Στη Σύνοδο του Οχάιο για τα Δικαιώματα των Γυναικών, 29 Μαΐου 1851, μίλησε και η Sojourner Truth. Πρώην σκλάβα. H Wikipedia αναφέρει: «American abolitionist and women's rights activist». O σύνδεσμος «και» συνδέει δύο από τις σημαντικές της ιδιότητες. Αγωνίστηκε για την κατάργηση της σκλαβιάς αλλά ήταν «και» ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών. Δύο αρχικά ερωτήματα. Το πρώτο (ακολουθεί μεγάλη ερώτηση): Μια μαύρη γυναίκα που πέρασε μέσω αγοραπωλησίας από τρεις αφέντες (ο τελευταίος τη βίαζε και δεν της επέτρεψε να παντρευτεί τον άντρα που αγάπησε διότι δεν ήταν δικής του ιδιοκτησίας και δεν θα του ανήκαν τα παιδιά τα οποία θα γεννούσε), που γέννησε πέντε παιδιά, το δεύτερο από βιασμό από τον αφέντη και τα άλλα τρία από τον σκλάβο που της έδωσε για άντρα για να του γεννήσει παιδιά σκλάβους, που δραπέτευσε από τον αφέντη παίρνοντας μαζί της την κόρη της κι αφήνοντας πίσω τα άλλα παιδιά διότι ήταν ανήλικα και η τότε Εντολή Απελευθέρωσης (Emancipation Order) είχε ισχύ μόνο για όσους εργάστηκαν ως σκλάβοι και μέχρι και μετά τα 20 δινόταν (είχε πει αργότερα η ίδια, δεν το έσκασα «διότι το θεωρούσα αυτό κακοήθες, αλλά δραπέτευσα, θεωρώντας αυτό σωστό», κάπου αλλού αναφέρεται να είχε πει «πορεύτηκα προς το φως»), που πήγε στο δικαστήριο έναν χρόνο μετά για να πάρει τον γιο της και ήταν η πρώτη μαύρη γυναίκα που κέρδισε μια τέτοια δικαστική μάχη εναντίον ενός λευκού άντρα, που αγωνίστηκε (δεν κέρδισε) για να δίνονται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση χορηγίες στους απελεύθερους σκλάβους για να μπορούν να σταθούν στα πόδια τους οικονομικά (η πολιτική υπόσχεση που δεν τηρήθηκε ήταν σαράντα στρέμματα και μια μούλα», «forty acres and a mule»), που αγωνίστηκε ώστε η απελευθέρωση (Emancipation) να μην είναι μόνο υπόθεση των μαύρων αντρών, αυτή λοιπόν η γυναίκα χρειάζεται και το «και» («και ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών) για να «μπαίνει» σωστά στο αρχείο της Wikipedia, για να έχει όνομα ο αγώνας που ήταν όλη της η ζωή; Για να συνοψίσω την ερώτηση: Οι αγώνες που δίνουν οι γυναίκες από την ιστορική και κοινωνική θέση τους ως γυναίκες για ελευθερία και δίκαιο έχουν την ανάγκη να αναγνωριστούν ως «ακτιβισμός για τα δικαιώματα των γυναικών» για να έχουν αξία; Ποιος απ’ όλους τους αγώνες που έκανε η Sojourner ως μαύρη (σκλάβα) δεν ήταν ήδη και αγώνας γυναίκας; Ποιος απ’ όλους τους αγώνες θα έμενε έξω από το πλαίσιο των δικαιωμάτων των γυναικών; Όταν μαστιγώθηκε με λωρίδες δέρματος που στην άκρη τους είχαν σιδερένια βαρίδια και άντεξε; Όταν βιαζόταν κι άντεξε; Όταν γέννησε το παιδί από τον λευκό βιαστή της, ιδιοκτήτη κι άντεξε και το αγάπησε; Όταν ο αφέντης της αθέτησε την υπόσχεσή του να την απελευθερώσει αν ήταν εργατική και πιστή σ’ αυτόν, είπε δεν ήταν παραγωγική