Συνέντευξη στη Χριστίνα Λάμπρου / Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου

Ο πληθωρικός Στας Παράσκος μιλά στον «Π» με αφορμή την παρουσίαση της νέας του έκθεσης αλλά και μιας έκδοσης με σκίτσα και δίστιχα: «Δεν με ενοχλεί που η τέχνη μου χαρακτηρίζεται ναΐφ, αλλά είναι λάθος»

«Πάντα ήμουν λίγο αναρχιστής. Όχι το είδος του αναρχιστή που θέλει να ανατινάξει τα πάντα στον αέρα. Το είδος του αναρχιστή – διανοουμένου. Που θέλει τον κόσμο να παίρνει τις δικές του αποφάσεις και τη δική του ευθύνη για τις αποφάσεις του. Να μην ακούει τους κανονισμούς και τους νόμους άλλων». Μιλήσαμε με τον πληθωρικό Στας Παράσκο με αφορμή την πρόσφατη παρουσίαση της έκθεσης με τίτλο «Σημειώσεις από τα Ημερολόγια του Δον Καβάλλο» και της κυκλοφορίας της ομώνυμης έκδοσης.

Μεγαλώσατε, όπως συχνά λέτε, σε ένα αγροτικό περιβάλλον. Ποια ήταν η πρώτη εικόνα που θυμάστε;

Τα πρόβατα. Τα πρόβατα μέσα στα χωράφια. Να προσέχω τα πρόβατα μέσα στους αγρούς της Αναφωτίας.

Πότε ανακαλύψατε την τέχνη;

Όταν πήγα στην Αγγλία. Δεν τέλειωσα το λύκειο γιατί οι δικοί μου δεν είχαν λεφτά και πήγα στην Αγγλία να βρω δουλειά. Στην Αγγλία βρήκα τον [Στέλιο] Βότση που τον ήξερα από τη Λάρνακα και αυτός με εισήγαγε σε μια ομάδα φοιτητών, καλλιτεχνών, μποέμιδων. Μου άρεσε τόσο πολύ ο τρόπος που εσυμπεριφερόταν αυτή η ομάδα, η ελευθερία με την οποία μιλούσε ο ένας στον άλλο, ήθελα με κάθε τρόπο να μπω μέσα σ’ αυτή την ομάδα. Σιγά-σιγά αυξήθηκε και το ενδιαφέρον μου για την τέχνη. Σε αυτό φυσικά συνέβαλε πολύ και ο Βότσης – με έπαιρνε συνεχώς σε μουσεία, σε γκαλερί να δούμε εκθέσεις. Και άρχισα να αντιλαμβάνομαι το νόημα της τέχνης.

Σήμερα νιώθετε πως καταφέρατε να είσαστε μέρος του κόσμου της τέχνης;

Δυσκολευόμουν να μπω λόγω του ότι δεν ήξερα τα αγγλικά καλά. Αλλά οι καλλιτεχνικοί τύποι σε κάνουν ευπρόσδεκτο, επομένως έκανα φιλίες εύκολα. Ο θαυμασμός μου ήταν τεράστιος. Φαντάσου να έρχεσαι από ένα χωριό της Κύπρου, με τους περιορισμούς, τις συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμα και ξαφνικά να βρεις έναν κύκλο απόλυτης ελευθερίας.

Και μιλούμε για το τέλος της δεκαετίας του πενήντα. Εκείνη την εποχή ακόμα και στην Αγγλία ήταν συντηρητική η κοινωνία, αλλά οι καλλιτέχνες ήταν πάντα καλλιτέχνες.

