Μίμης Ανδρουλάκης : Το πιο φανταστικό πράγμα είναι η πραγματικότητα
Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως | meropi.m@politis-news.com | Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου
"Μόνο το καλοκαίρι γράφω, Ιούλιο, και αν χρειαστεί λίγο τον Αύγουστο. Και απομονωμένα". Έτσι, με μεγάλη ταχύτητα και μέσα σε τριάντα μέρες ο Μίμης Ανδρουλάκης γράφει ένα βιβλίο που μπορεί να στριφογυρίζει στο μυαλό του για πολύ καιρό. Μαζεύει το υλικό του για χρόνια, έχει βιωματική σχέση με το θέμα του και κάθε καλοκαίρι "και ποτέ στην Αθήνα" γράφει ένα βιβλίο. Συνήθως αποσύρεται στην Κρήτη, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε προτού βρεθεί στο Πολυτεχνείο, στη Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών. Προερχόμενος από τις θετικές επιστήμες, ο Μίμης Ανδρουλάκης είναι ένας δεινός αφηγητής που λέει την Ιστορία σαν παραμύθι. Την προηγούμενη βδομάδα ήταν ο κύριος ομιλητής σε εκδήλωση του Πανεπιστημίου Κύπρου για τη Γιορτή των Γραμμάτων. Εκεί μίλησε για τα δύο τελευταία του βιβλία, "Ταξίδι Μέλιτος" και "Δύο μόνο δάκρυα": το πρώτο αφορά το ταξίδι μέλιτος του Ελευθέριου Βενιζέλου μετά τον γάμο του με την Έλενα Σκυλίτση. Ένα ταξίδι που διήρκεσε επτά μήνες, πραγματοποιήθηκε εν μέσω της μικρασιατικής εκστρατείας (γι' αυτό και ο Βενιζέλος δεν μιλούσε γι' αυτό) και ξεδιπλώθηκε από το Χόλιγουντ στην Αβάνα και το Μάτσου Πίτσου. Το δεύτερο αφορά δύο ιστορίες, αφενός της Αΐντα του Βέρντι όπου εμπλέκεται και ο Κύπριος Παύλος Παυλίδης, άλλως Δρανέτ Πασάς, και αφετέρου της συνάντησης του Άρη Βελουχιώτη με τον Ηλία Τσιριμώκο.
"Παίρνω μια μέρα το αεροπλάνο για να κατέβω στα Χανιά, κάθεται δίπλα μου μια ωραία κυρία. Πιο πολύ αριστοκρατική. Εγώ, ως προλετάριος, αμέσως αισθάνομαι αν μία κυρία είναι μεγαλοαστή ή της μεσαίας τάξης... Πιάνω την ατμόσφαιρα. Και μου λέει 'κύριε Ανδρουλάκη, ξέρετε, η πεθερά μου έλεγε στον Ελευθέριο Βενιζέλο: πότε θα γαμηθείτε κι εσείς για να γαμηθούμε κι εμείς;' Μπέρδευε το ρήμα 'παντρευτείτε'... Δεν ήξερε καλά ελληνικά η Κάθλην. Είναι του Δρανέτ Πασά του Κυπρίου η εγγονή. Αυτό έλεγε στον Ελευθέριο Βενιζέλο που ήτανε να παντρευτεί την Έλενα Σκυλίτση αλλά αργούσε κι έτσι παντρεύτηκε πρώτα ο γιος. Παντρεύτηκε την Κάθλην Ζερβουδάκη ο γιος του, Σοφοκλής Βενιζέλος. Περίμενες ποτέ αυτό το φανταστικό; Που δεν είχα εγώ απευθυνθεί ποτέ στην οικογένεια να πάρω οποιαδήποτε στοιχεία. Μόνος μου ψάχνω και η γραμμή μου είναι μακριά από τους θεσμούς.
Ακολουθώ τη ραβδοσκοπική μέθοδο. Ως ραβδοσκόπος ψάχνω να βρω την άγνωστη φλέβα γιατί αν πάω στην οικογένεια, θα πει τα δικά του ο καθένας και θα με δεσμεύσουν συναισθηματικά να μην πω όλη την αλήθεια. Για τον Βενιζέλο, για τον ένα ή τον άλλο, για το οποιοδήποτε θέμα. Έτσι ακολουθώ τη δική μου μέθοδο η οποία μπορεί να αποδώσει, μπορεί και όχι. Είναι όμως βασανιστική. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ψάχνω πολύ την Ιστορία."
Πάθος μου οι αλύτρωτοι
"Θα έχεις καταλάβει ότι τα Κυπριακά κατά κάποιο τρόπο είναι λίγο το πάθος μου. Γενικά οι αλύτρωτοι Έλληνες. Το πάθος μου είναι η Κύπρος, η Κρήτη, τα Δωδεκάνησα. Δεν θα έγραφα ένα βιβλίο για τον Μοριά ας πούμε, για την Πελοπόννησο. Με τίποτα. Έτσι και στο 'Ταξίδι Μέλιτος' με τον Βενιζέλο υπάρχει η Κύπρος και βέβαια στα 'Δύο μόνο δάκρυα' έκανα αυτή την ανακάλυψη. Για φαντάσου τώρα: υπάρχει λόγος γιατί έχει χαθεί αυτή η ιστορία του Δρανέτ Πασά, του Παύλου Παυλίδη; Ένα παιδί από τη Λευκωσία φεύγει για το Κάιρο οκτώ χρονών. Πώς πάει ένα παιδί οκτώ χρονών στο Κάιρο; Το 'ψαξα. Μάλλον ο πατέρας του είναι ο Θρασύβουλος Παυλίδης; Δεν ξέρω. Μάλλον πάνε και κάνουν εμπόριο στην Αίγυπτο γαϊδούρια και ημιόνους, μουλάρια. Ένα παιδί κυπριωτάκι μεγαλοφυΐα. Οκτώ χρονών κάνει όλους τους λογαριασμούς με ταχύτητα. Λέει ένας Νικολαΐδης κυπριακής καταγωγής στον Μοχάμεντ Άλι: γιατί δεν τον προσλαμβάνεις; Και λέει ο Μοχάμεντ Άλι 'στείλτε μου τον να τον δω'. Τον βλέπει και παθαίνει πλάκα. Και αφού ωρίμασε στην αυλή του τον έστειλε στη Γαλλία να σπουδάσει. Σπουδάζει φαρμακολογία, χημεία, οδοντιατρική, διότι ο Μοχάμεντ Άλι ένιωθε ανασφάλεια και ήθελε δικούς του ανθρώπους να δοκιμάζουν τα φάρμακα, τις τροφές κ.λπ. Το παιδί αυτό έχει καθηγητή ένα Φρανέτ, το αντιστρέφει και το κάνει Δρανέτ από τον καθηγητή του στη Γαλλία με τον οποίο συνάπτει κάποιο δεσμό. Γιατί η αυλή του Μοχάμεντ Άλι δεν είναι και υψηλής ηθικής στάθμης ερωτικώς. Καταλαβαίνεις τι εννοώ.
Τελοσπάντων, αυτός γίνεται μια πολύ ισχυρή προσωπικότητα, κυριαρχεί γιατί είναι πανέξυπνος, κινείται με ευλυγισία, δεν δημιουργεί ανασφάλεια στους αξιωματούχους ότι θα τους πάρει τη θέση, κινείται με ταχύτητα και ευλυγισία μέσα σε αυτό το κατεστημένο, γίνεται ζάμπλουτος και ο ίδιος και αναλαμβάνει κορυφαίες θέσεις. Συζητά με τους εργολάβους -έναντι μίζας πάντα- για τη Διώρυγα του Σουέζ, για τους σιδηροδρόμους, μουσεία, ξενοδοχεία και βέβαια για την Όπερα του Καΐρου που έχω αυτή τη συγκλονιστική ιστορία που για πρώτη φορά βγαίνει στο φως με τον Βέρντι. Πώς ένας Κύπριος παίζει καταλυτικό ρόλο στην 'Αΐντα'. Ο Γάλλοι προβάλλουν ένα Μαριέτ Πασά που ήταν δίπλα στον Μοχάμεντ Άλι και στον Ισμαήλ Πασά. Οι Ιταλοί εξιδανικεύουν τον Βέρντι ότι δεν πήρε μαύρη πληρωμή. Και όλοι ξεχάσανε τον Κύπριο. Τον άφησαν έξω από την ιστορία του Βέρντι. Εγώ λοιπόν έπρεπε να ψάξω να τα βρω όλα αυτά. Να βρω αλληλογραφία. Τη βρήκα, την είχανε θαμμένη. Οικονομικά δεν μπορούσα να πάω στην Ελβετία. Έβαλα ένα γνωστό μου καθηγητή και πήγε και βρήκε έναν άλλο εγγονό του Δρανέτ Πασά, τον Πίτερ Ζερβουδάκη Παυλίδη, αντικέρ στην Ελβετία. Και τον παρέσυρε και έβγαλε φωτοτυπία την αλληλογραφία. Αυτή που ο καημένος κράταγε ως περιουσιακό στοιχείο εγώ την αποκαλύπτω."
Ζείτε μέσα στην ιστορία που αφηγείστε κάθε φορά;
Είμαι Κρητικός κι εσείς Κύπρια. Όταν θέλουμε να πούμε κάτι, το λέμε είτε με μαντινάδα είτε με ιστορία. Πρέπει να το κάνουμε αφήγηση. Αν με βάλεις τώρα εμένα στον πίνακα σε ένα σχολείο να διδάξω μαθηματικά, θα τα πω αλλιώς, σαν μια ιστορία. Θα πω, για παράδειγμα, το κάθε θεώρημα τι ιστορία έχει, ποιος ήταν ο άνθρωπος που το σκέφτηκε, τι μπορεί να μας δώσει σήμερα. Το καθετί πρέπει να το πούμε σαν ιστορία γιατί όλα είναι ιστορίες στη ζωή μας. Ακόμη και τα επιστημονικά, ιστορίες είναι πάντα. Μια διασταύρωση φαντασίας και πραγματικότητας. Να σας πω κι ένα μυστικό: Εγώ που προέρχομαι από τις θετικές επιστήμες, το πιο φανταστικό πράγμα που έχω γνωρίσει είναι η ίδια η πραγματικότητα. Δεν μπορείς να το διανοηθείς.
Πότε λέτε αλήθειες και πότε αφηγείστε ένα μυθιστόρημα;
Σε αυτή τη σειρά βιβλίων είναι Ιστορία γραμμένη σαν παραμύθι. Όταν πάμε στα συμβάντα, υπακούμε απολύτως στην Ιστορία. Ή απολύτως ή επί της ουσίας. Όμως ο αφηγηματικός ιστός είναι μια διασταύρωση φαντασίας και πραγματικότητας. Και επειδή είναι το θέμα τέτοιο, τα πρόσωπα ανάγονται σε υπαρκτές προσωπικότητες, είναι αντιπροσωπευτικοί τύποι υπαρκτών πραγματικοτήτων που εγώ βεβαίως τις έχω μετασχηματίσει, τις έχω ανασυνθέσει. Αυτή η σειρά των βιβλίων πάει στον πυρήνα της πραγματικότητας. Η φαντασία δίνει ένα καινούργιο φως στην πραγματικότητα, δεν απομακρύνομαι πολύ. Και οι ήρωες είναι πρόσωπα που παίζουν ένα ρόλο στη σημερινή ζωή των Ελλήνων. Σ' αυτό υπακούω απολύτως. Στην ιστορία του Δρανέτ Πασά της Αΐντα, δεν υπάρχει ούτε η παραμικρή απόκλιση από την πραγματικότητα. Όπως δεν υπάρχει όταν διαβάζεις τη συνάντηση του Άρη Βελουχιώτη με τον Ηλία Τσιριμώκο. Ναι μεν τη ζωντανεύω εγώ φανταστικά γιατί δεν ήμουν παρών αλλά προσπαθώ να είμαι απόλυτα ακριβής στο τι σκεφτόταν ο ένας και τι ο άλλος, πώς μιλούσαν, πώς νευρίαζαν. Είναι μεν μια φανταστική στιγμή αλλά προσπαθώ να είμαι προσηλωμένος στη σκέψη, στον λόγο, στη νοοτροπία αυτών των προσώπων.
Στο 'Ταξίδι Μέλιτος' είμαι τόσο πειθαρχημένος στην πραγματικότητα και σχολαστικά, δεν τον έχω βάλει να πάει κάπου που δεν πήγε, και μάλιστα επειδή ο ίδιος τα έκρυβε, δεν ήθελε να φαίνεται ότι εν μέσω μικρασιατικής εκστρατείας πάει στο Χόλιγουντ! Πού πήγε στο Χόλιγουντ; Ποιους γνώρισε; Και το φωτογραφικό υλικό το εξαφάνισαν οι κληρονόμοι. Ήξερα όμως ότι υπάρχει μια φωτογραφία που είναι ένα πλοίο και δίπλα καΐκια. Από πού είναι αυτή η φωτογραφία; Μπορεί να είναι από τον Πειραιά; Από τα Χανιά; Μπορεί να είναι από τη Λεμεσό; Πού στο διάολο είναι; Έπρεπε να το βρω. Και το βρήκα και με συγκίνησε πάρα πολύ. Λοιπόν είναι το Τάρπον Σπρινγκς που εγώ ούτε που το ήξερα για να πω την αλήθεια. Πώς είναι δυνατό να μην το ξέρω; Έψαχνα να βρω, πού πήγε στη Φλώριδα; Μεταφράζει και Θουκυδίδη. Έχει τη διανοητική πειθαρχία 7-12 το πρωί να μεταφράζει Θουκυδίδη. Παίρνω τις εφημερίδες της εποχής, κάποια δεν θα ενδιαφέρθηκε για το ταξίδι του; Έλληνας πρωθυπουργός, συγκλόνισε την Αντάντ τότε. Τίποτα στο Μαϊάμι.
Τελικά βρίσκω μία που έχει ψηφιοποιήσει τα παλιά της τεύχη, η Jacksonville. Και λέει 'απόψε στη βίλα Σερένα ο γερουσιαστής τάδε κάνει μεγάλο δείπνο στον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, είναι προσκεκλημένοι όλοι οι Έλληνες της Φλώριδας κ.λπ...'. Βρίσκω την πρώτη άκρη. Πού μένει; Στο τάδε ξενοδοχείο. Θα το πάρω το ξενοδοχείο, είναι υπαρκτό. Και το πήρα. Δεν έχουν στοιχεία οι άνθρωποι. Μετά όμως βρίσκω στον χαιρετισμό που του κάνουνε, ένας Αμερικανός μιλάει και του λέει 'Πρωθυπουργέ, αν δεν πάτε στο Τάρπον Σπρινγκς, δεν μπορείτε να καταλάβετε τον ελληνισμό της Αμερικής. Ο Βενιζέλος δεν καταλάβαινε τι είναι αυτό. Παίρνει το τρένο, τον πάνε και ξαφνικά βγαίνει στην οδό Δωδεκανήσων, στην παραλία επάνω, και βλέπει όλα τα καΐκια να έχουν ελληνικά ονόματα. Όλα! Εκεί λοιπόν είχαν πάει από ένα Αιγινίτη, πήρε από την Κάλυμνο φτωχό κόσμο, σφουγγαράδες και τους πήγε στον κόλπο του Μεξικού που βγάζαν σφουγγάρια. Λοιπόν είναι μια πόλη που φτιάξανε οι Έλληνες σφουγγαράδες το Τάρπον Σπρινγκς. Πάω λοιπόν εγώ και βρίσκω στα αρχεία και έχει μια περιγραφή που λέει ότι στην παραλία του Τάρπον Σπρινγκς στην προκυμαία με τα καΐκια, κάθε νησί είχε το δικό του καζάνι με κακαβιά και χταπόδια και ό,τι φανταστείς. Και έγινε ένα γλέντι μέχρι πρωίας. Και ο πρόεδρος στο ξημέρωμα έφυγε με το πλοίο Βενεζουέλα για την Αβάνα, συνοδευόμενος από 500 καΐκια. Αυτή είναι η μέθοδός μου.
User comments
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η Έλενα Σκυλίτση στο Σικάγο
Έπειτα, Αβάνα: πού έμεινε; Εγώ βλέπω αρχές του 1922 ποια είναι τα μεγάλα ξενοδοχεία της Αβάνας. Είναι ένα Ινγκλατέρα και ένα Σεβίλα. Αυτά είναι τα πιο μεγάλα. Έχει και πλούσια γυναίκα, δεν θα πήγαινε σε δεύτερης κατηγορίας. Λέω τώρα, ο Βενιζέλος δεν θα πήγαινε στο Ινγκλατέρα. Και στοιχηματίζω και βάζω το Σεβίλα. Και επειδή χρησιμοποιώ την πρόκληση της δημοσιότητας γιατί λέω 'ένας δεν θα βρεθεί να πει κάτι γι' αυτό;', με παίρνει κάποιος Βούρβαχης και μου λέει 'έχω μία επιστολή του προπάππου μου που λέει ότι την τάδε του μηνός πληροφορηθήκαμε από το τελωνείο της Αβάνας ότι έρχεται ο Έλληνας πρωθυπουργός με το πλοίο Βενεζουέλα και ανεβήκαμε πάνω και τον πήγαμε εμείς στο ξενοδοχείο Σεβίλα.' Αυτό που είχα γράψει ήδη στο βιβλίο και ήταν στην επιμέλεια, το απέδειξα μετά.
Στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, ο Βενιζέλος ενημερώνεται για όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα; Πώς;
Έχει ένα μηχανισμό: στη Νέα Υόρκη έχει τον Μητροπολίτη Μεταξάκη που του έχει τυφλή εμπιστοσύνη. Αυτόν που ήταν εδώ Μητροπολίτης Κιτίου ο οποίος έχει καθαιρεθεί από Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και έχει γίνει Μητροπολίτης στη Νέα Υόρκη. Τα γράμματα φεύγουν από την Πόλη όπου είναι το βενιζελικό επιτελείο, και πάνε στο Παρίσι, στο ξενοδοχείο Κάρλτον όπου έχει ένα όροφο ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Απ' εκεί αλλάζουνε τα φάκελα και πάνε στον Μελέτιο Μεταξάκη ή σε ένα γραμματέα που είχε ο Βενιζέλος στη Νέα Υόρκη. Από τη Νέα Υόρκη ξαναλλάζουνε τα φάκελα και πάνε στα ταχυδρομεία των αντίστοιχων πόλεων. Κι έτσι παίρνει την αλληλογραφία. Καμιά φορά είναι τραγικό γιατί έχει ετεροχρονισμό στην ενημέρωση 20 έως 40 μέρες. Όταν παίζονται τα γεγονότα και είμαστε πια στο τέλος, ο Βενιζέλος είναι εκτός πραγματικότητας. Λέει πράγματα που είναι πια ξεπερασμένα στην αλληλογραφία του. Αυτά τα σκεπάσανε.
Ιστορία του "κουτσομπολιού"
"Όταν έβγαλα ότι ο Βενιζέλος τα έφτιαξε με την Άννα ντε Νουάιγ στη Διάσκεψη του Παρισιού, οι διανοούμενοι λογοτέχνες των Αθηνών νόμισαν ότι είναι φανταστικό. Σιγά τώρα, θα πήγαινε αυτή τώρα που ήταν κολλητή του Μαρσέλ Προυστ... Ούτε καν πέρασε από το μυαλό τους ότι είναι μισή Ελληνίδα και ότι κατάγεται από την οικογένεια των Μουσούρων, μια μεγαλοαστική βενετσιάνικη οικογένεια.
Όταν γράφεις Ιστορία, πρέπει να βρεις στοιχεία όχι για να κάνεις την απομυθοποιητική που είναι μια αρρωστημένη, σκανδαλιστική, κουτσομπολίστικη (μέθοδος) αλλά για να φέρεις στο φως κάτι που έχει αξία. Πρέπει να βρεις κάτι που έχει γενικότερη σημασία. Όταν ο Χάρολντ Νίκολσον ρώτησε τον Ελευθέριο Βενιζέλο 'μα πιστεύετε πρόεδρε ότι τα προσωπικά μας, κυρίως τα ερωτικά μας, μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική;' Και λέει 'Αγαπητέ μου, χθες μετέφραζα τον Θουκυδίδη που περιγράφει πώς ο Αριστογείτονας για να μην χάσει τον εραστή του τον Αρμόδιο που του την έπεφτε ο Ίππαρχος, έκανε το κίνημα κατά του Ιππία!'
Υπάρχει μια ωραία απόδειξη, δηλαδή, ότι ένα πραξικόπημα έγινε για ερωτικούς λόγους. Το λέει ο Θουκυδίδης. Δεν μπορεί να είμαστε σίγουροι, αλλά ο Θουκυδίδης είναι αυστηρός, είναι λιτός, δεν έχει φαντασία σε αυτά που λέει. Δεν έχει τη μυθομανία που έχουν άλλοι, ο Πλούταρχος ή ο Ησίοδος.
Να έχουμε, δηλαδή, και σήμερα κατά νουν τα οικογενειακά, τα ερωτικά των πολιτικών;
Ώς ένα βαθμό. Παίζουν ένα ρόλο. Αλλά σήμερα ζούμε σε μια εποχή μεγαλύτερης διαύγειας. Αναγκαστικά η προσωπική μας ζωή είναι διαυγής. Παλιά υπήρχε ένα τακτ, τώρα δεν υπάρχει. Φαντάζεστε αυτό που έγινε με τον Μιτεράν ότι είχε εξώγαμο; Αν ήταν σήμερα, θα τον κάνανε ρόμπα. Ή αυτό με τον Ολάντ. Ένας Πρόεδρος δεν μπορεί να βάζει κράνος και με το μηχανάκι να πηγαίνει στη γκόμενα. Ήταν χοντρό. Δείχνει πόσο επιπόλαιος άνθρωπος ήταν ο ίδιος. Αποδείχθηκε και πολιτικά επιπόλαιος και φτάσαμε στο σημείο που είμαστε σήμερα, να κινδυνεύουμε να βγει η Λεπέν στη Γαλλία.
Να σας πω ένα άλλο κουτσομπολιό που έχει τεράστια πολιτική σημασία: όλοι ξέρουν ότι η Έλενα Σκυλίτση ήταν μια γεροντοκόρη, απάντρευτη, που πήρε τον Βενιζέλο, έμεινε άτεκνη. Και ανακαλύπτω ότι αυτή η φοβερή Ντόμινι Κρόσφιλντ, κόρη της Μαρίκας Ηλιάδη, είναι εφηβικό ατύχημα της Έλενας. Την καλύψανε, ήταν απάντρευτη, έγινε κάτι στην Ιταλία και έμεινε έγκυος. Μέχρι και τώρα βρίσκω παντού τα ίχνη της Ντόμινι Κρόσφιλντ. Είναι το δεύτερο σπίτι μετά το Μπάκιγχαμ στο Λονδίνο. Και τι μας νοιάζει εμάς; Μα διότι εκεί ζούσε όταν ήθελε να χαλαρώσει ο Λόιντ Τζορτζ. Ήταν η έδρα του κόμματος των Φιλελευθέρων, όπου έπαιρναν αποφάσεις μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα. Και έτσι ο Βενιζέλος συνάπτει αυτό τον πολύ ιδιαίτερο, προσωπικό δεσμό με τον Λόιντ Τζορτζ και πάει στο Λονδίνο, μένει στο σπίτι του και εκεί διαμορφώθηκε η ενδιάμεση εναλλακτική πρόταση για το Μικρασιατικό, να συμπτυχθεί στη Σμύρνη ο συμπαγής ελληνικός πληθυσμός με μια αυτοδιοίκηση, να υπάρξει μια τοπική χωροφυλακή και ο ελληνικός στρατός να αποχωρήσει σταδιακά.
