Ο Πανίκος Χρυσάνθου ο σεναριογράφος, σκηνοθέτης παραγωγής ταινιών σε συνέντευξή του στο «Π» ανέφερε πως η Κύπρος πριν και λίγο μετά τον πόλεμο ήταν μια κινηματογραφική έρημος κατά την έκφρασή του. Παραδέχεται πως η κουλτούρα την οποία απέκτησε μέσα από τις σπουδές του, τα διαβάσματά του και τις πολλές ταινίες που είδε, είναι η ανθρωπιστική κουλτούρα. Επιπρόσθετα σημειώνει πως δεν κάνει ταινίες λοιπόν μόνο για τους Ελληνοκύπριους, αλλά κάνει ταινίες για τον άνθρωπο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πανίκος Χρυσάνθου: «Είμαι σε έναν κλοιό που συνεχώς στενεύει»
Σεναριογράφος, σκηνοθέτης παραγωγής ταινιών. Πώς ξεκινήσατε κ. Χρυσάνθου το σενάριο και τη σκηνοθεσία παραγωγής ταινιών;
Πήγα να σπουδάσω στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας και άρχισα να ανακαλύπτω το σινεμά, έτσι αποφάσισα ότι ο χώρος μου είναι ο κινηματογράφος, ενώ ήδη είχα γραφτεί στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Παρακολούθησα πάρα πολλές ταινίες, ήμουν στην Ελλάδα την περίοδο της χούντας, όπου τα σινεμά τέχνης ανθούσαν την εποχή εκείνη και οι καλές ταινίες ήταν ένα τρόπος αντίστασης. Τα κρυφά μηνύματα που μιλούσαν για την τρομοκρατία, για την ελευθερία. Εγώ ουσιαστικά σπούδασα σινεμά μέσα στις αίθουσες. Είχα μια ελεύθερη σπουδή στο σινεμά και έπρεπε να συνεχίσω για να ασχοληθώ επαγγελματικά με τον κινηματογράφο. Ήταν λίγο ρομαντικό, ουτοπικό, διότι δεν σκεφτόμουν την εποχή εκείνη ότι χρειάζεται μια υλική υποδομή για να κάνεις σινεμά. Η Κύπρος είναι ένα πολύ μικρός χώρος και δεν μπορούσε να παράξει σινεμά. Ήταν μια κινηματογραφική έρημος η Κύπρος πριν τον πόλεμο και λίγο μετά από τον πόλεμο. Αυτά ήταν εκτός από σκέψεις δικές μου και κάποιων άλλων την εποχή εκείνη. Ήμασταν ιδεολόγοι και θέλαμε να σπουδάσουμε. Η ζωή μας ανατράπηκε από τον πόλεμο. Τα όνειρά μου για να συνεχίσω να σπουδάσω σε μια χώρα που είχε καλές σχολές κινηματογράφου μετά τις σπουδές μου στη Φιλοσοφική ναυάγησαν. Ήρθα πίσω και αποφάσισα ότι επειδή δεν μπορούσα να κάνω σινεμά να κάνω κάτι άλλο το οποίο μπορούσα. Έτσι φτιάξαμε την Κινηματογραφική Λέσχη Κύπρου με τη σκέψη ότι θα μπορούσαμε να δείχνουμε ταινίες.
