Μέχρι το τέλος του Νοέμβρη θα έχει ολοκληρωθεί, είπε η υφυπουργός Πολιτισμού, δρ Βασιλική Κασσιανίδου, η πειθαρχική έρευνα που σχετίζεται με την έκδοση που συνόδευε την εκπροσώπηση της χώρας μας στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία.
Η υφυπουργός Πολιτισμού, χθες, Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2025, ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών, αποκάλυψε επίσης ότι παραιτήθηκε ο υπάλληλος που είχε αρχικά οριστεί για να διεξάγει την πειθαρχική έρευνα και ορίστηκε άλλος.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: «It rests to the bones» | Η εκπροσώπηση της Κύπρου στην 61η Μπιενάλε Βενετίας
Σημειώνεται ότι, αυτή την περίοδο, γίνονται διεργασίες για την εκροσώπηση της Κύπρου στη Μπιενάλε Τέχνης 2026, στη Βενετία, όπου θα μας εκπροσωπήσει η εικαστικός Μαρίνα Ξενοφώντος, με τον επιμελητή Kyle Dancewicz και ομάδα συνεργατών.
Η επιτυχούσα πρόταση με τίτλο «It rests to the bones» επιλέχθηκε από την Επιτροπή Επιλογής Έργων και Καλλιτεχνών του Υφυπουργείου Πολιτισμού [Λούλη Μιχαηλίδου, Γαβριήλ Κουρέα, Κατερίνα Νικήτα, Νίκο Παττίχη και Πόλυ Πεσλίκα], ανάμεσα σε συνολικά 21 προτάσεις συμμετοχής, που είχαν υποβληθεί στο πλαίσιο της σχετικής Ανοικτής Πρόσκλησης. Οι ενδιαφερόμενοι είχαν κληθεί να υποβάλουν ολοκληρωμένες προτάσεις συμμετοχής, οι οποίες να περιλαμβάνουν ενιαία εικαστική και επιμελητική πρόταση.
«Η Επιτροπή εκτίμησε ότι η πρόταση, όχι μόνο πραγματεύεται καίρια ζητήματα των δύσκολων εποχών που διανύουμε, αλλά και αποκαλύπτει με ευαισθησία μικροϊστορίες του κυπριακού χώρου, τοποθετώντας τις σε ένα πιο σφαιρικό πλαίσιο. Η συνολική εγκατάσταση γλυπτών, βίντεο και ήχου εμβαθύνει σε ζητήματα ατομικής και συλλογικής πολιτιστικής μνήμης, υπογραμμίζοντας τη δύναμη των λαϊκών παραδόσεων και κληρονομιάς να αμφισβητούν καθιερωμένες κοινωνικές νόρμες, δομές και συμβάσεις».
Από την πολιτική παρέμβαση Μυλωνά στη λογοκρισία - Η έρευνα, οι αντιδράσεις και η ανοιχτή επιστολή των φορέων
Υπενθυμίζεται ότι το εν λόγω ζήτημα γύρω από τη συμμετοχή της Κύπρου στη 19η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας ξεκίνησε στις αρχές Ιουνίου, προέκυψε μετά από δημόσια παρέμβαση του βουλευτή του ΔΗΚΟ και Προέδρου της Επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού της Βουλής, Παύλου Μυλωνά, στην οποία έκανε λόγο ότι στην έκδοση που συνόδευε την συμμετοχή μας εγείρονται «σοβαρά ζητήματα ελέγχου από την εκτελεστική εξουσία του τι χρηματοδοτείται».
Μέσα σε λίγες ώρες, το Υφυπουργείο Πολιτισμού, διέταξε την απόσυρση της έκδοσης, με την Υφυπουργό Βασιλική Κασσιανίδου να δηλώνει πως περιείχε «ανακρίβειες που παραποιούν την ιστορική αλήθεια», καθώς ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, εξέφρασε δημόσια τη στήριξή του στην απόφαση, χαρακτηρίζοντας το περιεχόμενο του βιβλίου «απαράδεκτο και προσβλητικό για την ιστορία και τον λαό της Κύπρου». Στην πράξη, ωστόσο, το βιβλίο δεν σταμάτησε να κυκλοφορεί, αλλά παρέμεινε διαθέσιμο συνοδευόμενο από ενημερωτικό σημείωμα που εξηγούσε τη θέση του Υφυπουργείου.
