Σήμερα δεν θα παρουσιάσω καμία έρευνα, ούτε θα σας πω για το καινούργιο social deVine (υπομονή μέχρι την ερχόμενη εβδομάδα). Θα σας μιλήσω για τον ψηφιακό μετασχηματισμό σ’ έναν τομέα που έχω ζήσει στο πετσί μου τα τελευταία πολλά χρόνια: τα αεροπορικά εισιτήρια.
Τι κάναμε λοιπόν στα νιάτα μας; Πηγαίναμε στα γραφεία της αεροπορικής εταιρείας (φθηνότερα από ένα πρακτορείο) και βλέπαμε αν έχει εισιτήριο για τις ημερομηνίες που θέλαμε. Το θέμα της τιμής δεν έπαιζε καν αφού τα εισιτήρια είχαν μία και μόνο τιμή (η οποία αν θυμάμαι καλά ανέβαινε κάθε Σεπτέμβριο). Το μόνο πρόβλημα ήταν να «προλάβεις» θέση αν θέλαμε να ταξιδέψουμε Χριστούγεννα, Πάσχα ή στις καλοκαιρινές διακοπές. Το «κλείναμε» λοιπόν και μια βδομάδα πριν επιστρέφαμε, το αγοράζαμε και μας έδιναν εκείνο το χάρτινο τριπλότυπο με το χαρακτηριστικό κόκκινο καρμπόν. Τότε όμως γκρινιάζαμε για τα δύο πηγαινέλα.
Αργότερα στη δουλειά, όταν το εισιτήριο ήταν πληρωμένο από την εταιρεία, η καθεμία συνεργαζόταν με ένα πρακτορείο και η δουλειά ήταν ακόμα πιο εύκολη. Τηλεφωνούσες στον πράκτορα, έκλεινες το εισιτήριο και λίγες ημέρες πριν ταξιδέψεις στο έφερναν στο γραφείο.
Σήμερα τι κάνουμε; Περνάμε ατελείωτες ώρες να βρούμε το πιο φτηνό εισιτήριο, ξεκινώντας όσο πιο νωρίς γίνεται (για διακοπές το εξάμηνο επιβάλλεται), ψάχνουμε από δω, ψάχνουμε από εκεί και όσο ψάχνουμε, οι αλγόριθμοι καταλαβαίνουν ότι θέλουμε να πάμε στο Παρίσι και κάθε φορά η τιμή ανεβαίνει και πρέπει να το αγοράσεις όσο γίνεται πιο σύντομα. Να το αγοράσεις και όχι να το «κλείσεις» γιατί αυτό δεν υπάρχει πια. Αν θέλεις να στο κρατήσουν 24 ώρες δίνεις και πέντε ευρώ.
Ως κάποιος που ταξιδεύει πολύ συχνά συνειδητοποίησα ότι ο χρόνος που χάνω είναι πολύ περισσότερος από τα δύο αρχικά πηγαινέλα στην αεροπορική εταιρεία που έκανα 25 χρόνια πριν. Κι ας είχε και ουρά. Σήμερα, η ώρα που τα κλείνω είναι συνήθως το βράδυ, «τρώω» δηλαδή από την ξεκούρασή μου και όχι από την εργάσιμη ημέρα. Και φυσικά έχει αναδειχθεί σε ολόκληρη τέχνη, την οποία, όσοι δεν την κατέχουν μπορεί να βρεθούν προ άσχημων εκπλήξεων.
Όπως εκείνος ο γνωστός μου, που βρέθηκε να κάνει μετεπιβίβαση από το ένα αεροδρόμιο της Βαρκελώνης στο άλλο. Μόνο που η Βαρκελώνη δεν έχει δύο αεροδρόμια. Το «άλλο» ήταν μιάμιση ώρα μακριά μ’ ένα λεωφορείο που έφευγε από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης δύο φορές την ημέρα μόνο. Αν το προλάβαινες έχει καλώς, αν όχι… ταξί και επί δύο η αξία του εισιτηρίου.
Έχω καταλήξει ότι δεν μου αρέσει πάντα ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Με την επίφαση ότι μπορείς να κάνεις τα πάντα από τον υπολογιστή σου (και για τους νεότερους από το κινητό, εγώ αντιστέκομαι) χάνεις ατελείωτες ώρες και σε δουλειές που δεν είναι δικές σου. Έχουμε, για παράδειγμα, υπολογίσει πόσες εργατοώρες χάνουμε να ψάχνουμε εισιτήρια και αν αυτές είναι φθηνότερες ή ακριβότερες από την προμήθεια ενός πρακτορείου; Η έννοια της ψηφιακής οικονομίας δεν είναι να μετακυλίεται όλο το βάρος στον πολίτη. Ή μήπως είναι, τελικά;
Και το παράδειγμα των εισιτηρίων είναι απλώς αυτό: ένα παράδειγμα. Σε πόσους άλλους τομείς αφιερώνουμε ατελείωτες ώρες για να γλυτώσουμε 10 ευρώ; Τώρα, με την ευκαιρία της Black Friday, αγόρασα μια ηλεκτρική σκούπα (θα την αγόραζα έτσι κι αλλιώς γιατί η δική μου έπνεε τα λοίσθια). Πόσες σκούπες είδα, πόσα reviews διάβασα, πόσες τιμές σύγκρινα, δεν θέλετε να ξέρετε. Και δεν είμαι σίγουρη ότι έκανα και την καλύτερη αγορά.
Το τελευταίο διάστημα το κουβεντιάζω συχνά με άλλους που αισθάνονται το ίδιο. Ότι δηλαδή το διαδίκτυο μας «ρουφάει» τη ζωή και ότι οι υποσχέσεις για απελευθέρωση έχουν μετατραπεί σε ηλεκτρονικά δεσμά. Σίγουρα το να βγάζεις ένα πιστοποιητικό από τον υπολογιστή σου είναι μεγάλη ευκολία, δεν το συζητώ. Μου λείπουν, όμως, εκείνα τα δύο πηγαινέλα στην αεροπορική εταιρεία, όχι από νοσταλγία, αλλά γιατί τουλάχιστον ήξερες πόση ώρα θα χάσεις και ποιος έκανε τι. Τώρα χάνουμε χρόνο χωρίς να το καταλαβαίνουμε και όλα είναι πια δική μας ευθύνη. Ίσως αυτός να είναι ο αληθινός ψηφιακός μετασχηματισμός. Να μας πείσει ότι το παραπάνω βάρος είναι απλώς κομμάτι της προόδου.
