H οικογένεια Rames της Κύπρου κατατάσσεται ανάμεσα στους ευγενείς της μεγαλονήσου, με το όνομά της να οφείλεται στην πόλη Rama της Παλαιστίνης

Ο Στέφανος Lusignan κατατάσσει την οικογένεια Rames μεταξύ των ευγενών της μεγαλονήσου και εμείς μέσω των πηγών και κυρίως των αρχειακών, αποτολμούμε τη σκιαγράφηση μιας κατά κάποιο τρόπο βιογραφίας μερικών μελών της οικογένειας αυτής. Η οικογένεια Rames ή De Rames ή del Rame, όπως απαντά στις πηγές, ασφαλώς εγκαταστάθηκε στην Κύπρο από το λατινικό βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Οι Rames ήταν άρχοντες της κομητείας del Rame και ανήκαν σε μια αρχαία οικογένεια. Το όνομά τους οφείλεται ουσιαστικά στην πόλη Rama της Παλαιστίνης. Μετά την απώλεια της Κύπρου το 1570-1571, η οικογένεια αυτή είχε χάσει πλέον την αίγλη που διέθετε πριν και όταν κάποια μέλη της εγκαταστάθηκαν στη Βενετία, δεν ήταν παρά μόνο φτωχοί πρόσφυγες. Από αρχειακές πηγές πληροφορηθήκαμε τις περιπέτειες των μελών της οικογένειας Rames, τις οποίες τους είχε προκαλέσει ο πόλεμος της Κύπρου και η απώλεια της πατρίδας τους.

Κατά τη Φραγκοκρατία

Από τις έως τώρα δημοσιευμένες πηγές σταχυολογούμε ειδήσεις για την οικογένεια Rames κατά τη Φραγκοκρατία. Στις 17 Οκτωβρίου του 1399, όπως αναφέρεται σε ένα χειρόγραφο που σώζεται στο Παρίσι, είχε πεθάνει ο Tati de Rames, o οποίος είχε ταφεί στον ναό του Αγίου Ιωάννη του Πίπη (καθεδρικός ναός του Αγίου Ιωάννη). "Την αυτήν ημέραν, ημέρα Παρασκευή επέθανε ο συρ Τάτη τε Ράμες και ετάφην εις του Πίπη, εχρονίας του Χριστού 1399, ο Θεός να τον αναπαύσει". Στις 26 Ιανουαρίου 1389 είχε πεθάνει η σύζυγος του Τάτη Ράμεση, η οποία μνημονεύεται ως "μακαρισμένη αρχόντισσα".

Στα μέσα του 15ου αιώνα, αναφέρεται ένας Πέτρος Rames ως βάιλος της εκκλησίας της Λευκωσίας, που είχε πεθάνει λίγο πριν το 1456. Μια Έλενα Rames μαρτυρείται το 1467 ως οπαδός της βασίλισσας Καρλόττας Lusignan. Επίσης μια Φλωρεντία Rames, η οποία αναφέρεται ως κόμησσα της Ιόππης, είχε ακολουθήσει την έκπτωτη βασίλισσα Καρλόττα το 1463 στη Ρόδο. Πολύ πιθανόν να πρόκειται για θυγατέρα της Ζωής Καντακουζηνής που είχε παντρευτεί κάποιον Rames. Επίσης έχουμε συναντήσει στις πηγές έναν ιππότη που είχε ως φέουδο το χωριό Ψιλλάτο (Psillato), έναν γιατρό που είχε εξοριστεί στην Πάδοβα το 1490 και ένα Γιαννούτιο, ο οποίος αναφέρεται γύρω στο 1500 ως φεουδάρχης. Όλα τα πιο πάνω μέλη της οικογένειας απαντούν σε πηγές της Φραγκοκρατίας.

Κατά τη Βενετοκρατία, μια πηγή του 1556 μαρτυρεί ότι ο Ιωάννης Βαπτιστής de Rames είχε αποφοιτήσει από την ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου της Πάδοβας. Περί το 1569 ένας φεουδάρχης Πέτρος de Rames είχε δοσοληψίες με τον Ιωάννη Κονταρίνη, σχετικά με την εκμίσθωση κάποιων χωριών στην Κύπρο. Ως γνωστόν, η βενετική οικογένεια Κονταρίνι κατείχε τον τίτλο της κομητείας της Ιόππης και είχε ως φέουδα στην Κύπρο δώδεκα χωριά.