Η απόσυρση του βιβλίου προκάλεσε ευρεία κατακραυγή από τον χώρο των τεχνών και της αρχιτεκτονικής, καθώς θεωρήθηκε πράξη λογοκρισίας και θεσμική παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασης. Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Κύπρου μίλησε τότε για «ανάγκη θεσμικού διαλόγου και στήριξης των δημιουργών» και κάλεσε σε διάλογο, ενώ πλήθος καλλιτεχνών, ακαδημαϊκών και πολιτών εξέφρασαν δημόσια τη στήριξή τους στις δημιουργούς της έκδοσης.
Οι συνεκδότριες του βιβλίου, Fisherwomxn,απάντησαν, τότε, δημόσια με ανακοίνωση, δηλώνοντας: «Εν αποδεχόμαστε τούτην την απαράδεχτη πράξη λογοκρισίας». Υπερασπίστηκαν το έργο τους ως αποτέλεσμα «ερευνητικής και καλλιτεχνικής διαδικασίας που στηρίζεται στη συμμετοχικότητα και την ελεύθερη έκφραση», απορρίπτοντας κάθε υπόνοια πολιτικής πρόθεσης ή προσβολής.
Τόνισαν, παράλληλα, ότι η κρατική παρέμβαση σε έργο που έχει ήδη παρουσιαστεί διεθνώς υπονομεύει την αξιοπιστία της Κύπρου ως χώρας που συμμετέχει ενεργά στον πολιτιστικό διάλογο της Ευρώπης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: (Στες πέτρες) κουρνιάζει η ελευθερία έκφρασης;
Ακολούθησε, η συνεδρίαση της Επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού, στις 11 Ιουνίου 2025, με θέμα τη συμμετοχή της Κύπρου στη Μπιενάλε. Η αίθουσα της Βουλής μετατράπηκε σε «αρένα» κατά την εξέταση της επίμαχης έκδοσης, με την αντιπαράθεση μεταξύ ΑΚΕΛ και ΕΛΑΜ να κλιμακώνεται και τον πρόεδρο της Επιτροπής, Παύλο Μυλωνά, να ζητά την αποχώρηση βουλευτή για να αποκατασταθεί η τάξη.
Η Υφυπουργός Πολιτισμού ανέφερε ενώπιον των μελών της Επιτροπής ότι το Υφυπουργείο δεν είχε δώσει συναίνεση να παρουσιάζεται ως εκδότης της επίμαχης έκδοσης και πως η παραγωγή της στοίχισε 11.600 ευρώ. Το ποσό, σημείωνεται, αναφέρθηκε για να σταματήσει η παραπληροφόρηση και οι φήμες που διαδίδονταν για το κόστος της έκδοσης. Η υφυπουργός, στη συνεδρίαση, είχε τονίσει, επίσης, πως οι διαδικασίες έγκρισης χρειάζονται επανεξέταση, ώστε να υπάρξει σαφέστερο πλαίσιο συνεργασίας με φορείς όπως ο Σύνδεσμος Αρχιτεκτόνων Κύπρου, ο οποίος είχε αναλάβει τον συντονισμό της συμμετοχής.
Στο μεταξύ, έξω από τη Βουλή, εκείνη τη μέρα, ακτιβιστές κρατούσαν πανό με συνθήματα όπως «Υφυπουργείο Λογοκρισίας» και «Όχι στη φίμωση της σκέψης», υπενθυμίζοντας ότι το ζήτημα δεν περιοριζόταν σε μια διαχειριστική διαφορά, αλλά άγγιζε την καρδιά της ελευθερίας της έκφρασης.
