Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως

Ο πολύτιμος χρόνος που στις μέρες μας τρέχει ασταμάτητα, τα ρομπότ που γράφουν ολόκληρα -και αψεγάδιαστα- άρθρα, η πανκ και τα κινήματα occupy είναι τα θέματα που θίγονται -επιφανειακά- στη συνέντευξη που παραχώρησε ο διάσημος γραφίστας στο "Π"

"Νομίζω ότι υπήρξε πολύ πιο ταλαντούχος από όλους αυτούς τους νέους που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια". Αυτήν την πρόταση διατύπωσε ο Μίλτον Γκλέιζερ [δες δημιουργός του περίφημου I Love NY], όταν ζητήθηκε η γνώμη του για τον Νέβιλ Μπρόντι. Γεννημένος στο Λονδίνο, ο 56χρονος γραφίστας και τυπογραφικός σχεδιαστής Νέβιλ Μπρόντι έδωσε την καταληκτική ομιλία στο φετινό 5ο Παγκόσμιο Συνέδριο Τυπογραφίας και Οπτικής Επικοινωνίας. Το συνέδριο έλαβε χώρα στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, με κύριο διοργανωτή το τμήμα Σχεδιασμού και Πολυμέσων του Πανεπιστημίου. Ο Νέβιλ Μπρόντι ήταν, για μία ακόμη χρονιά, ο σούπερ σταρ του συνεδρίου, το οποίο ολοκληρώθηκε στις 8 Ιουνίου σε μια σχεδόν συγκινητική ατμόσφαιρα [κι αυτό το 'σχεδόν' είναι περιττό για τους συνέδρους], λόγω της επιτυχημένης πραγματοποίησής του σε καιρούς οικονομικά χαλεπούς.
Ανάμεσα στα πολλά ενδιαφέροντα που είπε στην ομιλία του ο Νέβιλ Μπρόντι ήταν και η αναφορά του στο Narrative Science, μιαν εταιρεία και ένα σύστημα όπου ρομπότ γράφουν άρθρα [!], μαζεύοντας ένα σωρό δεδομένα από το διαδίκτυο: άρθρα δομημένα σωστά, με συντακτική και ειδησεογραφική ορθότητα. Αυτά τα ρομπότ απέδειξαν στην Αμερική πως τα κείμενά τους είναι αρκετά καλά για εφημερίδες, σελίδες ενημέρωσης στο διαδίκτυο, εταιρικές εκθέσεις [και τώρα θα εργάζονται για τη CIA].

"Αποκλείεται, όμως, να μπορούν να έχουν νέες ιδέες, να φιλοσοφούν τα δεδομένα που τους παρέχονται", ήταν το πρώτο πράγμα που είπα στον Νέβιλ Μπρόντι -με μια γερή δόση αγωνίας- όταν συναντηθήκαμε, αμέσως μετά την ομιλία του. "Αν μπορούν να μιμηθούν το ανθρώπινο ενδιαφέρον, την ανθρώπινη γλώσσα, τις δράσεις των ανθρώπων, γιατί να μην υπάρξει και η φιλοσοφία; Είναι, κατ' ακρίβεια, πολύ πιθανότερο να δημιουργήσουν νέες ιδέες απ' όσο εμείς γιατί δεν έχουν περιορισμούς". Αποκαρδιωτικό. "Βεβαίως όλα αυτά είναι τρομακτικά και επικίνδυνα. Στο μεταξύ, ο κόσμος εξακολουθεί να νομίζει πως τα ρομπότ έχουν φυσική υπόσταση. Όμως, τα κινητά μας τηλέφωνα είναι ρομπότ. Αυτό είναι το μέλλον τους, απ' εκεί θα 'ρθουν. Και, βεβαίως, έχουν τη δική μας υποστήριξη για την ανάπτυξή τους".

Αλλαγή θέματος. Κύρια επιρροή του Νέβιλ Μπρόντι, καλλιτεχνικού διευθυντή των περιοδικών FACE και ARENA, του ανθρώπου που άλλαξε τη γραμματοσειρά των Times και ενός από τους σχεδιαστές που διαμόρφωσαν το τοπίο της γραφικής επικοινωνίας των τελευταίων 30 ετών, ήταν το κίνημα της πανκ. Μπορεί, με περηφάνια, να λέει πως κόντεψαν να τον διώξουν οι καθηγητές του από τη Σχολή, γιατί στο πλαίσιο ενός πρότζεκτ με γραμματόσημα έβαλε το κεφάλι της βασίλισσας ανάποδα.

