Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως

Δύο χρόνια μετά τις βραβευμένες "Ανήθικες Ιστορίες" του, ο ζωγράφος Ανδρέας Καραγιάν επιστρέφει στα εκδοτικά με τις "Σκοτεινές Ιστορίες" της ζωής του, τις οποίες φέρνει στο φως μέσα από τη συγγραφική του πένα. Ειλικρινής απέναντι στους αναγνώστες και αληθινός απέναντι στον εαυτό του, ο Ανδρέας Καραγιάν καταγράφει γεγονότα που συνόδευσαν τα νεανικά του χρόνια στους δρόμους και σε φιλόξενα σπίτια, στις σάουνες της Γερμανίας και στους λόφους των Άλπεων, στο Βερολίνο που μόλις έριξε το Τείχος του, στη γεμάτη ζωντάνια Αθήνα της μεταπολίτευσης, στη σημερινή Αλεξάνδρεια, με τον Χέλμουτ, την Ελεονόρα, τον Αλέξανδρο, την Άννα, τη Ρουθ.

Ανάμεσα στις γραμμές, διαγράφεται η ιστορία ενός ανθρώπου που έζησε ελεύθερα, αρνούμενος να συμβιβαστεί με την κοινωνία προδίδοντας, έτσι, τον εαυτό του, όποιο κι αν ήταν το τίμημα. Κινούμενος πέρα από τις συμβατικότητες των φύλων, ο Ανδρέας Καραγιάν στηρίζει σε απόλυτο βαθμό τις επιλογές του, παραδίδοντας ένα βιβλίο που μοιάζει σαν εγχειρίδιο αυτογνωσίας και ελευθεριότητας, προορισμένο για μια κοινωνία όπως η δική μας: λίγο ανοιχτή, λίγο κλειστή, λίγο φιλελεύθερη, λίγο συντηρητική, που κάποια στιγμή πρέπει να επιλέξει. Και δεν μπορεί παρά να επιλέξει να πάει μπροστά, όχι πίσω.

Σκοτεινές Ιστορίες στις οποίες ρίχνετε άπλετο φως. Θέλει αρετήν και τόλμην κύριε Καραγιάν...

Όλα στη ζωή θέλουν αρετήν και τόλμην, ιδιαίτερα όταν κάποιος είναι τίμιος με τον εαυτό του και με τους άλλους. Αυτό προσπάθησα να κάνω και με τη ζωγραφική και με τα βιβλία μου, να "σπάσω", δηλαδή, τα συμβατικά ψεύδη, τα ψεύδη και τα όρια που εφευρίσκει μια συντηρητική κοινωνία προσπαθώντας να εξορκίσει τα δικά της μυστήρια και σκοτάδια που την τρομάζουν. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι αυτό που χαρακτηρίζουμε ως "ηθική" δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα σύμπλεγμα κανόνων που εξαρτάται από μια ιστορικοκοινωνική στιγμή. Είναι εντελώς συμβατικό και σχετικό. Υπάρχουν όμως κάποιες βαθιά ανθρωπιστικές αλήθειες και αυτές αναζητώ να καθορίσω.

Περνούν όλα κάποια στιγμή; Και οι έρωτες, και τα πλούτη, και τα πάθη;...

Ναι όλα περνούν, τα πάντα ρει, τι μας μένει όμως; Η γλυκιά αίσθηση πραγμάτων παρωχημένων... ένα ωραίο μάθημα: το πόσο πολύτιμο αγαθό είναι η ζωή, η εμπειρία της εσώτερής μας ψυχής που απολαμβάνει τα παιγνίδια, τα θετικά και αρνητικά που εφευρίσκουμε. Μπορεί όμως, τελικά, όπως αναρωτιέται και ο ήρωάς μου... "να είμαστε όλοι πιόνια σε μια μεγάλη σκακιέρα και η κάθε μας πράξη να γίνεται ένα συμβάν σε ένα συμπαντικό σόου που μυριάδες μάτια σε μυριάδες κόσμους το παρακολουθούν. Μπορούμε, όμως, και να τους εκπλήξουμε με μια θεαματική έξοδο, αν βέβαια είναι εφικτή."