Τι ήταν για εσάς η λέσχη;
Η Κινηματογραφική Λέσχη Κύπρου υπήρχε πριν τον πόλεμο, σταμάτησε με τον πόλεμο και η δουλειά της ήταν να παίρνει από μορφωτικά κέντρα ταινίες και να τις δείχνει με αγγλικούς υπότιτλους κάπου-κάπου. Εμείς κάναμε μια επανάσταση διότι αποφασίσαμε να εισάγουμε ταινίες από την Ελλάδα που είχαν υπότιτλους και υπήρχε εκείνη η μεγάλη δεξαμενή των ταινιών επί χούντας. Υπήρξε κάποια επαφή, καθώς δούλευα σε μια κινηματογραφική λέσχη, όταν ήμουν φοιτητής, ήξερα τους εισαγωγείς και ως εκ τούτου φέραμε εκείνες τις ταινίες, αλλά ήταν ένα πολύ ριψοκίνδυνο εγχείρημα διότι για κάθε ταινία τότε, πλήρωνες ενοίκιο, μεταφορικά για να έρθει για μια εβδομάδα, για να πάει πίσω και πλήρωνες και Τελωνείο. Τριακόσιες λίρες μας κόστιζε κάθε ταινία. Ακολούθως το 1977 ξανακάναμε τη Λέσχη. Ήταν κάτι πολύ σπουδαίο και ήταν αυτή που τάραξε τα πράγματα στην Κύπρου για να αποφασίσει κάποτε το κράτος ότι πρέπει να πάρεις λίγο πιο σοβαρά τον κινηματογράφο. Υπήρξα τυχερός, καθώς όταν αποφασίσαμε ότι έχουμε κάποια λεφτά έκανα μια πρόταση και πραγματοποίησα την πρώτη μου ταινία. Μετά έρχεται η δεύτερη και η τρίτη και τα λοιπά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Από το Παράθυρο στην Πελαθούσα
Με την πυρκαγιά είχατε θάψει ένα κομμάτι του εαυτού σας για δεύτερη φορά. Είναι η εισβολή, όσα ζήσατε στην Αθήνα, εκείνο το βίωμα του πόνου η πρώτη φορά;
Είναι σταθμοί της ζωής του καθενός που ο καθένας τους βιώνει με ένα μοναδικό τρόπο, που είναι προσωπικός. Όταν μεγαλώνεις μαζί με άλλους τα βιώματα είναι συγγενικά με εκείνα που ζουν οι άλλοι. Δεν είναι ακριβώς τα ίδια, είναι συγγενικά. Τα πράγματα που νομίζω ότι επηρέασαν τη ζωή μου είναι το Πολυτεχνείο, συμμετείχα στο φοιτητικό κίνημα και είχα την εμπειρία του Πολυτεχνείου. Εκείνη η νύχτα νομίζω επηρέασε πολύ τη ζωή μου. Το δεύτερο είναι η νύχτα του πραξικοπήματος το οποίο το έζησα από πρώτο χέρι στη Λευκωσία, αλλά το πιο τραγικό από όλα και το πιο συγκλονιστικό ήταν η εισβολή. Το τρίτο συγκλονιστικό ήταν όταν ασχολήθηκα με τον Ακάμα κα μου δημιούργησαν πολλά προβλήματα. Ένιωθα λοιπόν ότι δεν θα τα καταφέρω. Πέρασα μια μεγάλη κρίση μέχρι να καταφέρω να ξανασταθώ στα πόδια μου. Η καταστροφή του αρχείου μου στην πυρκαγιά είναι κάτι που με πλήγωσε αλλά όχι στον βαθμό της δραματοποίησης που βίωσα με τα πιο πάνω που ανέφερα.
Αυτό το βίωμα, το βλέπουμε στις ταινίες σας;
Ο κάθε θεατής βλέπει το μήνυμα που θέλει ή στην ίδια ταινία δύο άνθρωποι μπορεί να δουν δύο διαφορετικά πράγματα. Εγώ κατ' αρχήν μεγάλωσα σε μια εποχή που είχε έναν φανατισμό, κάποιος άλλος θα μπορούσε να το πει και εθνικισμό. Έζησα, είδα και άκουσα πράγματα που έχουν σχέση με τη βαρβαρότητα σ' αυτόν τον τόπο. Έζησα τη βαρβαρότητα ως θύμα, αλλά έζησα τη βαρβαρότητα και από την πλευρά των θυτών. Από τον καιρό που ήμουν μικρός έμαθα ότι στην κοινότητα ή στην ομάδα στην οποία ανήκω υπήρξε όχι μόνο θύμα αλλά υπήρξε και θύτης. Έκανε και εκείνη η κοινότητα πολλά πράγματα. Έχω έναν μεγάλο θαυμασμό στο εθνικό πνεύμα, τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο, τον Σοφοκλή, τον Αισχύλο, τον Θεοδωράκη, τον Ελύτη. Το πνεύμα το διαλέγεις. Όσο μεγαλώνεις διαλέγεις τι θα αγαπήσεις και τι θα πιάσεις. Ασχολούμαι