Συνέντευξη στην Αγγελική Μιχαλοπούλου-Καρρά/Φωτογραφία : Παύλος Βρυωνίδης

Στον απόηχο της διοργάνωσης του 2ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Σημειωτικής και Οπτικής Επικοινωνίας ICSVC2, είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με τον διοργανωτή του συνεδρίου και πρόεδρο του τμήματος Πολυμέσων και Γραφικών Τεχνών στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο, Ευριπίδη Ζαντίδη.

Ο τίτλος του συνεδρίου "The culture of Seduction - [the seduction of Culture]", εν είδει λογοπαίγνιου, θέτει την αφετηρία για προβληματισμό σε σχέση με τη σημειωτική του design και τις γενικότερες αλληλεπιδράσεις του στον σύγχρονο και συνεχώς εξελισσόμενο κόσμο. Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς την αμφίδρομη αυτή σχέση ανάμεσα στο design και την κουλτούρα;

Το design με την ευρύτερή του έννοια και όχι αποκλειστικά για θέματα γραφιστικής αφορά εξειδικευμένες διαδικασίες που ακολουθούνται με σκοπό την εξεύρεση λύσεων σε προβλήματα λειτουργικότητας, επικοινωνίας, ευχρηστίας και παραγωγής σε ένα μεγάλο φάσμα θεμάτων που επηρεάζουν τη δομή και τη λειτουργία της κοινωνίας. Από τα τέλη του 19ουαιώνα και μετά, παρατηρούμε σχεδιαστικά κινήματα, όπως το Artsand Crafts Movement και τον Φουτουρισμό, τη σχολή Bauhaus και το ρεύμα του Μοντερνισμού, να φιλοδοξούν στη βελτίωση της ζωής και της καθημερινότητας μέσω του design. Η εξ ορισμού αμφίδρομη σχέση μεταξύ του design και της κοινωνίας, θα πρέπει, κατά την άποψή μου, να στοχεύει στην πρόοδο της κοινωνίας, στην προώθηση της αισθητικής και στη βελτίωση της νοοτροπίας ενός πολιτισμού. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να διέπεται από κανόνες δεοντολογίας και αειφορίας.

Ένα παγκόσμιο συνέδριο Σημειωτικής και Οπτικής Επικοινωνίας σίγουρα συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όχι μόνο της ακαδημαϊκής, αλλά και γενικότερα της διεθνούς κοινότητας του design. Θεωρείτε ότι επιτεύχθηκαν οι στόχοι που είχατε θέσει για τη φετινή διοργάνωση;

Οι στόχοι της μελέτης με θέμα την Οπτική Επικοινωνία από σημειολογικής σκοπιάς και με άξονα τη θεματική του συνεδρίου επιτεύχθηκαν με μεγάλη επιτυχία. Οι 40 ανακοινώσεις που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο εξέτασαν ζητήματα πολιτικής προπαγάνδας, ιστορίας, μετάφρασης, branding, οπτικής ταυτότητας, συσκευασίας, εμπορικής/τουριστικής διαφήμισης, σεξουαλικότητας, οικονομίας και στρατηγικών επικοινωνίας, φιλμ και πολυμέσων. Εκτός από τους ομιλητές και τους συμμετέχοντες, υποψήφιοι διδάκτορες, φοιτητές, αλλά και απόφοιτοι, είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις και να συζητήσουν με καταξιωμένους ακαδημαϊκούς και ερευνητές του χώρου, ενώ αρκετοί σχεδιαστές από τον τομέα της βιομηχανίας που παρακολούθησαν το συνέδριο βρήκαν άκρως ενδιαφέρουσες και χρήσιμες τις γνώσεις και τις πληροφορίες που αποκόμισαν, ειδικά σε θέματα σχεδιασμού. Επιπρόσθετα, διάφοροι εκδοτικοί οίκοι επέδειξαν ήδη το ενδιαφέρον τους για την έκδοση του δεύτερου συλλογικού τόμου, ο οποίος θα περιλαμβάνει τα πορίσματα και τις ανακοινώσεις του συνεδρίου. Ο τόμος αυτός θα είναι συλλεκτικός και θα καταγράφει τα σημαντικότερα αποτελέσματα του συνεδρίου, μέσα από άρθρα που θα επιλεγούν κατόπιν αξιολόγησης από ειδική επιστημονική επιτροπή. Σε γενικές γραμμές, το αποτέλεσμα και η όλη εικόνα της διοργάνωσης άφησαν πολύθετικές εντυπώσεις, τοποθετώντας την Κύπρο στον παγκόσμιο χάρτη για τις σπουδές και την έρευνα στα σημαντικά πεδία της Σημειωτικής και της Οπτικής Επικοινωνίας.

Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, λειτουργώντας για πάνω από δέκα χρόνια, σε μια κατά βάση εμπορική πόλη, όπως είναι η Λεμεσός, πώς νομίζετε ότι έχει επιδράσει στην κουλτούρα της τοπικής κοινωνίας, αλλά και πώς έχει επηρεαστεί από αυτή;

Η ουσιαστική και πολύτιμη συνεισφορά του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την έρευνα, τη διδασκαλία και την προσφορά στην τοπική κοινωνία, δυστυχώς δεν έχει τη δημοσιότητα που της αξίζει. Τα εξαιρετικά ερευνητικά επιτεύγματα από ευρωπαϊκά κονδύλια εκατομμυρίων ευρώ μέσα από τα οποία προσφέρεται εργασία σε άνεργο πληθυσμό, οι διακρίσεις φοιτητών και ακαδημαϊκών σε τοπική και παγκόσμια εμβέλεια, η επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων, οι άρτιες παροχές τόσο σε επίπεδο γνώσης όσο και σε υλικοτεχνικές υποδομές, καθώς και οι ερευνητικές διακρίσεις σε καινοτομία και δημιουργικότητα, θα έπρεπε να προβάλλονται περισσότερο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Με τη λειτουργία και τις πολυποίκιλες δραστηριότητες του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου κατά τα τελευταία 10 χρόνια, η εμπορική πόλη της Λεμεσού έχει αλλάξει πρόσωπο, ζωντάνεψε, αναβαθμίστηκε και έγινε ένας ιδανικός πανεπιστημιακός προορισμός. Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου αποτελεί, πάνω απ' όλα, φορέα γνώσης και πολιτισμού, γεγονός που αναδεικνύεται ολοένα και περισσότερο και αντανακλάται στην πόλη και στις θετικές αλλαγές που αυτή έχει φέρει τα τελευταία χρόνια.

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται έντονο ενδιαφέρον από πλευράς των νέων για σπουδές σε σχέση με το design και την Οπτική Επικοινωνία γενικότερα. Ενώ το ταλέντο είναι κάτι που δεν λείπει από τους φοιτητές, τελικά υπάρχει δυσκολία ώστε αυτό να μετουσιωθεί και να εκφραστεί επαγγελματικά. Πού νομίζετε ότι οφείλεται το γεγονός αυτό;