Απ' τους ανθρώπους που πέρασαν από τη ζωή σας, αλλά και τις πόλεις που αγαπήσατε, τι κρατάτε; Τι αποκομίσατε;

Την ωραιότητα και την πολυπλοκότητα του ερωτικού και της Τέχνης. "Επιθυμίες και αισθήσεις εκόμισα εις την τέχνη", λέει και ο ποιητής... "Η Αληθής Ιστορία", "Ανήθικες Ιστορίες", "Σκοτεινές ιστορίες", ένα άσμα ερωτικό πέρα από τις συμβατικότητες φύλου και θρησκείας. Την αποδοχή του Διαφορετικού και τον σεβασμό προς τις αντιλήψεις και τα πιστεύω του άλλου. Μια προσπάθεια κατανόησης των μηχανισμών της Τέχνης σε συνάρτηση με τις εμπειρίες της ζωής. Τα πολιτικά γεγονότα που συμβαίνουν στις διάφορες πόλεις όπου ζει ο ήρωας, Λευκωσία των 50s, Αθήνα των 60s, Λονδίνο των 70s, Βερολίνο των 90s και η σύγχρονη Αλεξάνδρεια καθορίζουν και την πορεία του αφηγητή. Κάθε πόλις έχει και μια ωραία ιστορία να διηγηθεί.

Η λογοτεχνία δεν είναι ποτέ αθώα, λέει ο Μπατάιγ και το σημειώνετε στο βιβλίο σας. Πόση ενοχή διέπει το δικό σας λογοτεχνικό έργο;

Υπάρχει ενοχή ή έχει κι αυτή διαλυθεί από το αίσθημα της ελευθερίας με την οποία γράφετε και αποκαλύπτεστε; Δεν ανήκω στους "δαιμονισμένους" συγγραφείς! Ένα βασικό θέμα του βιβλίου είναι η σχέση του Καλού με το Κακό. Όσο φτιάχνουμε με τη θρησκεία και τις νόρμες το τέλειο Καλό, τόσο από την άλλη δημιουργούμε το τέλειο Κακό. Το ένα συμβαδίζει με το άλλο. Ο Χριστιανισμός με τις ιουδαϊκές του καταβολές χώρισε το σώμα στα δυο, μας "χάρισε" την αμαρτία και την ενοχή. Αρκετό μέρος της τριλογίας μου είναι ένας ξορκισμός της ενοχής, που αρχικά έχει κάποιο αντικείμενο, αργότερα απλώνεται διάχυτη σαν δηλητήριο στο είναι μας. Ο Χανς Καστόρπ, ο ήρωας του "Μαγικού βουνού" του Τόμας Μανν, έχει ένα όραμα απόλυτης αρμονίας, πίσω όμως από αυτό κρύβεται μια ανθρωποθυσία. Στην εισαγωγή του βιβλίου μου προσπαθώ να "σκοτώσω" τον Διάβολο, όμως τον σώζω την τελευταία στιγμή γιατί χωρίς αυτόν πώς εμείς οι θνητοί θα συνειδητοποιήσουμε την ύπαρξη του Καλού;

Ταξιδεύετε με μεγάλη ευκολία στον χρόνο: από τη δεκαετία του '70 βρίσκεστε στο παρόν και ενημερώνετε τους αναγνώστες σας για την κατάληξη των ανθρώπων της ζωής σας. Επιστρέφετε λόγω νοσταλγίας ή απλής καταγραφής;

Η μνήμη δεν ακολουθεί τη χρονική λογική ενός μυθιστορήματος. Τα βιβλία μου κάνουν ένα παιγνίδι με τον χρόνο. Αλληλοσυμπληρώνουν τα χρονικά κενά σαν σε ένα μεγάλο ψηφιδωτό. Ο ήρωας του βιβλίου, ο αφηγητής, μια και γράφω στο πρώτο πρόσωπο, έχει τη δυνατότητα αλλά και τη μαγεία να κάνει χρονικά άλματα, να μπλέκει τη μια ιστορία με την άλλη όπως κάνει και ο Candide, ο ήρωας του Βολταίρου. Βλέποντας τα πράγματα τώρα, με την απόσταση του χρόνου, μπορώ να δω τα διάφορα συμβάντα της ζωής μου με χιούμορ και αυτοσαρκασμό αλλά και με μια έντονη μελαγχολία προσπαθώντας να "ξανακερδίσω τον χαμένο χρόνο".

