Ένας χάρτινος φάκελος πάνω σε ένα στρογγυλό τραπέζι από τσιμέντο, καρέκλες γραφείου μιας άλλης δεκαετίας, ένα χέρι ξεπροβάλλει μέσα από τις περσίδες που καλύπτουν το παράθυρο, το μουρμουρητό ενός τζίτζικα ακούγεται από ένα ξεχασμένο κινητό που φορτίζεται στο πάτωμα. Αυτά είναι μερικά από τα έργα τέχνης που συνθέτουν ένα δωμάτιο, κάτι μεταξύ γραφείου εταιρείας και δωματίου ανάκρισης στον χώρο του Θκιο Ππαλιές στην Παλλουριώτισσα. Το πλατό της ταινίας η οποία γυρίστηκε στο πλαίσιο του πρότζεκτ The Broken Pitcher που διοργανώνουν οι Natascha Sadr Haghighian, Μαρίνα Χριστοδουλίδου και Peter Eramian, σε συμπαραγωγή του Θκιο Ππαλιές και του GfZK στη Λειψία.

Στην κεντρική σκηνή του The Broken Pitcher προβάλλεται μια συνάντηση που πραγματοποιήθηκε το 2019 σ’ ένα τραπεζικό υποκατάστημα στη Λευκωσία κατά την οποία συζητείται η κατάσχεση της οικίας μιας οικογένειας. Η συγκεκριμένη κατάσχεση αποτελεί μία από τις πολλές στο νησί και είναι αντίκτυπο της συμφωνίας διάσωσης μεταξύ της Κύπρου και της τρόικας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Η μεθοδολογία και η διαδικασία δημιουργίας της ταινίας αντλούνται από την ταινία του Abbas Kiarostami First Case - Second Case (1979, Ιράν), μέσω της οποίας η εισήγηση μιας ερώτησης συνδέει τις δύο φάσεις του σεναρίου με σκοπό το άνοιγμα διαλόγου γύρω από το προτεινόμενο θέμα. Στο The Broken Pitcher η καθοριστική συνάντηση στην τράπεζα προβάλλεται σε άτομα τα οποία στη συνέχεια καλούνται να ανταποκριθούν στο ερώτημα: «Κατά την άποψή σας τι θα πρέπει να κάνουν οι τραπεζικοί υπάλληλοι;». Οι απαντήσεις που παρουσιάζονται συνοψίζουν οπτικές ατόμων από ομάδες διαφορετικών υποβάθρων στην Κύπρο και αλλού, συμπεριλαμβανομένων ακτιβιστών για το δικαίωμα στη στέγαση, ατόμων με αντίστοιχες εμπειρίες, πολιτικών προσώπων, δικηγόρων, οικονομολόγων και καλλιτεχνών που συγκειμενοθετούν την έννοια του χρέους σε σχέση με τις συνέπειες, μικρής και ευρείας κλίμακας, της αποικιακής ιστορίας.

«Με βάση το πρωτόκολλο μνήμης της πληγείσας οικογένειας ανακατασκευάσαμε το δωμάτιο στο μέγεθος που μας δόθηκε. Αυτό είναι το μέγεθος του δωματίου που συναντήθηκε η οικογένεια στην τράπεζα για να διαπραγματευτεί το δάνειό της και να προσπαθήσει να σώσει το σπίτι της. Πραγματοποιήσαμε ένα εργαστήριο με μια ομάδα καλλιτεχνών που ο καθένας πήρε ένα από τα αντικείμενα που βρίσκονται συνήθως στον χώρο και έπειτα αποχωρώντας από τις περιγραφές έδωσε μια νέα ερμηνεία στο αντικείμενο παίρνοντας το ένα βήμα παρακάτω», εξηγεί η Natascha Sadr Haghighian.

«Με αφετηρία την ιστορία εμπνεύστηκαν κάτι διαφορετικό, κάτι που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια πύλη πρόσβασης, ως μάρτυρες ή σύμμαχοι σε σχέση με το τι διαδραματίζεται εκεί. Σχεδόν έσπασαν τις ιδέες του υφιστάμενου χώρου και προσπάθησαν να δημιουργήσουν κάτι που προτρέπει στο φαντασιακό, άρα ο πολιορκητικός κριός της Ραΐσσας Αγγελή είναι κάτι εντελώς διαφορετικό και η ανταπόκριση της Νάγιας Σάββα με το χέρι στις περσίδες θέτει την ερώτηση: «Mε ποιον τρόπο μπορώ να δω στο δωμάτιο και στην ιστορία;» προσθέτει η Μαρίνα Χριστοδουλίδου.

