Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως

Ο εκδότης Τεφίκ Τουράν εξηγεί γιατί αποφάσισε να μεταφράσει το βιβλίο του Πάνου Ιωαννίδη "Αμερική '62, De Profundis" στη γερμανική και τουρκική γλώσσα και τι αποφέρει μια τέτοια «επένδυση».

Τις πρώτες του σημειώσεις για το βιβλίο «Αμερική '62, De Profundis», ο Πάνος Ιωαννίδης τις κράτησε ακριβώς τότε, το 1962, στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στις ΗΠΑ. Η πρώτη του εμπειρία από την αχανή χώρα ήταν... η πυραυλική κρίση της Κούβας, που απείλησε ολόκληρη την ανθρωπότητα με πυρηνικό όλεθρο.

Μετά απ' αυτή την κρίση, όμως, ο Πάνος Ιωαννίδης έζησε μια από τις πιο αξιόλογες περιόδους της ζωής του. Γι' αυτό και την κατέγραψε, με ολίγην μυθοπλασία, σε ένα βιβλίο το οποίο από τη συγγραφή μέχρι την έκδοσή του, χρειάστηκαν τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Το βιβλίο του Πάνου Ιωαννίδη, το δεύτερο μιας τριλογίας (την οποία συμπληρώνουν «Οι Ντέβα» και «Ο Κοάζινος»), είναι αφιερωμένο στον Τούρκο συμφοιτητή του στην Αμερική, Μαχμούντ Ταλί Ογκορέν, των οποίων τα κοινά ενδιαφέροντα -η λογοτεχνία, η μουσική και ο κινηματογράφος- ήταν αρκετά για να γίνουν φίλοι αχώριστοι.

Αυτή η στενή φιλία ανάμεσα σε έναν Τούρκο και έναν Ελληνοκύπριο κέντρισε το ενδιαφέρον του Τεφίκ Τουράν, Τούρκου εκδότη του γερμανικού εκδοτικού οίκου Verlag auf dem Ruffel, ο οποίος αποφάσισε να εκδώσει στη γερμανική και τουρκική γλώσσα το βιβλίο του Πάνου Ιωαννίδη.

Τον περασμένο Μάιο, οι δύο μεταφρασμένες εκδόσεις παρουσιάστηκαν στο Ινστιτούτο Γκαίτε, στη Λευκωσία, στην παρουσία του κ. Τουράν αλλά και των μεταφραστριών της γερμανικής έκδοσης, Μπριγκίτε Μιντς, και της τουρκικής έκδοσης, Λαλέ Αλατλί.

Σ' αυτό το βιβλίο «καταγράφω την αλληλεγγύη που αναπτύχθηκε ανάμεσά μας, τις αψιμαχίες και τους μικροκαβγάδες μας, που κατά κανόνα μας οδηγούσαν στη διαπίστωση πως παρά τις πολιτικές, πολιτιστικές κι όλες τις άλλες εγγενείς διαφορές μας, η ιστορία επιβάλλει την ανάγκη παραμερισμού τους και την παγίωση μιας ειρηνικής γειτονίας ανάμεσα στους λαούς μας», είχε πει στην παρουσίαση των δύο εκδόσεων ο Πάνος Ιωαννίδης. Και συμπλήρωσε: «Η προοπτική να δω το έργο μου να κυκλοφορεί στην Τουρκία μού έδωσε πολύ μεγάλη χαρά. Το είδα και το βλέπω σαν προσωπική μου δικαίωση αλλά και σαν ένα μικρό, δειλό βηματάκι στον δύσβατο δρόμο που ελπίζουμε να φέρει κάποτε πιο κοντά, στον τομέα του πολιτισμού, τους δυο λαούς μας».

Πολιτικά μηνύματα

Το 'ελληνοτουρκικό' ζήτημα και το πώς αυτό αναδεικνύεται «με ένα πολιτικά λογικό και λογοτεχνικά ιδιοφυή τρόπο» μέσα στο βιβλίο, ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο ο Τεφίκ Τουράν αποφάσισε να προχωρήσει στην έκδοση του "Αμερική '62" στην Τουρκία.

«Το βιβλίο έχει ένα σαφές πολιτικό μήνυμα απέναντι στην κατανόηση, όχι μόνο ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους, αλλά γενικότερα ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες οι οποίες συνυπάρχουν στη διάρκεια του ταξιδιού του κεντρικού χαρακτήρα», αναφέρει στο Π ο Τεφίκ Τουράν.

«Κυρίως, όμως, αυτό το μυθιστόρημα είναι ένα ενθουσιώδες κάλεσμα για ειρήνη και συμφιλίωση στο ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο. Ο κ. (Πάνος) Ιωαννίδης επιτυγχάνει να παρουσιάσει αυτό το -ας πούμε- μήνυμα ως μια εσωτερική συνέπεια της αφήγησης των χαρακτήρων του, οι οποίοι είναι δύο πολύ δύσκολες, ενδιαφέρουσες, ζωντανές προσωπικότητες. Η "Αμερική '62'" είναι και ένα πολύ καλό βιβλίο γιατί σχετίζεται με πολλές πτυχές της ζωής, όπως ο φόβος του θανάτου, η αγάπη, ο έρωτας, η πίστη... Τέλος, είναι γραμμένο με πολύ ωραία αίσθηση του χιούμορ».