Θεωρείτε πως υπάρχει κάποιο κίνημα αυτήν τη στιγμή που να έχει τόση επίδραση στους δημιουργούς όσο είχε σ' εσάς η πανκ;

Υπάρχουν διάφορα κινήματα, αλλά δεν θα υπάρξει ποτέ ένα κίνημα όπως η πανκ. Όπως δεν θα υπάρξει ποτέ ένα κίνημα όπως το dada. Ποτέ ξανά. Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν τα κινήματα occupy [διεθνή κινήματα κατάληψης δημόσιων χώρων ενάντια στην πλουτοκρατία και τις πολιτικές λιτότητας] και οι χάκερ. Όλα αυτά είναι ισοδύναμα της πανκ. Δεν είναι, όμως, πολιτιστικά.

Δεν ξέρω αν θα υπάρξουν ξανά, στον ίδιο βαθμό, πολιτιστικά κινήματα. Το πρόβλημα είναι η μαζική, άμεση κοινωνική δικτύωση, η οποία δεν αφήνει κανένα περιθώριο σε οτιδήποτε να αναπτυχθεί.Το σημαντικότερο στοιχείο της πανκ ήταν πως ήταν υπόγεια. Όλα έγιναν πίσω από κλειστές πόρτες. Υπήρχε υποκουλτούρα τότε. Δεν μπορούν να υπάρξουν ξανά υποκουλτούρες, κι αυτό γιατί ο κόσμος αμέσως κοινοποιεί οτιδήποτε, προτού καν αναπτυχθεί. Μόλις συμβεί κάτι διαφορετικό, μεταδίδεται. Δεν μπορεί να υπάρξει, λοιπόν, μια κατάσταση όπου κάτι αφήνεται να γεννηθεί, να τραφεί και να αναπτυχθεί ως κάτι καινούργιο. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί ξανά, γιατί σε κάθε στάδιό του μεταδίδεται. Έτσι εισάγεται μια διαφορετική δυναμική. Υπάρχει, λοιπόν, μαζική ανάπτυξη, αλλά όχι εξίσου έντονη και πολιτιστική όσο παλιά. Και η υπόγεια σκηνή είναι, στην πραγματικότητα, η... υπέργεια, που αποτελείται από τους κυβερνώντες: όσους βρίσκονται στις τράπεζες, στις πολυεθνικές, στις κυβερνήσεις. Μόνο απ' εκεί δεν υπάρχει πληροφόρηση.

Αναφέρατε προηγουμένως πως τα πάντα γίνονται πολύ γρήγορα. Δεν πρέπει ο πολιτισμός να είναι αποτέλεσμα στοχασμού; Και γι' αυτό δεν υπάρχει η ανάγκη του χρόνου;

Ο στοχασμός και η περισυλλογή δυστυχώς ανήκουν στο παρελθόν. Δύο είναι τα τινά: αφενός η πληροφόρηση είναι όλο και περισσότερο διαθέσιμη και είναι όλο και πιο δύσκολο να ξεχωρίσεις τις σημαντικές πληροφορίες και να τις διαχειριστείς. Αφετέρου, δεχόμαστε ολοένα και μεγαλύτερη πίεση στο να δεχτούμε μια πληροφορία, να την επεξεργαστούμε και να την αναμεταδώσουμε. Σταδιακά γινόμαστε όλοι πομποί και δέκτες. Ενώ στο παρελθόν ήμασταν μόνο δέκτες. Και τότε μπορούσαμε να διαχειριστούμε κάποια πράγματα. Όμως τώρα το βάρος πέφτει ισόποσα στον δέκτη και στον πομπό. Γινόμαστε οι ίδιοι συντελεστές μιας πληροφορίας και... είμαστε ό,τι δημοσιεύουμε. Το λέω εδώ και χρόνια: μας καθορίζουν οι πληροφορίες που λαμβάνουμε και εκείνες που μεταδίδουμε. Ζούμε στην εποχή όπου αν δεν απαντήσουμε σε ένα e-mail για τρεις μέρες, ο κόσμος πανικοβάλλεται και νομίζει πως έχουμε πεθάνει. Αν δεν απαντήσουμε στα sms σε τρεις ώρες, το ίδιο. Άγουμε έναν περιέργως δημόσιο βίο.
Όλοι, λοιπόν, είναι τόσο πιεσμένοι, δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο στη ζωή μου. Γιατί είναι πάντα στο οn. Συμβαίνουν τόσα πολλά πράγματα και όλοι έχουν πρόσβαση σε όλα, συνέχεια. Είναι ατέλειωτο: τα τουίτς, τα μέιλ, το skype.