Ισχύει ότι σας «ανακάλυψε» ο τότε διευθυντής της Σχολής Καλών Τεχνών του Λιντς;

Όταν πήγα στο Λιντς δεν ήξερα ότι είχα το ταλέντο του ζωγράφου. Αλλά εκεί μια μέρα αποφάσισα να μπω στο κολέγιο σαν part-time φοιτητής. Και ήμουν τυχερός. Γνώρισα ανθρώπους μεγαλοφυΐες, μεγάλους καλλιτέχνες οι οποίοι με βοήθησαν. Ο διευθυντής του κολεγίου ήταν ο Χάρι Θέρμπον, μια μεγάλη φυσιογνωμία στην εκπαίδευση της τέχνης και του άρεσαν αυτά που έκανα. Εγώ δεν είχα αυτοπεποίθηση, δεν πίστευα στις ικανότητές μου. Αλλά ο Χάρι μού λέει «υπάρχουν πολλές ποιότητες, δεν υπάρχει μόνο μια ποιότητα και αυτό που έχεις εσύ είναι ξεχωριστό». Είπε στους καθηγητές να με αφήσουν ήσυχο να μη με διδάσκουν, να εργάζομαι μόνος μου. Ανέπτυξα την τεχνική που έχω τώρα, είχα βρει, επίσης, τα θέματα και τις ιδέες μου. Μοιάζει με πρωτόγονη τεχνική, αλλά δεν είναι πρωτόγονη, είναι προσωπική.

Συχνά η τέχνη σας χαρακτηρίζεται ναΐφ. Σας ενοχλεί;

Όχι, δεν με ενοχλεί, αλλά είναι λάθος. Πώς μπορεί να είναι ναΐφ [αφελής] ένας ο οποίος εδίδαξε σε πανεπιστημιακό επίπεδο για τριάντα χρόνια; Δίδαξα σχεδόν σε όλα τα κολέγια της Αγγλίας. Ε, δεν μπορεί να είμαι και τόσο ναΐφ, δεν είναι έτσι;

Ο τρόπος που εργάζομαι είναι ο τρόπος που μου ταιριάζει, είναι προσωπικός, δεν είναι όμως ναΐφ. Αλλά δεν με πειράζει αν αποκαλείται έτσι.

Ναι σου πω όμως ένα πράγμα που με ενδιαφέρει κυρίως; Θέλω να κάνω κυπριακή τέχνη. Θέλω να συνεχίσω την παράδοση που μας άφησε ο Γεωργίου και ο Διαμαντής. Ο κονσεπτουαλισμός είναι εντάξει - για τους διανοούμενους που θέλουν να δείξουν ο καθένας πόσο έξυπνος είναι. Εμένα δεν με ενδιαφέρει καθόλου η διανοητική τέχνη. Εμένα με ενδιαφέρει να εκφράσω ορισμένα αισθήματα, ορισμένα θέματα. Και όταν λέω θέμα, δεν εννοώ να κάνω εικονογράφηση ενός θέματος. Θα το εκφράσω με ειδικό τρόπο. Θα του δώσω ποιητική έκφραση. Και τα έργα μου αν έχουν κάτι κυπριακό, δεν είναι η θεματολογία, είναι η ατμόσφαιρα, είναι το αίσθημα που είναι κυπριακό.

Θεωρείτε πως λειτούργησε υπέρ σας το ότι δεν είχατε κλασική, ακαδημαϊκή παιδεία στη ζωγραφική;

Μερικοί λένε ναι, αλλά εγώ το θεωρώ σαν μειονέκτημα. Γιατί όταν μάθεις την ακαδημαϊκή τέχνη, αυτό κάνει τη ζωή σου πιο εύκολη. Άμα ξέρεις τεχνικές, άμα ξέρεις πώς να σχεδιάζεις, τις θεωρίες, αυτά κάνουν τη ζωή σου ως καλλιτέχνη πιο εύκολη. Και υπήρξαν πολλές φορές που επιθύμησα να μπορούσα να σχεδιάζω σαν τον Ντα Βίντσι.

Μερικοί λέγουν ότι ήταν προς όφελός μου.

Έχετε χαρακτηρίσει τις νέες τάσεις στην τέχνη «ανοησίες». Συνεχίζετε να το πιστεύετε;

Μερικά είναι ανοησίες. Πάντα στην τέχνη υπήρχαν ανοησίες. Αλλά η τοπική σκηνή στην τέχνη έγινε πολύ διανοητική. Για μένα η ζωγραφική δεν είναι κατ’ ανάγκη διανοητική, είναι μνήμη της ποιητικής έκφρασης, του αισθήματος. Δεν αμφισβητώ τη σοβαρότητα των μεγάλων κονσεπτουαλιστών. Αλλά ο κάθε άνθρωπος που δεν έχει ταλέντο κάνει διάφορα τρικ και λέει είναι τέχνη.

