Ο Μουνκ φιλοτέχνησε τέσσερις εκδοχές του περίφημου πίνακα: δύο με μπογιά, δύο σε παστέλ, καθώς και μια λιθογραφία σε πέτρα, από την οποία σώζονται πολλές εκτυπώσεις.

Σημειώνεται ότι, μια άλλη εκδοχή της «Κραυγής» είχε κλαπεί τον Φεβρουάριο του 1994 και ανακτήθηκε τρεις μήνες μετά.

Η κλοπή και οι συλλήψεις

Μεσημέρι της 22ης Αυγούστου, ένοπλοι άνδρες με καλυμμένα τα χαρακτηριστικά εισέβαλαν στο Μουσείο Μουνκ, στο Όσλο της Νορβηγίας και άρπαξαν τον διάσημο πίνακα, καθώς και τη «Μαντόνα» του Μουνκ.

Στις 8 Απριλίου 2005, η νορβηγική αστυνομία συνέλαβε έναν ύποπτο σε σχέση με την κλοπή, αλλά οι πίνακες δεν βρέθηκαν και φημολογήθηκε ότι είχαν καεί από τους κλέφτες για να μην υπάρχουν αποδείξεις εναντίον τους.

Την 1η Ιουνίου 2005, με τέσσερις υπόπτους ήδη υπό κράτηση, η δημοτική αρχή του Όσλο ανακοίνωσε ότι προσφέρει αμοιβή 2 εκατομμυρίων νορβηγικών κορωνών (231.200 ευρώ)για πληροφορίες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον εντοπισμό των έργων.

Παρόλο που οι πίνακες δεν είχαν ακόμη βρεθεί, έξι άνδρες δικάστηκαν στις αρχές του 2006, με διάφορες κατηγορίες είτε για συνέργεια στη σχεδίαση του εγκλήματος είτε για συμμετοχή στη ληστεία.

Τρεις από αυτούς κρίθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν σε φυλάκιση τεσσάρων έως οκτώ ετών τον Μάιο του 2006. Δύο από τους καταδικασθέντες, οι Μπγερν Χόεν και Πέτερ Θάραλντσεν, κλήθηκαν επίσης να καταβάλουν αποζημίωση 750 εκατομμυρίων κορωνών (περίπου 86,7 εκατομμύρια ευρώ) στην Πόλη του Όσλο.

Το Μουσείο Μουνκ έκλεισε για δέκα μήνες για επισκευές ασφαλείας.

Η επανάκτηση του πίνακα

Στις 31 Αυγούστου 2006, η νορβηγική αστυνομία ανακοίνωσε ότι έπειτα από αστυνομική επιχείρηση ανέκτησε τόσο την «Κραυγή» όσο και τη «Μαντόνα».

Η κατάσταση των πινάκων ήταν καλύτερη της αναμενόμενης. Η «Κραυγή» είχε ζημιά από υγρασία στην κάτω αριστερή γωνία, ενώ η «Μαντόνα» είχε μερικά σχισίματα στη δεξιά πλευρά του πίνακα, καθώς και δύο τρύπες στο μπράτσο της Μαντόνας.

Πριν ξεκινήσουν οι επισκευές και η αποκατάσταση, οι πίνακες εκτέθηκαν δήμοσια από το Μουσείο Μουνκ στις 27 Σεπτεμβρίου 2006. Κατά την πενταήμερη έκθεση, 5.500 άτομα είδαν τους πληγωμένους πίνακες.

Τα συντηρημένα έργα εκτέθηκαν εκ νέου στις 23 Μαΐου 2008. Μερικές φθορές στην «Κραυγή» αποδείχτηκε αδύνατο να επισκευαστούν, αλλά η συνολική ακεραιότητα του έργου δεν είχε τεθεί σε κίνδυνο.

Από πού εμπνεύστηκε την «Κραυγή» ο Μουνκ

Σε μια σελίδα στο ημερολόγιό του με την επικεφαλίδα «Νίκαια 22.01.1892», ο Έντβαρτ Μουνκείχε γράψει:

Ένα βράδυ περπατούσα σε ένα μονοπάτι, η πόλη ήταν από τη μία πλευρά και το φιόρδ από κάτω. Ένιωσα κουρασμένος και άρρωστος. Σταμάτησα και κοίταξα πάνω από το φιόρδ - ο ήλιος έδυε και τα σύννεφα έγιναν κόκκινα σαν αίμα. Ένιωσα μια κραυγή που διαπερνούσε τη φύση. Μου φάνηκε ότι άκουσα την κραυγή. Ζωγράφισα αυτή την εικόνα, ζωγράφισα τα σύννεφα σαν πραγματικό αίμα. Το χρώμα στρίγγλισε. Αυτό έγινε «Η Κραυγή».