Ίσως κάποιο από τα κινήματα occupy να έπρεπε να "ανακαταλάβει" τον χρόνο;

Αυτό θα ήταν υπέροχο, αν μπορούσε να τεθεί ένας φραγμός στον χρόνο για λίγο. Να δημιουργήσουμε πάρκα χρόνου. Ειδικά οι Τούρκοι διαδηλωτές. Θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε αυτά τα πράγματα. Θα πρέπει να αρχίσουμε να λέμε ΟΧΙ, τουλάχιστον για 2-3 ώρες, απλά για να σταματάμε για λίγο, να πάρουμε μια ανάσα. Είναι εξαντλητικό να πρέπει να είμαστε πάντα συνδεδεμένοι, να πρέπει να απαντάμε σε μηνύματα, να είμαστε πάντα εκεί. Ο ρυθμός των αλλαγών έχει επιταχυνθεί δραματικά. Μέχρι πρόσφατα, πέντε χρόνια θεωρούνταν ένα ικανοποιητικό χρονικό διάστημα στην εκπαίδευση. Τώρα, ένας χρόνος μοιάζει μακρύς.
Και, ξέρετε, σε όλη αυτή τη διαδικασία, με όλη αυτή την πίεση, ο αδύναμος κρίκος σπάει. Και θα δούμε κόσμο να "σπάει". Είναι αναπόφευκτο. Από τη μια, συμβαίνουν εκπληκτικά πράγματα σε σύντομο χρονικό διάστημα, κι αυτό σημαίνει καινοτομία σε χρόνο μηδέν. Η γνώση διαμοιράζεται και πολλοί άνθρωποι καταλαβαίνουν όσα τους λες πολύ γρηγορότερα από πριν. Αυτό είναι εκπληκτικό. Από την άλλη, όμως, αυτός ο ρυθμός αλλαγών γίνεται αφύσικα. Και δεν υπάρχει χρόνος για τον άνθρωπο να απορροφήσει τις αλλαγές. Γιατί έτσι λειτουργεί ο εγκέφαλος. Χρειάζεται να απορροφήσει πληροφορίες και να αναπροσαρμοστεί. Η συνεχής πίεση να υπάρχουμε ως κοινωνικά όντα διαμέσου των ψηφιακών δικτύων σημαίνει πως δεν υπάρχει χρόνος ξεκούρασης. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε μέχρι πού μπορεί να φτάσει αυτή η ιστορία.

Η εφεύρεση της τυπογραφίας επέφερε τεράστιες κοινωνικές αλλαγές. Σήμερα;

Πράγματι, η εκτύπωση των χειρόγραφων -μέχρι τότε- βιβλίων σήμαινε πως μπορούσαν να διανέμονται μαζικά, κι αυτό με τη σειρά του σήμαινε πως ο καθένας μπορούσε να μοιραστεί μιαν ιδέα. Οι νέες ιδέες οδήγησαν στην κατάρρευση εθνικών κρατών, αλλά βοήθησαν και στη διάδοση των θρησκειών και άλλων δογμάτων. Υπάρχουν, λοιπόν, τα αρνητικά και τα θετικά. Θα πρέπει, έτσι, να αναρωτηθούμε, μέσα από όλη αυτή τη διάδοση γνώσεων και πληροφοριών, πού βρίσκονται και ποια είναι τα νέα δόγματα σήμερα, και σε ποιο βαθμό ασκείται έλεγχος στις ζωές μας. Το καλό είναι πως σε μια ανεπτυγμένη χώρα όλοι μπορούν να έχουν πρόσβαση στην ίδια πληροφορία. Αυτό είναι ένα εξαιρετικό βήμα εκδημοκρατισμού. Θα πρέπει, όμως, να στρέψουμε την προσοχή μας στα υποανάπτυκτα κράτη. Για παράδειγμα, αν δούμε τον βιομηχανικό χάρτη του Ηνωμένου Βασιλείου, υπάρχουν ανεπτυγμένες και υποανάπτυκτες περιοχές. Κάποιες κοινότητες έχουν καταστραφεί από την κατάρρευση της εργασίας στον δημόσιο τομέα, την αύξηση της ανεργίας στους νέους, την άνιση πρόσβαση στην εκπαίδευση, και αυτά είναι τα τραγικά επείγοντα ζητήματα. Δημιουργείται ένας νέος γεωγραφικός χώρος στον οποίο χρειάζεται να εστιάσουμε. Υπάρχει, βεβαίως, και η νοητή γεωγραφία. Δεν ξέρουμε πώς να σταματήσουμε. Ευτυχώς, βρήκα την ευκαιρία να χαλαρώσω λίγο στην Κύπρο.