Γράφει η Δρ Νάνσια Κυριάκου Σχολή Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Frederick

«Έσ̆ει πολλούς ξένους το τάδε σχολείον;»

Η βασική έγνοια ενός ή μιας εκπαιδευτικού όταν ξεκινάει η σχολική χρονιά είναι να καταφέρει να προσφέρει την καλύτερη δυνατή εκπαιδευτική εμπειρία στα παιδιά του/της. Για πολλούς και συγκεκριμένους λόγους αυτή η έγνοια γίνεται εντονότερη όταν η παραπάνω ερώτηση δεχτεί θετική απάντηση, έτσι η ύπαρξη παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία στα κυπριακά δημόσια σχολεία είθισται να προκαλεί άγχος και ανασφάλεια στους/στις εκπαιδευτικούς. Αυτό το άρθρο έχει σαν στόχο να κάνει μια πολύ σύντομη αναφορά στη μελέτη της επαφής των γλωσσών, όπως αυτή πραγματώνεται στα κυπριακά σχολεία, αντλώντας στοιχεία από την παιδαγωγική της διαγλωσσικότητας ως μια προσπάθεια αποδόμησης του παραπάνω προβληματισμού. Σε αυτή την προσπάθεια θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε ότι η ύπαρξη πολυγλωσσικών τάξεων μπορεί να αποτελέσει μια ακόμα ευκαιρία αξιοποίησης του γλωσσικού πλούτου που χαρακτηρίζει μια αίθουσα διδασκαλίας.

Όταν λοιπόν αναφερόμαστε στη διαγλωσσικότητα, αναφερόμαστε σε μια σχετικά νέα γλωσσοδιδακτική αρχή (τόσο θεωρητική όσο και μεθοδολογική) που παρουσιάζει την επαφή γλωσσών ως μία διαδικασία κατά την οποία οι ομιλητές/τριες αξιοποιούν όλο τους το γλωσσικό ρεπερτόριο για να δημιουργήσουν νοήματα, να μοιραστούν σκέψεις και εμπειρίες τους, να κατανοήσουν το δίγλωσσο ή ακόμη και πολύγλωσσο περιβάλλον στο οποίο ζουν, μεγιστοποιώντας έτσι τις γνώσεις τους (Τσοκαλίδου, 2017).

Ως πρακτική, η διαγλωσσικότητα διευρύνει τους διδακτικούς ορίζοντες των εκπαιδευτικών, εφόσον τους επιτρέπει ακόμη και σε επίσημα παιδαγωγικά περιβάλλοντα, όπως είναι το σχολείο, να συμπεριλάβουν εκπαιδευτικές εμπειρίες που χρησιμοποιούν ολόκληρο το γλωσσικό ρεπερτόριο των μαθητών/τριών τους, προσφέροντας μια πιο αυθεντική εμπειρία εκπαίδευσης. Μια τέτοια εμπειρία εκπαίδευσης έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει και αναπτύσσει ουσιαστικά τις γλωσσικές δεξιότητες και τις δεξιότητες γραμματισμού των μαθητευόμενων (Rowe, 2018; Wei, 2011).

Εφόσον λοιπόν η αξιοποίηση ολόκληρης της «εργαλειοθήκης» των παιδιών μας (γλωσσικής και μη) μπορεί να οδηγήσει σε ποιοτική μάθηση για ποιον λόγο εντοπίζεται το φαινόμενο της «αυτοεκπληρούμενης προφητείας» που θέλει σε σχολεία με μεγάλη συσσώρευση δίγλωσσων μαθητών/τριών να παρουσιάζονται χαμηλά μαθησιακά αποτελέσματα;

Σε πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήσαμε σε δημόσια δημοτικά σχολεία της Κύπρου εντοπίστηκε ότι οι πλείστοι/ες εκπαιδευτικοί, αν και εκτιμούν τις πολλαπλές γλώσσες και κουλτούρες των παιδιών της τάξης τους, δεν τις αξιοποιούν εν ώρα διδασκαλίας, με μοναδική εξαίρεση τις αναφορές σε μεταφράσεις μεταξύ συμμαθητών/τριών. Καταγράφηκαν πολλαπλοί λόγοι για τους οποίους εντοπίζεται αυτό το γεγονός και μπορούν να συνοψιστούν στα εξής τρία σημεία: α) είτε γιατί πιστεύουν ότι οι ίδιοι/ες δεν έχουν αρκετές γλωσσικές γνώσεις, αφού θεωρούν ότι διαγλωσσικότητα εφαρμόζεις μόνο και εάν γνωρίζεις ξένες γλώσσες και δη τις μητρικές γλώσσες των μαθητών/τριών· β) είτε γιατί θεωρούν ότι δεν έχουν τις απαραίτητες μεθοδολογικές γνώσεις, δεν ξέρουν πώς να αξιοποιήσουν πολλαπλές γλωσσικές ποικιλίες στο μάθημα· και γ) είτε γιατί θεωρούν ότι γλωσσικές ποικιλίες πέραν της Κοινής Νεοελληνικής δεν έχουν θέση μέσα στο μάθημα, κι αυτό γιατί διατηρούν μια πιο παραδοσιακή, πολιτικά επηρεαζόμενη στάση απέναντι στη διδακτική της γλώσσας (Kyriakou, in review).

Με βάση τα παραπάνω, ας πάμε πίσω… στην αρχή της συζήτησής μας. Μήπως έν' τžαıρός αντί να ρωτούμεν αν έσ̆ει πολλούς ξένους το τάδε σχολείον to turn the question around και να ρωτήσουμε εάν έχουμε εκπαιδεύσει τους/τις εκπαιδευτικούς μας κατάλληλα; Ίσως τότε η εκπαιδευτικός, η κάθε εκπαιδευτικός, να είναι σε θέση να απαντήσει διαφορετικά στο ερώτημα του μαθητή αν θα πρέπει ή όχι να σταματήσουν να μιλάνε τη γλώσσα τους εντός τάξης.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Τσοκαλίδου, Ρ. (2017). SIDAYES: Πέρα από τη Διγλωσσία στη Διαγλωσσικότητα. Gutenberg.

Kyriakou (In review). Translanguaging in elementary preparatory classrooms in Cyprus. International Multilingual Research Journal.

Rowe, L. W. (2018). Say it in your language: Supporting translanguaging in multilingual classes. The Reading Teacher, 72(1), 31–38.

Wei, L. (2011). Moment analysis and translanguaging space: Discursive construction of identities by multilingual Chinese youth in Britain. Journal of pragmatics, 43(5), 1222–1235.

ΜΟΤΟ: ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει και αναπτύσσει ουσιαστικά τις γλωσσικές δεξιότητες και τις δεξιότητες γραμματισμού των μαθητευόμενων (Rowe, 2018; Wei, 2011).

ΕΙΚΟΝΑ:Έρολ Σόγιερ, "Άτιτλο", Λονδίνο, 1997, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης TATE