Όταν ο δημοσιογράφος τεχνολογίας Τζεφ Χόργουιτζ αποκάλυψε εσωτερικά έγγραφα της Meta, ο αριθμός προκάλεσε σοκ ακόμα και στους πιο κυνικούς. Η εταιρεία είχε προβλέψει ότι περίπου το 10% των συνολικών της εσόδων για το 2024, δηλαδή σχεδόν 16 δισεκατομμύρια δολάρια, θα προερχόταν από διαφημίσεις που αφορούσαν απάτες, παράνομα προϊόντα ή απαγορευμένες υπηρεσίες. Τα ίδια έγγραφα αποκάλυψαν ότι κάθε μέρα εμφανίζονται στους χρήστες των Facebook, Instagram και WhatsApp περίπου 15 δισεκατομμύρια ύποπτες διαφημίσεις με σαφή σημάδια απάτης. Πρόκειται για μια χιονοστιβάδα ψευδών e-shop, επενδυτικών ευκαιριών, παράνομων καζίνων και επικίνδυνων ιατρικών προϊόντων που η Meta όχι μόνο δεν αποτρέπει, αλλά κερδίζει αμύθητα ποσά φιλοξενώντας τις.
Ο εκπρόσωπος της εταιρείας Άντι Στόουν χαρακτήρισε τα στοιχεία «υπερβολικά και ελλιπή» και αρνήθηκε να δώσει νέο αριθμό. Επανέλαβε το γνωστό αφήγημα ότι η Meta «πολεμά επιθετικά» την απάτη αφαιρώντας εκατομμύρια παραπλανητικές διαφημίσεις. Όμως τα ίδια τα εσωτερικά έγγραφα δείχνουν μια άλλη εικόνα: ότι η εταιρεία γνώριζε εδώ και χρόνια το μέγεθος του προβλήματος και προτίμησε να το διαχειριστεί λογιστικά, όχι ηθικά. Οι διευθυντές της μιλούν για «στόχους μείωσης» των διαφημίσεων απάτης, όχι για εξάλειψή τους, ενώ σε άλλες περιπτώσεις εξετάζουν πώς θα περιορίσουν την απώλεια εσόδων αν χρειαστεί να δράσουν.
Η Meta φέρεται να έχει θεσπίσει «οικονομικά όρια ασφαλείας» για το πόσο μπορεί να μειωθεί το εισόδημά της λόγω αποκλεισμού της απάτης. Σε ένα έγγραφο του 2025, το ανώτατο όριο είχε τεθεί στο 0,15% των συνολικών εσόδων της εταιρείας, δηλαδή περίπου 135 εκατομμύρια δολάρια. Με άλλα λόγια, η προστασία των χρηστών δεν μπορεί να κοστίσει περισσότερο. Ακόμα και όταν οι αλγόριθμοί της εντοπίζουν ύποπτους διαφημιζόμενους, αυτοί δεν αποκλείονται παρά μόνο αν η πιθανότητα απάτης ξεπερνά το 95%. Αν είναι «μόνο» 70% ή 80%, η εταιρεία τους επιβάλλει προσαύξηση τιμής στις διαφημίσεις τους -το λεγόμενο penalty bid- ώστε να αποθαρρυνθούν. Στην πράξη, δηλαδή, η Meta συνεχίζει να κερδίζει περισσότερα από τους ύποπτους πελάτες της, αντί να τους αποκλείει.
Η ηθική αντιστροφή είναι πλήρης. Οι διαφημιζόμενοι που απάτησαν χιλιάδες χρήστες με ψεύτικες επενδύσεις ή προϊόντα πληρώνουν απλώς ένα «πρόστιμο συμμετοχής». Οι χρήστες που πατούν πάνω στις διαφημίσεις βλέπουν περισσότερες, καθώς το σύστημα προσωποποίησης διαφημίσεων θεωρεί ότι τους ενδιαφέρουν τέτοιες προσφορές. Η ίδια η Meta αναγνώρισε ότι το οικοσύστημά της έχει γίνει «πυλώνας της παγκόσμιας οικονομίας της απάτης», εμπλεκόμενο στο ένα τρίτο όλων των επιτυχημένων απατών στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η κατάσταση αυτή δεν είναι αποτέλεσμα αδυναμίας αλλά επιλογής. Σε εσωτερικό έγγραφο η εταιρεία παραδέχεται ότι προτιμά να δράσει μόνο όταν πιέζεται από ρυθμιστικές αρχές. Στις ΗΠΑ η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ερευνά τη Meta για χρηματοοικονομικές απάτες μέσω διαφημίσεων, ενώ στη Βρετανία οι αρχές διαπίστωσαν ότι πάνω από το μισό των ζημιών από διαδικτυακές πληρωμές προέρχεται από τις πλατφόρμες της. Οι πιθανές κυρώσεις, που η ίδια η Meta υπολογίζει έως 1 δισεκατομμύριο, θεωρούνται απλώς «διαχειρίσιμες» σε σχέση με τα δισεκατομμύρια που εισπράττει από τις διαφημίσεις-απάτες.
Ακόμη πιο αποκαλυπτικό είναι το πώς η Meta βαθμολογεί τους απατεώνες. Εσωτερικά, συντάσσονται εβδομαδιαίες λίστες με τους «Scammiest Scammers» - τους πιο παραγωγικούς απατεώνες της εβδομάδας. Κάποιοι από αυτούς παρέμεναν ενεργοί για μήνες, παρά τις δεκάδες αναφορές χρηστών. Ορισμένες διαφημιστικές καμπάνιες που τελικά αφαιρέθηκαν είχαν αποφέρει 67 εκατομμύρια δολάρια τον μήνα. Η εταιρεία φέρεται να γνωρίζει ότι η πλήρης εξάλειψη αυτών των διαφημίσεων θα επηρέαζε τα οικονομικά της αποτελέσματα και προτίμησε να μειώσει σταδιακά το ποσοστό των εσόδων από απάτες, από 10,1% το 2024 σε 7,3% το 2025, και σε 6% το 2026. Δηλαδή, όχι να το μηδενίσει, αλλά να το «βελτιώσει».
Όσο τα πρόστιμα παραμένουν μικρότερα από τα κέρδη, όσο οι χρήστες συνεχίζουν να πατούν «αποδοχή», και όσο οι κυβερνήσεις δεν τολμούν να αγγίξουν τον πυρήνα της οικονομίας των δεδομένων, η Meta θα συνεχίσει να πλουτίζει από τον πόνο των θυμάτων. Ο αριθμός των 16 δισεκατομμυρίων δεν είναι απλώς μια στατιστική, είναι η πιο κυνική απόδειξη ότι η απάτη έχει γίνει μοντέλο κέρδους.