Τον γιατρό Ιωάννη Βαπτιστή, που είχε ολοκληρώσει τις σπουδές του στην Πάδοβα μετά την απώλεια της Κύπρου, τον συναντούμε το 1575 πρόσφυγα στη Βενετία. Φαίνεται ότι πρόκειται για απόγονο του Ματθαίου de Rames που είχε μεταβεί το 1426 στο Κάιρο, αφού και ο πατέρας του Ιωάννη Βαπτιστή ονομαζόταν και αυτός Ματθαίος. Στη διαθήκη του ανέφερε πως επιθυμούσε να ταφεί στον ναό του Αγίου Ζαχαρία, στη Βενετία, και στην προσφιλή σύζυγό του Μαρίνα κληροδοτούσε κτήματα στη Montagnana, που είχε αποκτήσει από τον πατέρα του, επίσης γιατρό, Ματθαίο de Rames.

Η σκλάβα Ισαβέλλα και τα αδέλφια της

Οι αρχειακές πηγές, ωστόσο, μας προσφέρουν αρκετά στοιχεία για τον φεουδάρχη και ευγενή Galeazzo de Rames, γιο του επίσης φεουδάρχη Γιαννούτιου. Το 1576 αγωνίζεται στη Βενετία, πρόσφυγας πλέον, να συγκεντρώσει πληροφορίες και στοιχεία για τα παιδιά του, που είχαν αιχμαλωτιστεί το 1570 στη Λευκωσία, όταν οι Οθωμανοί είχαν καταλάβει την πόλη. Ένα μέλος του ελαφρού ιππικού, που είχε πολεμήσει στην Κύπρο και βρέθηκε αργότερα στην Τρίπολη της Συρίας, είχε πληροφορήσει τον Galeazzo de Rames ότι είχε δει τη θυγατέρα του Ισαβέλλα στην πόλη αυτή και ότι ήταν σκλάβα σε κάποιο Οθωμανό. Τα λύτρα τα οποία ζητούσε ο εν λόγω Οθωμανός για να ελευθερώσει τη θυγατέρα του Galeazzo ανέρχονταν στα τριακόσια δουκάτα. Για να πετύχει μάλιστα την είσπραξη του ποσού αυτού, ο Οθωμανός μετέφερε τη σκλάβα στην πατρίδα της, την Κύπρο, και κοινοποίησε ότι εάν οι γονείς της ή οποιοσδήποτε συγγενής της επιθυμούσε να την ελευθερώσει, έπρεπε να του καταβάλει τριακόσια δουκάτα. Δυστυχώς δεν βρέθηκε κανείς που να διαθέτει το ποσό αυτό για να την ελευθερώσει και ο πατέρας της δύστυχης Ισαβέλλας ζούσε, όπως σημειώσαμε πιο πάνω, πρόσφυγας στη Βενετία. Ο Οθωμανός αναχωρώντας από την Κύπρο δήλωσε πως εάν ο πατέρας της ήθελε τη θυγατέρα του, μπορούσε να πάει στην Τρίπολη της Συρίας να την πάρει.

Το πρόσωπο που είχε δώσει τις πληροφορίες στον Galeazzo de Rames για τη θυγατέρα του, Ισαβέλλα, την ίδια μέρα και μπροστά σε άλλους μάρτυρες επιβεβαίωσε ότι και μία άλλη θυγατέρα του Galeazzo με το όνομα Απολλωνία (Bologna) βρισκόταν επίσης σκλάβα στην Τρίπολη. Ο πληροφοριοδότης αυτός είχε διαβεβαιώσει με όρκο επίσης ότι είχε ακούσει ότι και ο γιος του Galeazzo de Rames, με το όνομα Βίκτωρας (Vittorio), ήταν σκλάβος στην Τήνο στην οικία του Οθωμανού Merni Celebi. Κατά τον Ιούνιο του έτους 1577 τα τρία παιδιά του Galeazzo εξακολουθούσαν να είναι σκλάβοι και όπως μπορούμε να υποθέσουμε ο ίδιος αποτάθηκε στον Πάπα, αφού με ενίσχυσή του είχαν απελευθερωθεί τα τρία παιδιά του αντί εξακοσίων δουκάτων, στις 11 Οκτωβρίου 1577.
Εκτός από τα παιδιά του Galeazzo που είχαν αιχμαλωτιστεί κατά την πολιορκία της Λευκωσίας, είχαν αιχμαλωτιστεί επίσης οι γονείς του και δύο αδελφοί του. Η απελευθέρωση και αυτών των μελών της οικογένειας de Rames οφειλόταν και πάλι στη μεγαλοψυχία του Πάπα, μετά από σχετικό αίτημα το οποίο του είχε απευθύνει ο Galeazzo. Οι δαπάνες για την απελευθέρωσή τους ανέρχονταν επίσης στα εξακόσια δουκάτα. Από μια άλλη πηγή του 1578 μας γίνεται γνωστό ότι και ο ίδιος ο Galeazzo μαζί με έναν άλλο του γιο με το όνομα Λίβιος είχαν αιχμαλωτιστεί το 1570, αλλά κατόρθωσαν να δραπετεύσουν και να φθάσουν τελικά στη Βενετία.