Η συζήτηση δεν σταμάτησε στη Βουλή. Η ομάδα συμμετοχής απάντησε, με δημόσια επιστολή προς την Υφυπουργό Πολιτισμού, στην οποία οι συντελέστριες εξηγούσαν πως η έκδοση ουδέποτε υποβλήθηκε για έγκριση και πως αποτελούσε ανεξάρτητο καλλιτεχνικό και ερευνητικό έργο, απορρίπτοντας τους ισχυρισμούς περί πολιτικών τοποθετήσεων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Μπιενάλε: Αυτή είναι η απάντηση-επιστολή της ομάδας συμμετοχής στην Κασσιανίδου
Η τοποθέτησή τους βρήκε ευρεία ανταπόκριση στον χώρο των τεχνών, με δεκάδες καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες και πανεπιστημιακούς να εκφράζουν δημόσια τη στήριξή τους και να κάνουν λόγο για επικίνδυνο προηγούμενο κρατικής λογοκρισίας.
Το καλοκαίρι κύλησε με το θέμα να επανέρχεται επανειλημμένα στη δημόσια σφαίρα, καθώς οι συζητήσεις για τα όρια της τέχνης, τη σχέση του κράτους με τον πολιτισμό και την ευθύνη της πολιτείας απέναντι στους δημιουργούς συνέχιζαν να διχάζουν.
Στα μέσα Ιουλίου, οι συντελέστριες της έκδοσης επανήλθαν με νέα δημόσια τοποθέτηση. Σε αυτήν, οι Fisherwomxn επανέλαβαν ότι η απόφαση απόσυρσης συνιστά πράξη λογοκρισίας και τόνισαν πως «το έργο στηρίζεται σε ερευνητικά και καλλιτεχνικά τεκμήρια, που αποτυπώνουν τον κοινωνικό ιστό της Κύπρου και όχι πολιτικές θέσεις». Επισήμαναν, ακόμη, ότι η κρατική παρέμβαση σε έργο που ήδη παρουσιάστηκε διεθνώς πλήττει τη διεθνή εικόνα της Κύπρου και το κύρος της ως χώρας που συμμετέχει ισότιμα στον ευρωπαϊκό πολιτιστικό διάλογο.
Οι αντιδράσεις δεν σταμάτησαν εκεί. Η καλλιτεχνική κοινότητα και οι φορείς του πολιτισμού δεν εφησυχάστηκαν. Στην πραγματικότητα, η υπόθεση της Μπιενάλε μετατράπηκε σε ευρύτερο προβληματισμό για τη σχέση κράτους και τέχνης. Τον Αύγουστο του 2025, 40 πολιτιστικοί και επαγγελματικοί φορείς συνυπέγραψαν επιστολή διαμαρτυρίας προς το Υφυπουργείο Πολιτισμού, εκφράζοντας την έντονη ανησυχία τους για την υπόθεση της Μπιενάλε και κάνοντας λόγο για κρατική παρέμβαση και φίμωση της καλλιτεχνικής έκφρασης.
Την 1η Σεπτεμβρίου 2025, ακολούθησε η ανώνυμη Ανοιχτή Επιστολή για τον Πολιτισμό, προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, η οποία συντάχθηκε συλλογικά από ενεργούς φορείς και μέλη της τοπικής πολιτιστικής κοινότητας. Παρέμεινε ανοιχτή μέχρι τις 28 Σεπτεμβρίου 2025.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Όρια, λόγο-δοσία και δημόσιος χώρος
Η επιστολή, που συγκέντρωσε 563 υπογραφές, έκανε λόγο για κατάχρηση εξουσίας και «σύστημα ελέγχου και φόβου» που απειλεί την ελευθερία της δημιουργίας, τονίζοντας ότι η υπόθεση της Μπιενάλε δεν είναι μεμονωμένη, αλλά αντικατοπτρίζει βαθύτερα προβλήματα πολιτιστικής διακυβέρνησης και απουσίας θεσμικής λογοδοσίας.
«Ο πολιτισμός δεν μπορεί να λειτουργεί υπό πολιτική κηδεμονία», ανέφεραν χαρακτηριστικά οι υπογράφοντες, ζητώντας θεσμικό διάλογο, διαφάνεια και εμπιστοσύνη στους δημιουργούς.
Τώρα, αναμένεται το πόρισμα της πειθαρχικής έρευνας, η οποία, όπως ενημέρωσε η υφυπουργός Πολιτισμού, μόλις χθες, Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2025, ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών, αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Νοεμβρίου.