Η παρουσίαση του πρότζεκτ ξεκίνησε με την προβολή της ταινίας στην πλατεία Καϊμακλίου στις 5 Μαΐου και τα εγκαίνια της έκθεσης διεξήχθησαν την επόμενη μέρα. Έκτοτε ακολούθησαν προβολές στη Λεμεσό, στο χωριό Ανδρολύκου, στη Λάρνακα και στην Αμμόχωστο. Η ιδέα για το πρότζεκτ γεννήθηκε όταν η Natascha ήρθε στην Κύπρο για ένα residency το 2020. Ακούγοντας ιστορίες φίλων και παρατηρώντας την πόλη που μεταμορφωνόταν και κοιτάζοντας τις πινακίδες κτηματομεσιτών κάπως τους δημιουργήθηκε η ανάγκη να διερευνήσουν τι πραγματικά συμβαίνει. Ένιωσαν ότι είναι κάτι που δεν αφορά μόνο την Κύπρο αλλά είναι κάτι που συμβαίνει σε παγκόσμια κλίμακα και συνέχισαν να ψάχνουν για ιστορίες από άλλες πληγείσες οικογένειες και επιχειρήσεις.

Ακούσαμε πολύ τη φράση: «Nαι, αλλά αυτή είναι η νοοτροπία μας εδώ στην Κύπρo, λέει η Νατάσα. «Κατηγορώντας την κοινωνία βασικά», προσθέτει η Μαρίνα. «Σκέφτηκα ότι ίσως δεν ήταν η σωστή προσέγγιση σε αυτό. Επειδή φαινόταν σαν να υπάρχει πίσω κάτι συστημικό που συνδέει τα διαφορετικά μέρη όπου συνέβησαν η πτώση των τραπεζών, η αύξηση των ενοικίων και όλα τα επακόλουθα της οικονομικής κρίσης. Μας φάνηκε σημαντικό να το συνδέσουμε και να μην το αντιμετωπίσουμε ως μεμονωμένο φαινόμενο και έτσι να έρθουμε αντιμέτωποι ή να ξεπεράσουμε όλα αυτά που το συνοδεύουν, την ντροπή, την ενοχή, όλα τα συναισθήματα που αντιμετωπίζει η οικογένεια από μόνη της επειδή πίστεψε ότι πήρε κακές αποφάσεις και αυτο που τους συνέβη ήταν εξολοκλήρου δική τους ευθύνη. Όταν νιώθεις έτσι είναι δύσκολο να μιλήσεις γι' αυτό γιατί νιώθεις ντροπή γι' αυτό που σου συνέβη», λέει η Natascha.

«Ήταν ενδιαφέρουσες οι διαφορετικές σκέψεις και αντιδράσεις που παρατηρήσαμε στις διαφορετικές τοποθεσίες όπου έγινε η προβολή. Μετά από κάθε προβολή ακολούθησε συζήτηση. Κατά την πρώτη προβολή στο Καϊμακλί η πρώτη συζήτηση που είχαμε ήταν σχετικά με το, εντάξει, και τώρα τι κάνουμε; Τι ακριβώς είναι αυτό; Είναι μια συλλογική δράση; λέει η Μαρίνα.

«Στη Λεμεσό συζητήθηκε περισσότερο η έννοια του χρέους και του χρέους ως δομής αναδιοργάνωσης του τρόπου με τον οποίο κατανέμεται ο πλούτος στην κοινωνία. Προσπαθήσαμε να αναλογιστούμε τις αόρατες/ορατές δυνάμεις που δημιουργούν αυτούς τους μηχανισμούς, όπως για παράδειγμα η εθνική ταυτότητα στην Κύπρο...», προσθέτει η Natascha.