Δεκαοκτώ χρόνια μετά την κατάκτηση της Λευκωσίας, μία άλλη πηγή προσθέτει περισσότερα στοιχεία για την οικογένεια του Galeazzo de Rames ή πολύ πιθανόν κάποιου συγγενή του με το ίδιο όνομα. Τον Δεκέμβριο του 1588 είχε αφιχθεί στη Βενετία η Έλενα, σύζυγος του Βικέντιου de Luca από τη Λευκωσία και νόμιμη θυγατέρα του Galeazzo de Rames. H Έλενα αιχμαλωτίστηκε και μετά την απελευθέρωσή της έφθασε στη Βενετία μαζί με τον σύζυγο και τα τέσσερα παιδιά της. Περιγράφεται τόσο αυτή όσο και τα άλλα μέλη της οικογένειάς της ως ρακένδυτοι και πάμπτωχοι!

Ο Γιαννούτιος de Rames

Ο Γιαννούτιος de Rames, πρώην φεουδάρχης της Κύπρου με πολλά χωριά ιδιόκτητα, όπως ανέφερε σ' ένα αίτημά του, είχε ζητήσει και κατόρθωσε να λάβει μια αποστολική επιστολή από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄ σχετικά με ενίσχυση της οικογένειάς του, που είχε χάσει τα υπάρχοντά της και αρκετά μέλη της ήταν πρόσφυγες στη Βενετία. Ο Πάπας με την επιστολή αυτή που είχε παραχωρήσει στον Γιαννούτιο, προέτρεπε όλους τους πιστούς να του προσφέρουν βοήθεια. Ο Κύπριος πρόσφυγας είχε δικαίωμα, έτσι, να ταξιδέψει σε άλλες χριστιανικές χώρες ζητώντας ελεημοσύνη. Κατά τη διάρκεια της απουσίας του είχε ορίσει ως εκπροσώπους του τον εξάδελφό του Battista de Rames καθώς επίσης και κάποιον Εμμανουήλ από τη Λευκωσία.

Ο Γιαννούτιος de Rames ήταν μεταξύ των Κυπρίων που είχαν εγκατασταθεί στη συνέχεια στην Πόλα της Ιστρίας (σημερινή Pula Κροατίας) όπου τους είχαν παραχωρηθεί κτήματα και άλλες οικονομικές ενισχύσεις, επειδή ήταν πρόσφυγες από την Κύπρο, πρώην βενετική κτήση. Στη διαθήκη της, η Αναστασία, θυγατέρα του Βικέντιου Τζιμπλέττη, αναφέρει ότι ήταν χήρα του Γιαννούτιου De Rames, ο οποίος πρέπει ήδη το έτος 1602 να είχε πεθάνει. Άφηνε τα υπάρχοντά της καθώς και κτηματική περιουσία στην Πόλα, στη θυγατέρα της Λάουρα.

Οι περιπέτειες, βέβαια, των Κυπρίων μετά τον εκτοπισμό, την αιχμαλωσία, την απώλεια της πατρίδας και την προσφυγιά θα συνεχιστούν αφού δεν έζησαν καλύτερα στη νέα παροικία που δημιούργησαν στην Πόλα της Ιστρίας. Εκεί, στην Πόλα, στο μακρινό και άξενο αυτό μέρος για τους Κύπριους πρόσφυγες, γνώρισαν την καταπίεση και την πολεμική των ντόπιων κατοίκων, γεγονός που επιβεβαιώνεται και σ' αυτές ακόμη τις εκθέσεις των Βενετών γενικών προνοητών...

ΛΕΖΑΝΤΑ: Ο Γιαννούτιος de Rames ήταν μεταξύ των Κυπρίων που είχαν εγκατασταθεί στη συνέχεια στην Πόλα της Ιστρίας (σημερινή Pula Κροατίας) όπου τους είχαν παραχωρηθεί κτήματα και άλλες οικονομικές ενισχύσεις, επειδή ήταν πρόσφυγες από την Κύπρο, πρώην βενετική κτήση