με πράγματα που συνέβηκαν στην Κύπρο αλλά τα βλέπω μέσα από μία ανθρωπιστική σκοπιά. Δεν κάνω ταινίες λοιπόν μόνο για τους Ελληνοκύπριους, κάνω ταινίες για τον άνθρωπο είτε είναι Ελληνοκύπριος, είτε Τουρκοκύπριος, είτε είναι Παλαιστίνιος, είτε οτιδήποτε. Αλλά επειδή ξέρω τον κυπριακό χώρο, η θεματολογία μου, το σκηνικό μου είναι η Κύπρος. Το αντικείμενό μου είναι η ανθρωπιά. Το ένα στοιχείο είναι η ανθρωπιά και το δεύτερο στοιχείο είναι η αισθητική, η ομορφιά. Όταν κάνεις τέχνη δουλεύεις με την ομορφιά και την αισθητική.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Βραβείο Ευρωπαίου Πολίτη 2021 στη Νεσέ Γιασίν και Πανίκο Χρυσάνθου
Ποια η συμβουλή σας προς τους νέους;
Υπάρχει ένα διήγημα του Μπέρκμαν το οποίο δεν το βρίσκω πια, αλλά νομίζω από μνήμης είχε τον τίτλο «Θέλω να γίνω σκηνοθέτης». Μες στην μνήμη μου είναι το εξής: ένας νεαρός πάει σ’ έναν σκηνοθέτη τον Μπέρκμαν και του λέει, θέλω να γίνω σκηνοθέτης και θέλω να με συμβουλέψετε τι πρέπει να κάνω. Ο πατέρας του νεαρού τον ήθελε γιατρό, δικηγόρο και του είπε πως εάν ακολουθούσε τον δρόμο της τέχνης δεν θα του έδινε χρήματα για να σπουδάσει. Ο σκηνοθέτης του είπε, δεν μπορώ να σε συμβουλέψω, σκέψου το και αποφάσισε και έλα ύστερα από έξι μήνες να δούμε αν μπορώ να σου δώσω μια άλλη συμβουλή. Πάει μετά από έξι μήνες και του λέει πως αποφάσισε να ασχοληθεί με την τέχνη αλλά ο πατέρας του δεν το είχε μάθει ακόμα γιατί θα του κόψει τα χρήματα αλλά και πως είχε ξεκινήσει να κάνει κάποιο έργο. Ο σκηνοθέτης του είπε, «έλα μετά από έξι μήνες». Μετά από έξι μήνες που επισκέφτηκε τον σκηνοθέτη εκ νέου, του ανέφερε πως τον είχε αποκληρώσει ο πατέρας του, και ότι προσπαθούσε να κάνει το έργο του. Μετά πάλι από έξι μήνες που επισκέφτηκε τον σκηνοθέτη ο νεαρός του ανέφερε πως πούλησε τα πάντα για να κάνει το έργο του. Τότε του είπε ο σκηνοθέτης «τώρα έγινες σκηνοθέτης». Η σκηνοθεσία λοιπόν, θέλει πρώτα απ’ όλα αγάπη να κάνεις κάτι για το οποίο πιστεύεις. Υπάρχουν και αυτοί που το κάνουν για να ζήσουν. Εγώ είμαι της σχολής της αγάπης γιατί πιστεύω ότι τα πράγματα που κάνεις με αγάπη έχουν αξία και πως όταν κάνεις κάτι με αγάπη θα βρεις τον δρόμο σου. Αυτή είναι η δική μου αντίληψη.
Στο σήμερα τρέχει ακόμη και η πρωτοποριακή πολιτιστική δραστηριότητα για την προβολή των 100 καλύτερων ταινιών στην Πάφο…
Ξεκίνησε ήδη με προβολές καλών ταινιών, εισηγήσεις και συζητήσεις. Τη δραστηριότητα αυτή αναλαμβάνουν ο Δήμος Πάφου και η Κυπριακή Ταινιοθήκη που στόχο έχουν να προσφέρουν στο κοινό της Πάφου την απόλαυση διάσημων ταινιών που αποτελούν κινηματογραφικά έργα τέχνης αλλά και προβληματισμό. Στόχος λοιπόν, να παρουσιαστούν οι 100 καλύτερες ταινίες του κόσμου, μία επιλογή που έκανα ο ίδιος. Οι προβολές γίνονται κάθε Τρίτη στις 7:30 μ.μ. στον κινηματογράφο Αττικόν και η είσοδος είναι δωρεάν, ενώ όλες οι ταινίες είναι στην πρωτότυπη γλώσσα και έχουν ελληνικούς υπότιτλους. Στην εισαγωγή που κάνω πριν την προβολή της κάθε ταινίας δίδω κάποιες πληροφορίες χωρίς να προδώσω την υπόθεση της ταινίας. Μετά την προβολή γίνεται διάλογος, συζήτηση. Αυτό που γίνεται στην Πάφο, έπρεπε να γίνεται σε όλες τις πόλεις. Οι νέοι άνθρωποι δεν γνωρίζουν από τις κλασικές ταινίες.