«Στην Ανδρολύκου συζητήσαμε για τη μεταφορά πληθυσμού και το να ζεις σε ένα σπίτι που δεν θα είναι ποτέ δικό σου υπόχρεος στην ιδέα μιας ανταλλαγής που είναι πάντα σε εκκρεμότητα. Επομένως, νομίζω ότι η τοποθεσία της προβολής ήταν πάντα μέρος της συζήτησης. Και υποθέτω ότι αυτό που φανταζόμαστε είναι ότι πολλές συζητήσεις γίνονται πέρα από την τοποθεσία της προβολής. Μπορεί να συνεχιστεί σε διαφορετικά και απροσδόκητα μέρη. Συνάντησα μια φίλη περπατώντας στο Καϊμακλί χθες που είχε έρθει στην πρώτη προβολή και έλεγε ότι ένιωθε άβολα στην αρχή. Ένιωσε ότι μπορούσε να δει τον εαυτό της σε αυτό το δωμάτιο. Αλλά την επόμενη μέρα είπε ότι ήταν τόσο ανακουφισμένη. 'Δεν ήξερα ότι ήμασταν τόσοι πολλοί', μου είπε. Οι άνθρωποι έστελναν επίσης ηλεκτρονικά μηνύματα με τις σκέψεις τους λέγοντας ότι 'ναι, δεν μίλησα στην προβολή, αλλά ήθελα πραγματικά να μοιραστώ αυτήν τη σκέψη μαζί σας'. Δημιουργείται λοιπόν ένα αρχείο συναντήσεων και προβληματισμών», προσθέτει η Μαρίνα.

«Χρειάζεται χρόνος για τον κόσμο να βρει το κουράγιο να μιλήσει γι' αυτό, νομίζω. Κάποιοι είπαν ότι μετάνιωσαν που δεν μίλησαν στην προβολή, αλλά είπαν ότι ήταν πολύ συναισθηματικό γι' αυτούς, δεν ήταν ακόμα έτοιμοι. Προφανώς υπάρχει κάτι για το οποίο πρέπει να μιλήσουμε και να βρούμε έναν τρόπο να στηρίξουμε ο ένας τον άλλον συναισθηματικά και πρακτικά. Νομίζω ότι αυτό το πρότζεκτ μπορεί να είναι μόνο η αρχή για κάτι, με αυτήν την έννοια», λέει η Natascha.

Η αρχή έγινε με τις προβολές στο πλαίσιο του πρότζεκτ αλλά όποιος θέλει να παρουσιάσει αυτήν την ταινία στην κοινότητά του μπορεί να επικοινωνήσει μαζί με την ομάδα του πρότζεκτ.

«Το να υπάρχει αυτή η δυνατότητα να παρακολουθήσεις την ταινία και μετά να εισέλθεις στο πλατό της ταινίας σε απευθείας συνομιλία με τα έργα τέχνης σε οδηγεί στο να το δεις με μια άλλη φαντασία, ίσως πιο κοντά στην ανθρώπινη διάσταση του θέματος, που προσφέρει στον θεατή κάτι διαφορετικό ή περισσότερο από τη γνώση απλώς των γεγονότων. Γι' αυτό δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ αλλά ένα έργο τέχνης. Έχει διαφορετικό είδος απήχησης. Πιστεύω πηγαίνει βαθύτερα. Ο στόχος ήταν η δημιουργία ενός χώρου συζήτησης, ενός χώρου για το φαντασιακό», προσθέτει.

Το πρότζεκτ ήταν αποτέλεσμα μιας πρακτικής συλλογικότητας. Πέρα από το εργαστήρι των καλλιτεχνών στον χώρο του Θκιο Ππαλιές όπου ένα κοινό καλλιτεχνικό πλαίσιο οδήγησε στις προτάσεις για τον χώρο και τα έργα που τον δημιούργησαν. Με παρόμοιο τρόπο το σενάριο και οι διάλογοι αναπτύχθηκαν συνεργατικά σε εργαστήρια με ηθοποιούς, οι οποίοι αναπαριστούν τη σκηνή της συνάντησης στο τραπεζικό υποκατάστημα για τους σκοπούς της ταινίας. Ταυτόχρονα, η επιλογή ανταποκριθέντων ιχνηλατεί προσωπικές διασυνδέσεις, φιλίες και πραγματογνωμοσύνη σε πολυάριθμες κοινότητες.