Πώς το βιβλίο προκάλεσε εξαρχής το ενδιαφέρον σας και γιατί θεωρείτε πως θα συμμεριστούν αυτό το ενδιαφέρον οι αναγνώστες σας;
Ίσως ακουστεί αφελές: Δεν ζητάμε τίποτα λιγότερο από ειρήνη σε όλο τον κόσμο, και θέλουμε να συμβάλουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Οι μεταφράσεις και οι εκδόσεις βιβλίων είναι δύο τρόποι με τους οποίους μπορούμε να συνεισφέρουμε. Σαν ένας γερμανοτουρκικός εκδοτικός οίκος, κύριο μέλημά μας είναι οι καλές σχέσεις ανάμεσα στα κράτη μας και τους γειτονικούς λαούς. Τα βιβλία μας (και οι μεταφράσεις μας) σχετίζονται με θέματα όπως ο πόλεμος και η ειρήνη, τα ταξίδια, η ωρίμανση, με στόχο πάντα να δείξουμε στους αναγνώστες μας διαφορετικούς τρόπους πρόσληψης του κόσμου και αντιμετώπισης των όποιων προκλήσεων. Αυτοί οι διαφορετικοί "τρόποι/δρόμοι" στρώνονται από τη δουλειά συγγραφέων και μεταφραστών. Ελπίζουμε πως όσοι διαβάζουν λογοτεχνία, αρέσκονται να διασχίζουν σύνορα.

Υπήρξαν μέχρι τώρα αντιδράσεις από Γερμανούς ή/και Τούρκους αναγνώστες;
Περισσότερο από Τούρκους παρά από Γερμανούς, κι είναι λογικό. Είμαι στην ευχάριστη θέση να αναφέρω ότι όλο και περισσότεροι πολίτες της Τουρκίας νιώθουν δυσαρεστημένοι με όλη την εχθρότητα που εμφανίζεται σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας των εθνικισμών, ανάμεσα στη χώρα και τις μειονότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως οι Αρμένιοι, οι Έλληνες, οι Ασσύριοι, οι Κούρδοι και οι Αλεβίτες. Θα σας δώσω ένα απλό παράδειγμα: Από τη δεκαετία του '60, τα "Ματωμένα Χώματα" της Διδώς Σωτηρίου έχουν διαχρονικά σταθερή πώληση στην Τουρκία (είμαστε στη 15η έκδοση), ενώ το βιβλίο της Φετχιέ Τσετίν, "Η γιαγιά μου" (σ.σ. κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη) αποδεικνύει πως ο κόσμος δεν είναι πια διατεθειμένος να αποκρύπτει ούτε το πολύ δύσκολο ζήτημα της γενοκτονίας των Αρμενίων. Οι αντιδράσεις που εισπράξαμε μάς ενθαρρύνουν για ακόμη περισσότερο υλικό ανάγνωσης αυτού του είδους.

Τι είδους "επένδυση" θεωρείτε πως είναι η μετάφραση και κυκλοφορία αυτού του είδους βιβλίων;
Η Διδώ Σωτηρίου είχε πει: "Οι αναμνήσεις είναι περίεργο πράγμα: καταστέλλουν το κακό και συντηρούν τη γεύση των πραγμάτων". Δυστυχώς, δεν ζούμε πια στις πολυεθνικές κοινωνίες όπου μεγάλωσε η ίδια. Δεν έχουμε την ευκαιρία να μιλάμε ο ένας με τον άλλο. Ακόμη κι αν ζούσαμε σε ένα αστικό περιβάλλον με ανθρώπους που μιλούν άλλη γλώσσα και έχουν διαφορετικό χρώμα, δεν θα ήταν οι γείτονές μας με τον τρόπο που ήταν το 19ο αιώνα. Χρειάζεται, λοιπόν, να επιδιώξουμε τον διάλογο. Θεωρούμε πως η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος έντονης συνδιαλλαγής, μια βιβλιοθήκη (και δη εικονική βιβλιοθήκη) σαν ένα "θησαυροφυλάκιο" της Τράπεζας της Ειρήνης, για να παραμείνω στο πνεύμα της μεταφορικής "επένδυσης" που χρησιμοποιήσατε.

Βεβαίως, ελπίζουμε πως εκδίδουμε και θα εδκίδουμε πολλά διαχρονικά ευπώλητα, όπως τα "Ματωμένα Χώματα", ώστε να ξέρουμε πως είμαστε στον σωστό δρόμο και πως αποζημιωνόμαστε γι' αυτό.

+ Ήδη από τον ίδιο οίκο βρίσκεται στη διαδικασία της μετάφρασης το πιο πρόσφατο και βραβευμένο με Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας έργο του Π. Ιωαννίδη, «Ο Κοάζινος», στην τουρκική και γερμανική γλώσσα. Από τον ίδιο οίκο θα κυκλοφορήσουν άλλα τρία βιβλία από την Κύπρο, τα οποία έχουν ως θέμα τη μνήμη, τις ρίζες, τις αλλαγές, την ωρίμανση. Ετοιμάζεται, ανάμεσα σ' αυτά, δίγλωσση έκδοση με επιλεγμένα ποιήματα του Τουρκοκύπριου ποιητή Μεχμέτ Γιασίν.