Αναφέρεστε στη Νίκη Μαραγκού, αλλά και στη μητέρα σας που φαίνεται πως σας έχει επηρεάσει βαθιά. Και ενώ είστε ιδιαίτερα αποκαλυπτικός ως προς τις σεξουαλικές και άλλες εμπειρίες σας, το θέμα της απώλειας παραμένει μια σκοτεινή ιστορία. Γιατί;

Όντως το θέμα της απώλειας είναι μια πάρα πολύ σκοτεινή ιστορία που τελικά πολύ διακριτικά και απλά διατρέχει το βιβλίο μου, σχεδόν σε κάθε σελίδα, όσο κωμική και αν φαίνεται. Το αναπάντεχο, δίνει ένα σουρεαλιστικό τόνο στην ίδια την ύπαρξή μας. Όχι πως οι νεκροί μας φεύγουν. Ζουν σε ένα παράλληλο κόσμο και ενίοτε επικοινωνούν μαζί μας με ασήμαντες, αδιόρατες πράξεις. Οι αγαπημένοι μας νεκροί, λέει ο άγνωστος ποιητής του βιβλίου μου, "θέλουν κάτι να μας πουν, μα δεν το λένε". Έτσι τους δίνω να πιουν από το "συγγραφικό" μου αίμα, να ζωντανέψουν, να κερδίσουν τον χρόνο που θα τους παραχωρήσει η πένα μου. Το θέμα του θανάτου είναι το τελευταίο ταμπού ...

Θα ακολουθήσει και τέταρτο αυτοβιογραφικό βιβλίο; Τι απομένει να λεχθεί;

Όταν λέμε αυτοβιογραφία δεν σημαίνει κατ' ανάγκην ημερολόγιο. Το να τοποθετώ τα γεγονότα της ζωής μου συγγραφικά παίρνουν μιαν άλλη διάσταση. Μια και η τέχνη είναι βασικά επικοινωνία, πρέπει να βρίσκω τον τρόπο ώστε το ατομικό να μπορεί να αγγίξει τον άλλο. Η πραγματικότητα να συνδέεται με τον μύθο. Πες με διδακτικό, μια λέξη που δεν μου πολυαρέσει, αλλά όντως, παρά το ότι αποφεύγω τα ηθικά διδάγματα, οι ιστορίες μου έχουν κάτι να πουν, να αφυπνίσουν σκέψεις και κριτική διάθεση. Με τα πρώτα μου βιβλία κλείνω την "Τριλογία της Αθωότητας" όπως την ονόμασα. Το τέταρτο βιβλίο που συγγράφω τώρα ανοίγει την "Τριλογία της Δημιουργίας". Και είμαι βέβαιος ότι θα έχω ακόμη πάρα πολλά να προσθέσω!

+ Οι Εκδόσεις της Εστίας και η Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου παρουσιάζουν το νέο βιβλίο του Ανδρέα Καραγιάν με τίτλο "Σκοτεινές Ιστορίες" τη Δευτέρα 20 Ιανουαρίου, στις 19:00, στο κτήριο της εφημερίδας "Πολίτης", στην παλιά Λευκωσία [Βασιλείου Βουλγαροκτόνου 8, έναντι κοσμικού κέντρου Αντωνάκης].

Η εκδήλωση τελεί υπό την αιγίδα της πρεσβείας της Ελλάδος στην Κύπρο. Χαιρετισμό θα απευθύνουν ο πρέσβης της Ελλάδος κ. Βασίλης Παπαϊωάννου και ο πρόεδρος της Ένωσης Λογοτεχνών κ. Γιώργος Μολέσκης.

Το βιβλίο θα παρουσιάσουν η ποιήτρια-ερευνήτρια Νάσα Παταπίου και η ποιήτρια-ευρωβουλευτής Ελένη Θεοχάρους.

Ο Ανδρέας Καραγιάν υπογράφει τα βιβλία "Η Αληθής Ιστορία", Εκδόσεις Καστανιώτη 2008, "Ανήθικες Ιστορίες", Εκδόσεις Γαβριηλίδη 2011 [Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2011] και "Σκοτεινές Ιστορίες", Εκδόσεις της Εστίας 2013.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ | ΠΑΡΑΘΥΡΟ | ΠΟΛΙΤΗΣ