«Το πρότζεκτ δεν αφορούσε μόνο την έρευνα του θέματος αλλά και το πώς να κάνουμε πράγματα μαζί, με τρόπο που να είναι πιο ενδιαφέρον και ωφέλιμο το έργο, έτσι ώστε κανείς να μην έχει τον πλήρη έλεγχο, αλλά ταυτόχρονα όλοι να προσφέρουν την εμπειρία τους, τη γνώση και τη συναισθηματική τους νοημοσύνη σε αυτό. Κανένας οργανισμός δεν μπορεί να κατέχει αυτό το έργο από την άποψη της ιδιοκτησίας, επειδή είναι μια συλλογική διαδικασία. Πολλά μυαλά, καρδιές και χέρια συνεργάστηκαν γι' αυτό, κάτι που βρίσκω επίσης ενδιαφέρον σε μια εικαστική πρακτική», λέει η Natascha.

Στη συνέχεια το πρότζεκτ θα μεταφερθεί στη Βηρυτό στο Beirut Art Center και ανοίγει τον διάλογο σε συνεργασία με ομάδα ντόπιων καλλιτεχνών που ανταποκρίνονται στο θέμα σε συνάρτηση με τα διάφορα κινήματα που ενεργοποιήθηκαν στη χώρα από το 2019 κι έπειτα με αφορμή την οικονομική κρίση στη χώρα. Το φθινόπωρο του 2022 θα πραγματοποιηθεί παρουσίαση του The Broken Pitcher στο GfZK της Λειψίας, ενώ θα ακολουθήσουν παρουσιάσεις στο HKW του Βερολίνου, στο Lehnbackhaus του Μονάχου, στο Taxipalais Innsbruck και στο Casco Utrecht.

INFO

*The Broken Pitcher | Προβολή της ταινίας στις 27 Μαΐου στις 8 μ.μ. στον χώρο του Θκιο Ππαλιές. Διάρκεια έκθεσης: 6-27 Μαΐου 2022. Μέρες-ώρες λειτουργίας έκθεσης: Τετάρτη-Παρασκευή 17:00-20:00 (Η ταινία θα προβάλλεται στις Θκιο Ππαλιές κάθε Τετάρτη στις 20:00).

Καλλιτέχνες: Ραΐσσα Αγγελή, Peter Eramian, Στέλιος Καλλινίκου, Ορέστης Λαζούρας, Faysal Mroueh, Νάγια Σάββα, Μαρία Τουμάζου, Emiddio Vasquez.

Ηθοποιοί: Σοφία Καλλή, Μυρτώ Κουγιάλη, Κώστας Σιλβέστρος, Άννα Γιαγκιώζη, Πολυξένη Σάββα, Μάριος Κωνσταντίνου, Φοίβος Παπακώστας.

Ανταποκριθέντες: Χρίστος Πουτζιουρής, Ruth Keshishian, Ανδρέας Βύρας, Mertkan Hamit, Lucile Desamory, Nicholas Bußmann, δρ Μαργαρίτα Τσώμου, Mourad Ayyach, Alice Creischer, Μάγια Αθάνατου, Ανδρέας Κύρλαππος, Andrej Holm, Justin Lieberman, Nizar Ghanem, Heike Geißler, Dina Abou Zour, Μιχαλάκης Ιωάννου, Μιχάλης Σαρρής, PAH Barcelona: Delia Ccerare Paniora & Santi Mas de Xaxàs Faus, Sanabel Abdelrahman.

Σκηνοθεσία: Natascha Sadr Haghighian, Μαρίνα Χριστοδουλίδου | Παραγωγός: Peter Eramian | Διευθυντής φωτογραφίας: Ορέστης Λάμπρου | Βοηθός σκηνοθέτη: Καίτη Παπαδήμα | Σεναριογραφία: Natascha Sadr Haghighian, Καίτη Παπαδήμα, Μαρίνα Χριστοδουλίδου |  Σκηνοθεσία ερμηνείας διαλόγου: Αθηνά Κάσιου | Σκηνοθεσία ερμηνείας κίνησης: Δημήτρης Χειμώνας |  Σχεδιασμός πλατό: Rumen Tropchev, Peter Eramian, Natascha Sadr Haghighian, Μαρίνα Χριστοδουλίδου | Μουσική: Παναγιώτης Μηνά, Pyrgatory Studios | Σχεδιασμός: Studio Nikos Stephou | Διαχείριση παραγωγής: Δημήτρης Ταλιώτης | Συντονισμός: Ιουλίτα Τουμαζή.

* Πληροφορίες 99256343 / 97701010 | info@thkioppalies.org | https://thkioppalies.org/