Αργότερα, περιέγραψε την έμπνευσή του για τον πίνακα:

Περπατούσα σ' ένα μονοπάτι με δυο φίλους - ο ήλιος έπεφτε - ξαφνικά ο ουρανός έγινε κόκκινος σαν αίμα - σταμάτησα, νιώθοντας εξαντλημένος, και στηρίχτηκα στον φράχτη - αίμα και γλώσσες φωτιάς πάνω από το μαύρο-μπλε φιόρδ και την πόλη - οι φίλοι μου προχώρησαν, κι εγώ έμεινα εκεί τρέμοντας από την αγωνία - κι ένιωσα ένα ατέλειωτο ουρλιαχτό να διαπερνά τη φύση.

Μεταξύ των θεωριών που αναπτύχθηκαν για να εξηγήσουν τον κοκκινωπό ουρανό στο φόντο, είναι η ισχυρή έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα. Για μήνες το 1883 και το 1884, περίπου μια δεκαετία πριν ο Μουνκ ζωγραφίσει την «Κραυγή», ο ουρανός κατά τη διάρκεια του ηλιοβασιλέματος είχε έντονο κόκκινο χρώμα λόγω της ηφαισειακής έκρηξης.

Αυτή η εξήγηση αμφισβητήθηκε από μελετητές, οι οποίοι υποστήριξαν ότι ο Μουνκ ήταν εκφραστικός ζωγράφος και δεν ενδιαφερόταν πρωτίστως για την κατά γράμμα απόδοση όσων έβλεπε.

Μια άλλη εξήγηση για τον κόκκινο ουρανό είναι ότι οφείλεται στην εμφάνιση σύννεφων. Εναλλακτικά έχει υποστηριχθεί ότι η γειτνίαση τόσο ενός σφαγείου όσο και ενός φρενοκομείου με την τοποθεσία που απεικονίζεται στον πίνακα μπορεί να του έδωσε κάποια έμπνευση.

Το σκηνικό έχει αναγνωριστεί: πρόκειται για τοπίο δίπλα σε δρόμο με θέα στο Όσλο, δίπλα στο Οσλοφιορδ και στο νησί Χοβέντεγια, στον λόφο του Έκεμπεργκ. Σημειώνεται ότι όταν ζωγράφισε το έργο του Μουνκ, η μανιοκαταθλιπτική αδερφή, Λάουρα Κατερίνε, ήταν ασθενής στο φρενοκομείο στους πρόποδες του Έκεμπεργκ.

To 1978, ένας μελετητής του Μουνκ εξέφρασε τη θεωρία ότι ο ζωγράφος εμπνεύστηκε από μια μούμια από το Περού, την οποία πιθανόν είχε δει το 1889 στην Exposition Universelle στο Παρίσι.

Ποιους επηρέασε ο εμβληματικός πίνακας

Η «Κραυγή» έχει γίνει αντικείμενο μίμησης και αντιγραφής, αλλά και παρωδίας. Έχει εμβληματική θέση στην ποπ κουλτούρα και είναι ένας από τους πιο διάσημους πίνακες παγκοσμίως.

Το 1970, χρησιμοποιήθηκε στο εξώφυλλο ορισμένων εκδόσεων του βιβλίου «Η Πρωτογενής Κραυγή» του Αρθουρ Γιάνοφ.

Το 1983–1984, ο Άντι Γουόρχολ έφτιαξε μια σειρά μεταξοτυπιών αντιγράφων έργων του Μουνκ, συμπεριλαμβανομένης της «Κραυγής». Η δηλωμένη πρόθεσή του ήταν να «αποαγιοποιήσει» τον πίνακα, καθιστώντας τον μαζικά αναπαραγώγιμο αντικείμενο.

O pop καλλιτέχνης Erro φιλοτέχνησε και αυτός δύο ειρωνικές - σχεδόν ασεβείς - μεταμοντέρνες εκδοχές του πίνακα, τη «Δεύτερη Κραυγή» (1967) και το «Ντινγκ Ντονγκ» (1979).

Επιπλέον, η έκφραση του Κέβιν ΜακΚάλιστερ (Μακόλεϊ Κάλκιν) στην αφίσα για την ταινία «Μόνος στο Σπίτι» είναι εμπνευσμένη από την Κραυγή.

Η μάσκα Ghostface που φορούσαν οι πρωταγωνιστές της σειράς ταινιών τρόμου «Scream»βασίζεται στον πίνακα και δημιουργήθηκε από την Μπρίτζιτ Σλέιερτιν, υπάλληλο σε ένα κατάστημα με κοστούμια του Χαλοουίν, πριν ανακαλυφθεί από τη Μάριαν Μανταλένα και τον Γουές Κρέιβεν για την ταινία.

Η μορφή των ανθρωπόμορφων εξωγήινων που απαρτίζουν το θρησκευτικό τάγμα «The Silence» στη δημοφιλή σειρά «Doctor Who» είναι και αυτή εμπνευσμένη από την «Κραυγή».

Τέλος, το 2018 το νορβηγικό κωμικό ντουέτο Ylvis έκανε ένα μιούζικαλ με βάση την κλοπή του πίνακα το 1994, με πρωταγωνιστή τον Πολ Ενγκερ, τον άνθρωπο που την είχε κλέψει!

Τέλος, η «Κραυγή» έχει γίνει και emoji 😱 - και μάλιστα πολύ δημοφιλές για να υποδηλώσει τον τρόμο.

athensvoice.gr