεσία: Μαρία Βαρνακκίδου. Σκηνικά-Κοστούμια: Κωνσταντίνα Ανδρέου. Κινησιολογία: Λία Χαράκη. Μουσική: Πάνος Μπάρτζης. Σχεδιασμός φωτισμών: Σταύρος Τάρταρης. Βοηθός σκηνοθέτιδας: Λουκία Πιερίδου. Παίζουν: Πέτρος Γιωρκάτζης, Αντώνης Κατσαρής, Κλείτος Κωμοδίκης, Μάριος Κωνσταντίνου, Γιάννης Μίνως, Γιώργος Χριστοφορίδης.
Παραστάσεις | Λευκωσία: Θέατρο ΘΟΚ, Νέα Σκηνή από 7 Ιανουαρίου 2023 Παρασκευή, Σάββατο (20:30) και Κυριακή (18:00). Περιοδεία | Λάρνακα: Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας «Γιώργος Λυκούργος», Τετάρτη 1η Φεβρουαρίου 2023 στις 20:30. Πάφος: Μαρκίδειο Θέατρο, Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2023 στις 20:30. Λεμεσός: Θέατρο Ριάλτο, Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 2023 στις 20:30. Υπέρτιτλοι | 22 Ιανουαρίου 2023 (ελληνικά και τουρκικά) | 27 Ιανουαρίου 2023 (ελληνικά) | 15 Φεβρουαρίου 2023 (αγγλικά και τουρκικά). Εισιτήρια ηλεκτρονικά στη σελίδα www.thoc.org.cy. Ταμείο Θεάτρου ΘΟΚ τηλ. 77772717 (Τρίτη-Κυριακή 10:00-13:30 & 16:00-18:00).