Το ταλέντο ενδέχεται να λείπει από κάποιους φοιτητές δυστυχώς δεν το έχουν όλοι. Εφόσον υπάρχει το ταλέντο, ενδυναμώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και καλλιεργείται μέσα από τη διδασκαλία στο πανεπιστήμιο. Για διδακτικούς σκοπούς και μέσω των εργασιών που τους ανατίθενται, εμείς οι ακαδημαϊκοί θεωρούμε, ως επί το πλείστον, ότι απευθυνόμαστε σε ένα κοινό-στόχο, το οποίο χαρακτηρίζεται από αισθητική, πολιτισμική παιδεία και συγκροτημένη εννοιολογική σκέψη. Δυστυχώς, όμως, συνειδητοποιούμε ότι η πραγματικότητα και οι σχεδιαστικές αντιλήψεις, τάσεις και νοοτροπίες που επικρατούν στην Κύπρο είναι στην ουσία απογοητευτικές, και εκεί οφείλεται κατά την άποψή μου το γεγονός της αποτυχίας στη μετουσίωση ή ακόμα και η απόρριψη καινοτόμων, ολοκληρωμένων και επαγγελματικά άρτιων προτάσεων. Τα μεγάλα σχεδιαστικά γραφεία θυσιάζουν την αισθητική και το καλό, πρωτοποριακό design, στον βωμό του καταναλωτισμού, για να ευχαριστήσουν τους "ανεκπαίδευτους", γραφιστικά, πελάτες τους, οι οποίοι παραδόξως παρουσιάζονται να έχουν ισχυρή άποψη σε θέματα για τα οποία στην ουσία συχνά είναι εντελώς ανίδεοι. Από την άλλη, τα μικρά σχεδιαστικά γραφεία με "γραφιστικό όραμα" δεν έχουν άλλη επιλογή από του να συμβιβάζονται, απλώς για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Στη σημερινή οικονομικά χειραγωγημένη εποχή που διανύουμε, σπάνια έχει κανείς διάθεση για "γραφιστικούς πολέμους", οι οποίοι, στις πλείστες περιπτώσεις, δυστυχώς καταντούν "γραφικοί". Μέσα σε ένα ιδανικό περιβάλλον, οι πραγματικά ταλαντούχοι σχεδιαστές θα μπορούσαν να αναδειχθούν επαγγελματικά και να ασκήσουν ουσιαστική επιρροή στα κατεστημένα, όπως ακριβώς συμβαίνει σε "σχεδιαστικά εκκολαπτήρια" στο Άμστερνταμ, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στο Βερολίνο και γενικά στις χώρες που έχουν σημαντική ιστορία και δείχνουν ιδιαίτερη εκτίμηση στο δημιουργικό design, και παράλληλα αναγνωρίζουν και προωθούν τις επιστημονικές του διαστάσεις.

Ως καθηγητής, επί σειρά ετών, σε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα έχετε το προνόμιο της άμεσης επαφής με το πιο ανήσυχο και δημιουργικό κομμάτι της κοινωνίας, τους φοιτητές. Τι θεωρείτε ότι έχετε προσφέρει, αλλά και τι έχετε αποκομίσει από τη μέχρι τώρα πορεία σας;

Θεωρώ τον εαυτό μου εξαιρετικά τυχερό και είμαι περήφανος που συγκαταλέγομαι στις τάξεις του διδακτικού προσωπικού του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Έχω την πεποίθηση ότι τα πλεονεκτήματα και τα προνόμια που μου παρέχονται είναι πάρα πολλά και σημαντικά: η συνεχής επαφή μου με την έρευνα, τη διδασκαλία και τους νέους σε ένα φιλόξενο και άρτια εξοπλισμένο περιβάλλον, μου παρέχουν, καθημερινά, εμπειρίες ζωής. Η προσωπική μου συνεισφορά στον ακαδημαϊκό χώρο, εκτός από την έρευνα και τη διδασκαλία, αφορά και τη διοργάνωση εκδηλώσεων με θεματικές εκθέσεις γραφιστικής, τη διοργάνωση επιστημονικών συνεδρίων και ημερίδων design και εκπαιδευτικών ταξιδιών στο εξωτερικό, καθώς και τη συμμετοχή μου, ως μέλους, σε ομάδες εκπαιδευτικής αξιολόγησης, επιστημονικές επιτροπές συνεδρίων και εκθέσεων. Τεράστια ζήτηση για επανάληψη έχει η διοργάνωση του πρώτου εντατικού καλοκαιρινού σχολείου Erasmus, που φιλοξένησε το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου το 2014, με θέμα Semiotic Theories and Advertising Practices, στο οποίο συμμετείχαν με μεγάλη επιτυχία πέντε πανεπιστήμια του εξωτερικού.