αρκετά, κι εκείνη για να τον εκθέσει ότι εκείνος «δεσμεύτηκε» και εκείνη ξόφλησε την υποχρέωσή της κάθισε και άντεξε να γνέψει στο αδράχτι 45 κιλά μαλλί για να ξοφλήσει την υποχρέωσή της; Πόσο ζυγίζει ως ακτιβισμός για τα «δικαιώματα των γυναικών» όταν γνέθεις 45 κιλά μαλλί για να πάρεις ως αντάλλαγμα με τον μόχθο και τα χέρια που πια δεν μοιάζουν «γυναικεία» την ελευθερία σου; Η δεύτερη ερώτηση διατυπώνεται πιο σύντομα. «Aκτιβίστρια δικαιωμάτων γυναικών» αλλά ποιων γυναικών; Υπέγραψε έστω και μια μαύρη τη Διακήρυξη των Γυναικών του Seneca Falls το 1848; Ξέρουμε ότι ο Frederick Douglass είχε καλεστεί από τη Mary Ann M'Clintock και παρευρέθηκε στην πρώτη εκείνη Σύνοδο των Γυναικών, είχε άραγε καλεστεί μια μαύρη γυναίκα; Όταν οι ακτιβίστριες ξανάγραφαν τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας για να πουν ότι «όλοι οι άντρες και οι γυναίκες γεννιούνται ίσοι» εννοούσαν και τη Sojourner Truth; Όχι. Όταν η Σύνοδος Γυναικών του Οχάιο διεκδικούσε την ψήφο για τις γυναίκες, τη διεκδικούσε και για τις μαύρες γυναίκες; Όχι. Οι περισσότερες μαύρες το 1841 ήταν σκλάβες και οι σκλάβες δεν είχαν καν δικαίωμα στο σώμα τους και στα παιδιά τους. Όπως γράφει η βιογράφος της Sojourner Truth, Nell Irvin Painter: «Σε μια εποχή που οι περισσότεροι Αμερικανοί έβλεπαν τους σκλάβους ως άντρες και τις γυναίκες ως λευκές, η Truth ενσωμάτωνε τη φυλή στο φύλο και το φύλο στη φυλή με έναν αγωνιστικό και ταυτόχρονα ριζοσπαστικό τρόπο που ακόμη πρέπει να επαναλαμβάνουμε: Ανάμεσα στους μαύρους είναι γυναίκες· ανάμεσα στις γυναίκες είναι μαύρες». Μπορούσε λοιπόν η Truth σε μια Σύνοδο λευκών γυναικών να μιλήσει για τις διεκδικήσεις των μαύρων γυναικών; Mα οι μαύρες δεν είχαν διεκδικήσεις ψήφου, οι μαύρες είχαν ακόμη και τις μήτρες τους στα κοτσιάνια των αφεντών τους. Η Truth μίλησε ως μαύρη γυναίκα για να πει ότι η οικουμενική κατηγορία Γυναίκα στερείται εκπροσωπευτικότητας: δεν μιλά για όλες τις γυναίκες. Η Truth μίλησε με τρόπο που κατάγγελλε την ταξική λευκότητα της κατηγορίας Γυναίκα. Για ποια ισότητα φύλου αγωνιζόμαστε εμείς που δεν είμαστε ίσες, ποιες αφήνει έξω τούτο το «εμείς», ποιοι αγώνες γυναικών; Ποιες οδύνες, ποιες ιστορίες, ποιες ιστορικότητες, ποιες μητρότητες, ποιες στειρότητες, ποιες γέννες, ποια βάσανα, ποια σπασμένα χέρια, ποιες αγωνίες, ποιες υπομονές, ποιοι αφέντες και κυρίως ποιοι τρόποι να μιλήσεις για ανελευθερία, για αφέντες, για ανυπακοή μένουν απ’ έξω;

