Στις 9 Σεπτεμβρίου πραγματοποιούνται τα επίσημα εγκαίνια του Μουσείου Κυπριακού Σιδηρόδρομου στην Ευρύχου, στην παρουσία του υπουργού Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Μάριου Δημητριάδη.
Το Μουσείο στεγάζεται στον παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό της Ευρύχου, στην περιοχή Τροόδους.
Ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος (ΚΚΣ), που λειτούργησε από το 1905 μέχρι το 1951 κάλυπτε μια διαδρομή από την Αμμόχωστο στα ανατολικά μέχρι τη Μόρφου στα δυτικά περνώντας από τη Λευκωσία. Από τη Μόρφου το τρίτο τμήμα κατέληγε στο νότιο τερματικό σταθμό της Ευρύχου. Από εκείνο τον σταθμό επέζησε μόνο το κυρίως κτίριο, που συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων.
Ο σταθμός της Ευρύχου είναι το μοναδικό Μουσείο Σιδηροδρόμων στην Κύπρο. Στα δωμάτια του εκτίθενται αυθεντικά έγγραφα, σχέδια, φωτογραφίες και αντικείμενα σχετικά με τους σιδηρόδρομους της Κύπρου, καθώς και μοντέλα σταθμών και τροχαίου υλικού. Στην πίσω πλευρά έχει κτιστεί η πλατφόρμα και τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής με αυθεντικές ράγες. Ένα βαγόνι του Κυπριακού Σιδηρόδρομου, το βαγόνι no152, και ένα από τα χειροκίνητα βαγονέτα που χρησιμοποιούσαν οι τεχνικοί για να ελέγχουν και να επιδιορθώνουν το τρένο και τις ράγες του, εκτίθενται κάτω από ένα μεταλλικό στέγαστρο στην αυλή του μουσείου.
Το βαγόνι 152
Ενδιαφέρουσα είναι η ιστορία του βαγονιού 152, το οποίο πωλήθηκε σε ιδιώτη - όπως όλα τα βαγόνια μετά τον τερματισμό λειτουργίας του Σιδηροδρόμου. Ο ιδιώτης το δώρισε στον Δήμο Λευκωσίας και ύστερα από συντήρηση, το βαγόνι τοποθετήθηκε στο Καϊμακλί όπου βρισκόταν ο πρώτος σταθμός του Σιδηροδρόμου. Μετά από πολλούς βανδαλισμούς, το βαγόνι μεταφέρθηκε σε αποθήκη και ξεχάστηκε μέχρι το 2003, οπότε ανέλαβε το Πολιτιστικό Κέντρο της Λαϊκής Τράπεζας τη συντήρησή του, για να παρουσιαστεί σε έκθεση για τον Κυπριακό Σιδηρόδρομο. Μετά την έκθεση, ξεχάστηκε πάλι. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο μετά από συντήρηση από το τμήμα Αρχαιοτήτων.
Ηχητική εγκατάσταση / ακουστική αύρα
Εκτός από τα εκθέματα του μουσείου, στη μόνιμη συλλογή του περιλαμβάνεται μια ηχητική εγκατάσταση του Αντώνη Αντωνίου με τίτλο Sonic Rail (2016). Η εγκατάσταση αποτελεί μέρος του πρότζεκτ Rainzonances6.
Όπως αναφέρει ο ίδιος για το έργο του, το Sonic Rail «επιχειρεί να ανακαλύψει εκ νέου την διαδρομή του Κυπριακού Κυβερνητικού Σιδηρόδρομου, συνδέοντας τους σταθμούς σε ακουστικό επίπεδο. Οι σταθμοί του τρένου συνδέονται μέσω των ακουστικών τους περιβαλλόντων, σχηματίζοντας την ακουστική αύρα αυτού του άφαντου τόπου, αυτού του εξαφανισμένου ηχοτοπίου. Η ακουστική φαντασία μπορεί να αποτελέσει ένα δυναμικό τρόπο αποκάλυψης της παρουσίας εν τη απουσία. Μέσω του "εκτεινόμενου μας αυτιού" είμαστε σε θέση να ακούσουμε τον τόπο διαμέσου της ιστορίας του, φανερώνοντας τα στρώματα αρθρώσεων του παρελθόντος, ιστοριών και φημολογιών.
Ηχητικά περιβάλλοντα από διάφορους σταθμούς του Κυπριακού Κυβερνητικού Σιδηρόδρομου καταγράφονται και συνδυάζονται στο έργο. Το ηχοτοπίο του σταθμού αφετηρίας στην Αμμόχωστο, όπως επίσης και άλλων ενδιάμεσων σταθμών μεταφέρονται μέσω του έργου στον τερματικό σταθμό στην Ευρύχου, δημιουργώντας ένα ηχητικό γλυπτό το οποίο επαναπροσδιορίζει τη διαδρομή του τρένου σε φαντασιακό επίπεδο.
Αντικείμενα του τότε σιδηρόδρομου που επιβίωσαν όπως σιδηροτροχιές και μια ατμομηχανή, αντιμετωπίστηκαν ως μουσικά όργανα και "παίχτηκαν" με διάφορους τρόπους – κτυπήθηκαν, γδάρθηκαν, κουνήθηκαν – αποκαλύπτοντας την ενέργεια και τις ιστορίες που υπάρχουν κατακρατημένες στο υλικό τους. Με μεγάλη έκπληξη, οι ήχοι που προκλήθηκαν θύμισαν, σε μεγάλο βαθμό, πραγματικά ηχοτοπία σιδηροδρόμων. Αυτοί οι ήχοι χρησιμοποιήθηκαν ως πρώτες ύλες για τη σύνθεση της ηχητικής εγκατάστασης.»
Η ιστορία του Κυπριακού Σιδηροδρόμου
Για 46 ολόκληρα χρόνια, από το 1905 μέχρι το 1951, ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος, κάλυπτε μια διαδρομή από την Αμμόχωστο στα ανατολικά μέχρι τη Μόρφου στα δυτικά περνώντας από τη Λευκωσία. Ήταν δημιούργημα των Βρετανών, οι οποίοι παρά το γεγονός ότι σχεδίαζαν την κατασκευή του από το 1878, εντούτοις το ανέβαλλαν λόγω της αβεβαιότητάς τους για τον χρόνο παραμονής τους στο νησί.
Ο σιδηρόδρομος αποτέλεσε ένα από τα κυριότερα μέσα μεταφοράς, τόσο των Βρετανών όσο και των Κυπρίων, καθώς για όσο διάστημα λειτούργησε μετέφερε περίπου 7,5 εκατομμύρια επιβάτες. Όπως δείχνουν τα στοιχεία, σημαντική ήταν και η συνεισφορά του στο εμπόριο, καθώς μέσω των τρένων μεταφέρθηκαν πέραν των 3 εκατομμυρίων τόνων προϊόντων, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της οικονομίας. Αξίζει δε να σημειωθεί πως ο σιδηρόδρομος απασχολούσε περισσότερους από 200 ανθρώπους.
Η ατμομηχανή no1 του τρένου σώζεται και εκτίθεται σήμερα έξω από τον σταθμό της Αμμοχώστου / ©Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας
