«Με λένε Κωνσταντίνο Εμμανουήλ, οι περισσότεροι με φωνάζουν Κώστα. Είμαι γραφίστας και διδάσκω στο Πολυτεχνείο της Μελβούρνης. Διδάσκω τέχνη και ντιζάιν εδώ και σχεδόν 30 χρόνια. Καλλιεργώ τα δικά μου λαχανικά».

Είναι ο άνθρωπος πίσω από τη σελίδα Tales of Cyprus, την οποία ακολουθούν περισσότεροι από 15 χιλιάδες άνθρωποι στο facebook. Ο Κώστας Εμμανουήλ ζει στην Αυστραλία αλλά ξέρει περισσότερα πράγματα για την Κύπρο από τον μέσο Κύπριο. Καμία υπερβολή. Έχει περάσει εκατοντάδες ώρες διαβάζοντας για την Κύπρο, μελετώντας και ερευνώντας πτυχές της Ιστορίας της πίσω από τις επίσημες αφηγήσεις. Απολαμβάνει τα βιβλία που αποκαλύπτουν την Ιστορία της Κύπρου, ξεχωρίζοντας εκείνο για την Οικογένεια Γκλάζνερ [Ο μαγικός κόσμος των Γκλάζνερ, Άννα Μαραγκού, εκδ. Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου] και τη Σουηδική Ανασκαφική Αποστολή [The Swedes in Cyprus, Rita C. Severis, Cyprus Research Centre]. Και τώρα, περνά αμέτρητες ώρες με Κύπριους που ζουν στην Αυστραλία καταγράφοντας τις προφορικές τους μαρτυρίες, προτού αυτές χαθούν, στο πλαίσιο του Time Capsule Project.

Ποιος είναι ο Κώστας Εμμανουήλ και πού ανακαλύπτει όλες τις ιστορίες που δημοσιεύει στη σελίδα του και στις οποίες ανταποκρίνονται εκατοντάδες αναγνώστες σχολιάζοντας και ενισχύοντας με πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό τις έρευνές του;



«Με λένε Κωνσταντίνο Εμμανουήλ, οι περισσότεροι με φωνάζουν Κώστα. Είμαι γραφίστας και διδάσκω στο Πολυτεχνείο της Μελβούρνης. Διδάσκω τέχνη και ντιζάιν εδώ και σχεδόν 30 χρόνια. Καλλιεργώ τα δικά μου λαχανικά. Τρώω λιγότερο και περπατώ συχνότερα. Όταν οι φοιτητές μου λένε ότι έχουν κατάθλιψη και σκέφτονται να καταφύγουν σε φαρμακευτική αγωγή, τους προτείνω να πίνουν περισσότερο νερό, να κοιμούνται περισσότερο, να γυμνάζονται και να τρώνε υγιεινά. Πολλές από τις πληροφορίες που αναρτώ στο Tales of Cyprus προέρχονται από τις συνεντεύξεις που έχω πάρει από πολλούς, υπέροχους ηλικιωμένους Κύπριους τα τελευταία πέντε χρόνια. Δεν μπορώ στ’ αλήθεια να υπολογίσω τον χρόνο που χρειάστηκα για να απομαγνητοφωνήσω αυτές τις συνεντεύξεις. Ήταν, πάντως, αρκούντως παιδευτική διαδικασία». 

Ποια είναι η προσωπική σας ιστορία; Τι σας συνδέει με το νησί κύριε Εμμανουήλ;

Αυτό που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι πως γεννήθηκα στην Αυστραλία από Ελληνοκύπριους γονείς που μετανάστευσαν εδώ το 1950. Οι γονείς μου έκαναν σπουδαία δουλειά μαθαίνοντάς μου να καμαρώνω για την κυπριακή μου καταγωγή. Σχεδόν από τη γέννησή μου αναδείκνυαν και γιόρταζαν τις κυπριακές μας ρίζες, εστιάζοντας σε όλα τα θετικά τού να είναι κανείς Κύπριος.

Όμως δεν ήταν παρά μόνο όταν φτάσαμε στην Κύπρο για τις πρώτες μου οικογενειακές διακοπές, τον Μάρτιο 1974, που ήμουν σε θέση να δω και να εκτιμήσω το θαύμα της κυπριακής γης και της ζωής στο χωριό. Παρά την τραγωδία που θα ακολουθούσε μερικούς μήνες αργότερα, είχα εθιστεί με τις εικόνες, τους ήχους και τις μυρωδιές γύρω μου. Ήμουν μόλις 14 ετών τότε και για μένα ήταν λες και ταξίδευα πίσω στον χρόνο. Ήμουν τυχερός γιατί πολλοί από τους συγγενείς μου ζούσαν ακόμα στην ύπαιθρο και ασχολούνταν με εργασίες όμοιες με εκείνες των μακρινών μου προγόνων.

Μετά τον θάνατο του πατέρα μου το 2010 στα 90 του, ξεκίνησα να παίρνω συνεντεύξεις από ανθρώπους της γενιάς του. Έτσι ανακάλυψα ότι πριν το 1950, η Κύπρος είχε περάσει αυτό που θα μπορούσα να περιγράψω ως «χρυσή εποχή». Σχεδόν όλοι οι ηλικιωμένοι Κύπριοι με τους οποίους μίλησα μου εκμυστηρεύτηκαν ότι η περίοδος από το 1910 μέχρι το 1950 [στα παιδικά και εφηβικά τους χρόνια δηλαδή] ζούσαν αρμονικά με όλες τις κοινότητες του νησιού. Έτσι κατέρρευσε για μένα ο ευρέως διαδεδομένος μύθος ότι οι μουσουλμάνοι και οι χριστιανοί δεν τα έβρισκαν και πως οι Άγγλοι ήταν οι εχθροί. Για την ακρίβεια, αυτό που μου έλεγαν ήταν πως οι Τούρκοι και οι Έλληνες στην Κύπρο ζούσαν σαν αδέλφια, δίπλα-δίπλα, αρμονικά. Και πως οι Άγγλοι έκαναν πολλά καλά στην Κύπρο.

Ταξίδεψα στο νησί μερικές φορές μετά το 1974, με πιο πρόσφατη επίσκεψη τον Οκτώβριο 2016. Σήμερα έχω ανάμεικτες σκέψεις για την Κύπρο. Όταν ταξιδεύω στα βουνά, μακριά από τον κόσμο, την κίνηση και τη ρύπανση, νιώθω πως είμαι ξανά πίσω στην Κύπρο. Για να είμαι ειλικρινής, δεν μ’ αρέσει η εξέλιξη στις μεγάλες πόλεις όπως η Λάρνακα, η Λεμεσός, η Πάφος και η Λευκωσία. Δεν μ’ αρέσουν οι πόλεις, τις βρίσκω θορυβώδεις, με συνωστισμό και ρύπανση. Είναι ακατάστατες και σαραβαλιασμένες. Δίνουν την εικόνα μιας άσχημης τσιμεντένιας ζούγκλας με απαίσιους δορυφορικούς δίσκους και ντεπόζιτα όπου γυρίσεις το βλέμμα. Μου λείπουν τα όμορφα, βενετσιάνικου τύπου σπίτια και η αρχιτεκτονική του παρελθόντος. Δεν είμαι των καζίνο και των εμπορικών κέντρων.

Κατά κάποιο τρόπο, η Κύπρος από το 1974 και μετά είναι το παιδί που εγκατέλειψαν οι γονείς του

Οι ηλικιωμένοι συγγενείς μου έχουν προχωρήσει, επίσης, σε μερικές εκπληκτικές αποκαλύψεις για τη σύγχρονη Κύπρο. Ανησυχούν για το ποιοι θα συνεχίσουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, τα ήθη και τα έθιμα στα χωριά. Μου είπαν πως η νεολαία της Κύπρου είναι απογοητευμένη, συμπεριφέρεται με ασέβεια και, κάποτε, με εγωισμό. Μου είπαν πως το fast food έχει αντικαταστήσει την παραδοσιακή κουζίνα σε πολλά σπίτια. Μου είπαν πως πολλοί ηλικιωμένοι στέλλονται στους οίκους ευγηρίας και συχνά ξεχνιούνται από τους οικείους τους. Μου είπαν ότι οι περισσότεροι ζουν με δανεικά. Αυτά είναι πολύ απομακρυσμένα από την Κύπρο που ήξεραν οι γονείς και οι παππούδες μου. Όπως αλλού στον κόσμο, και η Κύπρος έχει μια γενιά από εθισμένους στην τεχνολογία νέους και ενήλικες, που πίνουν πολύ, που οδηγούν γρήγορα, που τρώνε χάλια φαγητό. Είναι πολλοί εκείνοι που τρώνε πολύ και κινούνται λίγο. Είναι υπερβολικά πολλοί οι κυνηγοί. Και είναι πολλές οι ιστορίες για τη μόλυνση του περιβάλλοντος και την αγριότητα απέναντι στα ζώα.

Το Tales of Cyprus κάνει πολύ κόπο για να συγκρίνει το παρελθόν με το παρόν. Παρά τη φτώχεια και τις ταλαιπωρίες πριν από 80 και 90 χρόνια, πιστεύω πως είμαστε σε πολύ χειρότερη θέση σήμερα. Η γενιά των γονιών μου είχε πολύ λιγότερα από εμάς σήμερα –ήταν φτωχότεροι από μας– αλλά από κάθε άποψη ήταν πιο ικανοποιημένοι και πλουσιότεροι με πολλού άλλους τρόπους.



Πώς αποφασίσατε να ξεκινήσετε τη σελίδα του Tales of Cyprus;

Η σελίδα είχε σταθερά αυξητική πορεία από τη μέρα που την ξεκίνησα, στα μέσα του 2014. Δεν χρειάστηκε πολύ για να καταλάβω ότι είχα μια πολύ ιδιαίτερη σελίδα. Αντιλήφθηκα, μάλιστα, πως για να έχω κοινό και να αυξήσω την αναγνωσιμότητα της σελίδας μου, έπρεπε να αναρτώ ενδιαφέροντα ποστ όσο πιο συχνά γίνεται. Έτσι, μια φορά τη βδομάδα, ξόδευα τη μέρα γράφοντας ένα ενδιαφέρον άρθρο. Από τη μέρα της δημιουργίας της σελίδας μέχρι σήμερα, έχω 14 χιλιάδες likes [σ.σ. που ξεπέρασαν τις 15 χιλιάδες μέχρι τη δημοσίευση της συνέντευξης]. Σχεδόν όλα τα σχόλια είναι θετικά. Λατρεύω ειδικά τα σχόλια από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που αφιερώνουν λίγο από τον χρόνο τους για να μοιραστούν τη γνώση και τις σκέψεις τους που συχνά είναι θετικές για τα κείμενά μου. Είναι πραγματικά φανταστικό. Μόνο ένα αρνητικό σχόλιο έλαβα, από έναν κύριο που επέμενε να γράφει τις πολιτικές του θέσεις αλλά πολύ σύντομα του απαγόρευσα τη δημοσίευση σχολίων στη σελίδα μου. Δεν ανέχομαι τις αρνητικές, ρατσιστικές πολιτικές θέσεις κανενός. Προσπαθώ να αλλάξω την κοινή γνώμη σχετικά με το παρελθόν. Προσπαθώ να φέρω σε γνώση των ανθρώπων ότι οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι [μουσουλμάνοι και χριστιανοί] έχουν εξίσου το δικαίωμα να διεκδικούν την Κύπρο σαν δική τους πατρίδα. Και πως μπορούμε όλοι να έχουμε την ίδια κληρονομιά και ιστορική ευθυγράμμιση.

Πάντως με εντυπωσιάζει η αναγνώριση των ιδεών και των άρθρων μου: εγώ ζω στην Αυστραλία, τόσο μακριά, και μαθαίνω στους Κύπριους στην Κύπρο δυο πράγματα για την πατρίδα τους. Μ’ αρέσει αυτό.

H γενιά των γονιών μου, παρά τη φτώχεια, παρά τους αγώνες τους και την περιορισμένη τους μόρφωση, ήταν οι πιο δουλευταράδες, οι πιο ειλικρινείς και ανιδιοτελείς άνθρωποι που γνώρισα ποτέ και που πιθανώς δεν θα γνωρίσω ξανά. Ήταν και θα είναι το καλύτερο είδος Κυπρίων. Ελπίζω μόνο να είμαι αντάξιος του χαρακτήρα και του πνεύματός τους

Και η ιδέα πίσω από την Κάψουλα του Χρόνου; Πώς προέκυψε;

Μιλούσα με την πρόεδρο του NEPOMAK [σ.σ. πρόκειται για μια Παγκόσμια Ομοσπονδία για την απόδημη νεολαία Κυπρίων] νωρίτερα μέσα στον χρόνο και πρότεινε η Ομοσπονδία, που απαρτίζεται από Κύπριους νέους σε όλο τον κόσμο, να με βοηθήσει να διαφυλάξουμε τη ζωντανή μνήμη των παλαιότερων γενεών. Από εκεί προήλθε η ιδέα. Έτσι ξεκινήσαμε από κοινού αυτή την «παγκόσμια έρευνα». Και σκέφτηκα να την ονομάσουμε «Κάψουλα του Χρόνου». Δυστυχώς, και οι καλύτερες προθέσεις δεν έχουν κανένα αντίκρισμα αν δεν γίνουν πράξη. Και υπήρξε πολύ λίγη δράση. Το ότι ζήτησα από τον κόσμο να χρησιμοποιήσει το κινητό του τηλέφωνο για τη διεξαγωγή συνεντεύξεων με μέλη της οικογένειάς του αποδείχθηκε μάλλον δύσκολο. Δυστυχώς η ανταπόκριση στο πρότζεκτ ήταν σχεδόν μηδενική.

Δεν εκπλήσσομαι. Βλέπετε, ενώ εγώ ο ίδιος έχω πάρει περίπου 80 συνεντεύξεις, σχεδόν άλλες τόσες δεν προχώρησαν, ή ακυρώθηκαν από τις ίδιες τις οικογένειες όσων θα έπαιρνα συνέντευξη, για άγνωστους λόγους. Περνούσα μέρες οργανώνοντας και διεξάγοντας μια συνέντευξη, την οποία μου ακύρωναν αργότερα με ένα τηλεφώνημα λέγοντάς μου ότι «άλλαξαν γνώμη» και δεν θέλουν τη δημοσίευση των πληροφοριών. Σε μερικές περιπτώσεις, τα ίδια τα παιδιά απέρριπταν την πρόσκλησή μου να πάρω συνέντευξη από τους γονείς τους κι ας ήξερα ότι οι ίδιοι είχαν κάθε καλή διάθεση να μου μιλήσουν. Αυτά έχει η ανθρώπινη φύση, φαντάζομαι.

Γιατί είναι τόσο σημαντικό να καταγραφεί η προφορική ιστορία των ανθρώπων της Κύπρου;

Γιατί η γενιά των γονιών μου πεθαίνει ή υποφέρει από Αλτσχάιμερ. Γιατί η γενιά των γονιών μου είναι η τελευταία του είδους της. Γιατί είναι οι μόνοι επιβιώσαντες εκείνης της περιόδου των ετών 1910 – 1950. Γιατί χωρίς τη δική τους συνεισφορά – όλες τις ζωντανές τους μνήμες και αναπολήσεις, το παρελθόν θα πεθάνει μαζί τους.

Μερικές φορές ένας υποψιασμένος συγγενής με ρωτά: Γιατί θέλεις να πάρεις συνέντευξη από τους γονείς μου; Η απάντησή μου είναι πάντα ίδια: «Μίλα μου εσύ για τους φίλους του πατέρα σου από το σχολείο. Για τη ζωή της θείας σου όταν ήταν παιδί». Και με κοιτούν σαστισμένοι. Εκείνη τη στιγμή αντιλαμβάνονται πως στόχος μου είναι να καταγράψω και να διατηρήσω την ίδιά τους την οικογενειακή ιστορία. Ότι είμαι φίλος με καλές προθέσεις. Τους εξηγώ πως το Tales of Cyprus δεν αφορά εμένα. Δεν είναι ένα εμπορικό πρότζεκτ με κέρδος. Είναι απλά ένα αρχείο για τις παρούσες και τις μελλοντικές γενιές.

Τι θα περιλαμβάνει το βιβλίο που προτίθεστε να εκδώσετε;

Είναι αστείο αλλά το βιβλίο προέκυψε όταν εκατοντάδες κόσμου, τόσο διαδικτυακά αλλά και διαπροσωπικά, με παρακαλούσαν για μια έκδοση. Τα social media ευθύνονται για τον σχεδιασμό του βιβλίου. Για να σας πω την αλήθεια, ο ενθουσιασμός μου μεγαλώνει μέρα με τη μέρα για αυτό το πρότζεκτ. Ξεκίνησα να σχεδιάζω τις σελίδες για το βιβλίο πριν από μερικούς μήνες και τώρα που έχω τελειώσει μερικά κεφάλαια, πιστεύω πως θα είναι μια αξιόλογη και μάλλον μοναδική πηγή πληροφοριών.

Σχεδιάζω να έχω στο βιβλίο ένα κεφάλαιο αφιερωμένο σε μια ποικιλία θεμάτων που καταγράφουν τη ζωή στην Κύπρο στη διάρκεια του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Τα θέματα αφορούν τη διατροφή και την υγεία, τα παιδιά, τους γάμους, τις κοινωνικές σχέσεις, την οικογενειακή ζωή, τις προκαταλήψεις, τα ήθη και τα έθιμα και πολύ περισσότερα.

Ένα κεφάλαιο θα είναι αφιερωμένο στη φωτογραφία με πολλές πληροφορίες και πολλές εικόνες.

Θα υπάρχει επίσης ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στους άγνωστους ήρωες της Κύπρου και σε ανθρώπους που θαυμάζω και θεωρώ πως αξίζουν την αναφορά. Άνθρωποι όπως ο Χαϊγκάζ Μαγκοϊάν, ο Λέοπολντ Γκλάζνερ, ο Μεχμέτ Αζίζ και η Χριστίνα Κυπριανού [γνωστή και ως Σιοκολατού].

Ένα μέρος του βιβλίου θα περιλαμβάνει ασφαλώς τις συνεντεύξεις που πήρα όλα αυτά τα χρόνια με περισσότερες από 50 προσωπικές ιστορίες ζωής. Ιστορίες μεταναστών, ιστορίες επιβίωσης, ιστορίες για μια εποχή που έχει τελειώσει. Θα είναι ένα πολύ νοσταλγικό και μαγικό ταξίδι αναμνήσεων.

Το βιβλίο θα είναι χοντρό και χορταστικό από εικόνες και φωτογραφίες. Θέλω να είναι οπτικά πλούσιο, να χαίρεσαι να το κοιτάζεις. Ένα μεγάλο, χοντρό βιβλίο του είδους των coffee table books. Ευελπιστώ πως θα είναι έτοιμο μέχρι το τέλος του χρόνου και να βρεθεί εκδότης για να κυκλοφορήσει μέχρι τον Ιούνιο του 2018.

Επιλεγμένες φωτογραφίες από τη σελίδα του Tales of Cyprus στο facebook:



Το πίσω μέρος φωτογραφίας από το στούντιο των Γκλάζνερ.

Ο Μιχάλης Κωνσταντής, Κύπριος εθελοντής στο μέτωπο κατά τον Πόλεμο του 1914-18.


Σελίδα από την έκδοση που ετοιμάζει ο Κώστας Εμμανουήλ για την Κύπρο. Ένα από τα κεφάλαια περιλαμβάνει κυπριακά γιατροσόφια.

Όταν ο Κώστας Εμμανουήλ ανάρτησε αυτή τη φωτογραφία, δεν υπήρχε καμία πληροφορία για την ταυτότητα των δύο αντρών. Ωστόσο ανταποκρίθηκε ένας αναγνώστης, ο οποίος μάλιστα είναι ερευνητής και βοήθησε τον κάτοχο της φωτογραφίας να μάθει πληροφορίες για τη γιαγιά του, για την οποία δεν γνώριζε τίποτα. Αυτή η φωτογραφία βρέθηκε στην Αθηένου και παραμένει άγνωστο ποιοι απεικονίζονται ή πού λήφθηκε.Μια πανέμορφη φωτογραφία: Άνθρωποι που μοιράστηκαν με τον Κώστα Εμμανουήλ την κυπριακή τους ιστορία, για το βιβλίο του.

Ομάδα Κυπρίων στο Κάιρο τη δεκαετία 1950. Την φωτογραφία παραχώρησε στο Tales of Cyprus o Χαρίλαος Ιωάννου.