H Sojourner Truth δεν λέει ότι δεν είναι γυναίκα. Λέει όμως, δεν θα ορίσετε εσείς τι είναι γυναίκα, εσείς οι άντρες ή εσείς οι γυναίκες που μπήκατε μπροστά. Το γυναικείο «εμείς» των διακηρύξεων, αυτό το προνομιακό «εμείς» σας δεν μιλά για τις δικές μας εμπειρίες, τη δική μας ιστορικότητα, τις άλλες βιαιότητες τις οποίες τα προνόμια της αστικότητας και της λευκότητάς σας εξάλειψαν από τον ορίζοντα της αντίληψης και της νόησής σας για καταπίεση και αγώνα. Λογικά η Sojourner Truth αφού ήταν σκλάβα Ολλανδών αφεντικών θα μιλούσε ολλανδικά, ή ολλανδικά αγγλικά ή ολλανδικά αγγλικά των σκλάβων. Η πιστότητα της καταγραφής της ομιλίας είναι αμφισβητούμενη. Μεταφράζω εδώ απόσπασμα από την ομιλία της όπως ανθολογείται από την Beverly Guy-Sheftall στον τόμο Words of Fire: An Anthology of African-American Feminist Thought, προσπαθώντας να αποδώσω τον αγροτικό διαλεκτισμό της Black English στη συγκεκριμένη εκδοχή της ομιλίας:

Τζιείνος ο άδρωπος τζιειαμαί λαλεί ότι οι γεναίτζιες πρέπει να ’χουν βοήθεια να φκουν πά’ στες άμαξες, να περνούν που πάνω που τ' αυλάτζια, πρέπει να ’χουν τον καλλύττερον τόπο παντού. Εμένα ποττέ κανένας άντρας εν με σήκωσε στην άμαξα, ή πουπάνω που κολύμπες, ή έδωκεν μου τον καλλύττερον τόπο. Τζι εν είμαι γιω γεναίκα; Δέτε την κουτάλα μου! Έκαμα ζευγάρι, τζι εφύτεψα, τζι εσύναξα τζιαι κανένας άδρωπος εν ήταν ομπρός που μένα. Τζι εν είμαι γιω γεναίκα;

Εμπόρουν τζι εδούλευκα όσον ένας άδρωπος τζι έτρωα όσον ένας άδρωπος -όταν εμπόρουν να 'χω τόσο φαΐ- τζιαι έτρωα τον βούρδουλα πάλε το ίδιο, όσος ένας άδρωπος. Τζι εν είμαι γιω γεναίκα; Εγέννησα δεκατρία παιθκιά τζι είδα τα σχεδόν ούλλα να πουλιούνται σκλάβοι, τζι όταν ακακαλιούμουν με τον πόνο της μάνας, μόνον ο Χριστός με άκουε. Τζι εν είμαι γιω γεναίκα;

Kαταξιωμένη, αναγνωρισμένη, προβεβλημένη πρώην αξιωματούχος της Κυπριακής Δημοκρατίας, διεκδικήτρια πολιτικής αντιπροσωπευτικότητας για την Κύπρο, για τη διαπλοκή, για το τι πρέπει να γίνει, τελευταία και για τις «γυναίκες», σχολίασε την εκλογή της Αννίτας Δημητρίου στη θέση προέδρου της Βουλής γράφοντας στο twitter (στα αγγλικά): «for first time a woman, a young, consensual, moderate and capable woman… Great for Cy. And for the women of Cyprus». Δεν είναι σκοπός μου να σχολιάσω ή να αξιολογήσω την Αννίτα Δημητρίου ως «γυναίκα πολιτικό». Σκοπός μου είναι να σχολιάσω τον τρόπο που η εκλογή της Αννίτας Δημητρίου σχολιάζεται στη βάση της νόρμας της γυναίκας πολιτικού ως «νέας», «συναινετικής» και «μετριοπαθούς». Σχολιάζω το εξής: Πώς μπορεί μια αξιωματούχος να θέτει τέτοιες νόρμες για την ικανή «γυναίκα» πολιτικό; Δεν θα σχολιάσω την πολιτική των ποσοστώσεων για τη συμμετοχή των γυναικών στη Βουλή ή σε άλλα σώματα πολιτικής αντιπροσώπευσης και συμμετοχής στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Το θέμα είναι πολύπλοκο και πρέπει πρώτα απ’ όλα να συζητήσουμε πώς η πολιτική πλαισίωση «ποσοστώσεις γυναικών» χρησιμοποιείται και κινδυνεύει να καθιερωθεί tokenism γυναικών στην Κύπρο (μια πρώτη εισήγηση θα ήταν να αρχίσουμε να μιλούμε για υπεραντιπροσώπευση αντρών στη Βουλή και για ποσοστώσεις αντρών αντί γυναικών). Πώς μπορούμε να γιορτάζουμε την εκλογή της