Κυπριακό και ισορροπίες
"Ο Κίτσενερ, ενώ λέει ότι 'όσο ζω η Κύπρος δεν θα δοθεί ποτέ στους Έλληνες', είναι ταυτόχρονα φιλέλληνας. Θέλει μια ελληνοτουρκική ομοσπονδία η οποία θα είναι ανάχωμα στους Γερμανούς και στους Ρώσους για τη Μέση Ανατολή. Δεν είναι τελείως ουτοπική η ελληνοτουρκική ομοσπονδία την οποία είχαν υιοθετήσει προηγουμένως ο Δραγούμης κ.λπ. Έχει μια βάση. Ο Κίτσενερ έλεγε να δοθεί η ευρωπαϊκή Τουρκία, δηλαδή η ανατολική Θράκη, στους Έλληνες, να εξασφαλίσουμε μια αυτοδιοίκηση στη Σμύρνη, και Ελλάδα και Τουρκία να φτιάξουν μια ομοσπονδία. Φαντάσου. Τρελό. Δεν θα μπορούσε να σταθεί με την άνοδο των εθνικισμών μετά, αλλά μίλησε για αυτή την ελληνοτουρκική ομοσπονδία. Παίζεται δηλαδή ένα πολύπλοκο παιχνίδι που έχει στο κέντρο το Κυπριακό. Διότι το έφεραν τα πράγματα λόγω της ισορροπίας των Μεγάλων Δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο, να παίξει δυστυχώς συσχέτιση της Ρόδου με την Κύπρο. Δηλαδή, θα δώσω εγώ την Κύπρο αλλά να φύγουν οι Ιταλοί από τη Ρόδο. Διότι έπρεπε να δει κανείς τις ισορροπίες. Όπως και τώρα, στη λύση που αναζητούμε πρέπει κανείς να υπολογίσει και τις ισορροπίες των συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή. Πάντα έτσι συμβαίνει. Δεν μπορείς να το αποφύγεις αυτό.
Από την πείρα ήδη του Βενιζέλου, λέω 'όταν ωριμάζει ένας έντιμος συμβιβασμός, κλείσ' τον, προτού σε πετάξουν στη θάλασσα'. Ειπώθηκε τότε, το '21, όταν υπήρχε η δυνατότητα ενός έντιμου συμβιβασμού με την Τουρκία. Μετά χάθηκε. Όταν πια ο ελληνικός στρατός άρχισε να χάνει τη δύναμή του, απομονώθηκε από τους συμμάχους του, χάθηκε αυτή η ευκαιρία. Αλλά στην πολιτική πρέπει κανείς να ξέρει πότε επιταχύνει, πότε επιβραδύνει, πότε ακολουθεί τη γραμμή της ενεργού αναμονής, δηλαδή να αρπάξει την ευκαιρία. Αρπαχτικό ήταν και ο Βενιζέλος. Τίποτα δεν ήταν δεδομένο.
Και τώρα;
Πολιτική Δημοσίευσης Σχολίων
Οι ιδιοκτήτες της ιστοσελίδας parathyro.politis.com.cy διατηρούν το δικαίωμα να αφαιρούν σχόλια αναγνωστών, δυσφημιστικού και/ή υβριστικού περιεχομένου, ή/και σχόλια που μπορούν να εκληφθεί ότι υποκινούν το μίσος/τον ρατσισμό ή που παραβιάζουν οποιαδήποτε άλλη νομοθεσία. Οι συντάκτες των σχολίων αυτών ευθύνονται προσωπικά για την δημοσίευση τους. Αν κάποιος αναγνώστης/συντάκτης σχολίου, το οποίο αφαιρείται, θεωρεί ότι έχει στοιχεία που αποδεικνύουν το αληθές του περιεχομένου του, μπορεί να τα αποστείλει στην διεύθυνση της ιστοσελίδας για να διερευνηθούν. Προτρέπουμε τους αναγνώστες μας να κάνουν report / flag σχόλια που πιστεύουν ότι παραβιάζουν τους πιο πάνω κανόνες. Σχόλια που περιέχουν URL / links σε οποιαδήποτε σελίδα, δεν δημοσιεύονται αυτόματα.