Πώς βλέπετε τη σχέση της δικής σας τέχνης με την πρώτη γενιά των Κυπρίων ζωγράφων;

Προσπαθώ να εκφράσω το ίδιο αίσθημα και κάποτε χρησιμοποιώ και τα ίδια θέματα, αιώνια θέματα της τέχνης, όπως η αγάπη, η μυθολογία, η θρησκευτική και η κοινωνική ζωή, αναμνήσεις. Και ο Γεωργίου και ο Διαμαντής, που είναι μεγάλοι καλλιτέχνες, καταπιάνονται με αυτού του είδους τα θέματα, και οι δύο τους ποτέ τους δεν συνθηκολόγησαν να μπουν μέσα σε μια κατάσταση που δεν τους εταίριαζε ως Κύπριοι καλλιτέχνες. Βλέπεις η τέχνη των διασημοτήτων σήμερα είναι η τέχνη των ολιγαρχών, των χρηματιστών, των σεΐχηδων της Αραβίας, που ανέλαβαν και κατευθύνουν τα αιώνια ενδιαφέροντα της τέχνης. Δεν μου αρέσει εμένα αυτό το πράγμα. Στην Κύπρο κάτι παρόμοιο συμβαίνει με το Κέντρο Τεχνών στη Λευκωσία, για παράδειγμα, που κατευθύνει την πορεία της κυπριακής τέχνης.

Μπορείτε να μας δώσετε έναν ορισμό της «κυπριακής τέχνης»;

Η κυπριακή τέχνη δεν είναι μόνο στο θέμα. Δεν είναι οι βρακάδες... Είναι θέμα αισθήματος, είναι θέμα ατμόσφαιρας. Πώς αποτυπώνεται αυτό το αίσθημα; Δεν υπάρχει φόρμουλα. Υπάρχει συγκέντρωση σε μιαν ιδέα που εκφράζει τούτο το αίσθημα. Η τέχνη πάντα έχει να κάνει με το τοπικό αίσθημα. Για παράδειγμα, ο Πικάσο ήταν Σπανιόλος, παρόλο που έζησε στο Παρίσι όλη του ζωή, όπως Σπανιόλος ήταν και ο Γκόγια. Υπάρχει αυτό το αίσθημα, το τοπικό ή μάλλον το εθνικό. Κι εγώ θέλω να το καλλιεργήσω αυτό το πράγμα με συγκέντρωση σε μια ποιητική μορφή. Δεν θέλω να κάνω εικονογραφήσεις.

Ο Στας Παράσκος

Γεννήθηκε στην Αναφωτία της Λάρνακας το 1933. Κατά τη διετία 1956-58 παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στο Leeds College of Art και στη συνέχεια εργάστηκε ως λέκτορας στο τμήμα προπτυχιακών σπουδών στο Leicester College of Art και στο τμήμα ζωγραφικής στο Leeds Polytechnic.

Τα ενδιαφέροντα του Στας Παράσκου δεν περιορίζονται μόνο στον τομέα της ζωγραφικής δημιουργίας, αλλά εκτείνονται και στη γλυπτική, τη λογοτεχνία και την ποίηση. Επίσης, υπήρξε ο ιδρυτής του Κυπριακού Κολεγίου Τέχνης (Cyprus College of Art) το 1979, το οποίο διευθύνει στην Κάτω Πάφο.

Έργα του καλλιτέχνη βρίσκονται σε διάφορες δημόσιες συλλογές της Βρετανίας, όπως στην Tate Gallery Λονδίνου, Leeds City Art Gallery, Arts Council Collection και University of Leeds, καθώς και στην Κύπρο, στις ΗΠΑ., στον Καναδά και στη Δανία.

+ Η ατομική έκθεση του Στας Παράσκου με τίτλο «Στίχοι και Σημειώσεις από το Ημερολόγιο του Δον Καβάλλο» παρουσιάζεται στην Alpha C.K. Art Gallery στη Λευκωσία μέχρι την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου. Πληροφορίες: 22721325.