Η πλούσια ακαδημαϊκή καριέρα και η ενεργή παρουσία σας σε παγκόσμιους οργανισμούς και επιτροπές συνοδεύεται και από διακρίσεις σε διεθνείς εκθέσεις και μπιενάλε. Πώς θα προσδιορίζατε τον εαυτό σας ως σχεδιαστή, ερευνητή και καθηγητή Σημειωτικής και Οπτικής Επικοινωνίας;

Κατά την άποψή μου, η φύση του σχεδιαστή θα πρέπει να είναι διεπιστημονική, όπως είναι άλλωστε και τα προγράμματα σπουδών στο Τμήμα Πολυμέσων και Γραφικών Τεχνών, του οποίου έχω την τιμή να προεδρεύω. Η έννοια της διεπιστημονικότητας, η οποία σύμφωνα με τον Mitchell έχει "αναρχική" διάθεση, προάγοντας την καινοτομία και τη δημιουργικότητα, αντικατοπτρίζει απόλυτα τη φύση του σχεδιαστή / καλλιτέχνη, αφού για την επίτευξη πρακτικών αποτελεσμάτων και την εξαγωγή συμπερασμάτων δανείζεται και διασταυρώνει πληροφορίες από διάφορες επιστήμες. Η διεπιστημονική προσέγγιση αξιοποιεί τη σφαιρικότητα της γνώσης, αλλά και την αναδεικνύει. Αυτή η έννοια κυριαρχούσε πάντοτε στις σπουδές μου, και σήμερα οπωσδήποτε αντικατοπτρίζει και προσδιορίζει εμένα ως σχεδιαστή, ερευνητή, καλλιτέχνη και καθηγητή σε διάφορα θέματα Σημειωτικής, Γραφιστικής και Οπτικής Επικοινωνίας.

Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται μια εντονότερη κινητικότητα στον χώρο της Οπτικής Επικοινωνίας σε σχέση με τη διοργάνωση εκθέσεων και την πραγματοποίηση συνεδρίων που έχουν ως στόχο τη δραστηριοποίηση της κοινότητας των σχεδιαστών στην Κύπρο. Σε συνέχεια της πρώτης επιτυχημένης συνάντησης Σχεδιαστών Οπτικής Επικοινωνίας, Graphic Stories Cyprus, έχετε κληθεί να συμμετάσχετε στην επόμενη διοργάνωση τον Φεβρουάριο του 2016. Πόσο σημαντική θεωρείτε την υλοποίηση τέτοιου είδους δράσεων;

Το τεράστιο και ευρύ φάσμα έρευνας, παρουσίασης θεμάτων και προσεγγίσεων, με κεντρικό άξονα την επιστήμη της Οπτικής Επικοινωνίας, επιτρέπει και ενθαρρύνει τη διοργάνωση πολλών συνεδρίων και εκδηλώσεων, με εξέχουσα θέση τη θεματική αυτή ενότητα. Το Graphic Stories αποτελεί ένα άλλο παράδειγμα αξιόλογης πρωτοβουλίας σε αυτό το πλαίσιο. Είναι με μεγάλη χαρά που συμμετέχω στη δεύτερη διοργάνωσή του, που προγραμματίζεται να γίνει τον Φεβρουάριο του 2016. Η υλοποίηση τέτοιου είδους δράσεων είναι πολύ σημαντική και θα έπρεπε να επιδιώκουμε και να προκρίνουμε ακόμα περισσότερες, ειδικότερα όσοι από εμάς πιστεύουμε πραγματικά στη διάδοση της γνώσης και τη θετική επιρροή που έχει η Οπτική Επικοινωνία στη διαμόρφωση του πολιτισμού.