Αννίτας Δημητρίου ως σημαντικής για «τις γυναίκες της Κύπρου» όταν η καταλληλότητά της προσδιορίζεται με όρους πατριαρχικού αστικού καθωσπρεπισμού, κι ακόμη χειρότερα, όταν η πολιτική καταλληλότητα προσδιορίζεται με έμφυλους όρους; Το ΕΛΑΜ που ψήφισε την Αννίτα Δημητρίου διακηρύσσει ότι με την εκλογή της μπήκε «φραγμός» στο ΑΚΕΛ και ότι θα συνεχίσει (εννοεί με τη δύναμη που απέκτησε μέσω του συνασπισμού κομμάτων που στήθηκε για να εκλεγεί η Αννίτα Δημητρίου;) να προωθεί τις θέσεις του για τον θεσμό της οικογένειας. Ποιο θεσμό της οικογένειας θα στηρίξει η Αννίτα Δημητρίου; Πώς θα λειτουργήσει ως πρόεδρος της Βουλής η Αννίτα Δημητρίου έναντι των πατριαρχικών, μισογυνικών και ομοφοβικών αξιώσεων του κόμματος που τη στήριξε; «Γυναικεία συναινετικά» ή αγωνιστικά στη βάση της διεκδίκησης της κατοχύρωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τις ομάδες που παρεκκλίνουν ή δεν ανήκουν στο εμείς όπως ορίζεται από φασιστικές ιδεολογίες εντός της Βουλής;

To μόνο που κερδήθηκε με την εκλογή της Αννίτας Δημητρίου είναι η συμβολική αλλαγή του έμφυλου προσώπου προέδρου της Βουλής. Δίνει ένα μήνυμα. Από αυτή τη συμβολική αλλαγή όμως μέχρι την ισότητα φύλου υπάρχει γκρεμνός. Κι ανάμεσα στις δύο άκρες του γκρεμού υπάρχει μια τερατώδης υπόθεση που κινδυνεύει να γίνει ορθοδοξία. Ότι οι γυναίκες πολιτικοί δίνουν «φωνή» στις «γυναίκες». Σαν να ήταν «οι γυναίκες» είδος και οι γυναίκες εκπρόσωποι το διόραμα για τις γυναίκες σε ένα Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Σαν να μην υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε διαφορετικές πολιτικές θεωρίες για το τι σημαίνει ισότητα φύλου και τι σημαίνει πόλεμος ενάντια στη βία κατά των γυναικών. Δυστυχώς, τη διαφορά αυτή πολλές υποψήφιες την κατέλυσαν κατά την προεκλογική περίοδο, άλλες λιγότερο κι άλλες περισσότερο, όταν είπαν ότι θα κάνουν τη διαφορά επειδή είναι γυναίκες, ότι επειδή είναι γυναίκες θα δώσουν «φωνή» στις «γυναίκες». Το είμαστε γυναίκες αρθρώνεται και θα συνεχίσει να αρθρώνεται πολιτικά για να συνενώνει γυναίκες κάτω από κοινές διεκδικήσεις, όχι για να ξεπλένει τις ανισότητες. Το ίδιο αγωνιστικά όμως θα πρέπει να αρθρώνεται και το δεν είμαι γυναίκα όταν η πατριαρχία και ο μισογυνισμός μας στριμώχνουν στο νεκροφιλικό κουβούκλιο της ταυτότητας φύλου για να μας πουν τι πρέπει να κάνουμε πολιτικά για τις γυναίκες, π.χ. «ντροπή στις γυναίκες βουλευτές που δεν ψήφισαν Αννίτα Δημητρίου που είναι γυναίκα». Πώς τολμάτε; Πώς τολμάτε να θανατώνετε το πολιτικό ως αγώνα, μέτωπο, σύγκρουση, ναι, σύγκρουση κάποτε, διαφορά; Είμαστε το σπίτι της διαφοράς, είχε πει η Audre Lorde. Αντέχουμε τη διαφορά. Μάθαμε γνέθοντας πολλά κιλά μαλλί. Για να πάρουμε αυτό που δικαιούμαστε, όχι απλώς ενσωμάτωση ή γυναικεία αντιπροσώπευση, αλλά ελευθερία από τα αφεντικά.