Ορέστης Μακρής, ο ηθοποιός που συμμετείχε σε πολλά έργα παίζοντας χαρακτηριστικούς ρόλους, όπως του άστοργου, του ανάποδου, του στοργικού. Κάθε του ρόλος, αν και παίχτηκε στον προηγούμενο αιώνα, μπορεί να θεωρηθεί ακόμα και σήμερα πρότυπο θεατρικής μελέτης. Ο Ορέστης Μακρής έγινε ευρύτατα γνωστός μέσα από την ανεπανάληπτη απόδοση του τύπου του "μεθύστακα", η οποία αποτέλεσε σταθμό στο ελληνικό θέατρο. Με αφορμή, λοιπόν, τη γέννησή του στις 30 Σεπτεμβρίου [1898] θα αναφερθούμε σήμερα στην εικόνα του "μεθύστακα", όπως αυτή παρουσιάζεται στην ομώνυμη επιτυχημένη ασπρόμαυρη ταινία του ελληνικού κινηματογράφου [1950], αλλά και στη λογοτεχνία του 19ου αιώνα.

Όσον αφορά την υπόθεση της ταινίας "Ο μεθύστακας", ο Ορέστης Μακρής αποδίδει τον ρόλο του Χαράλαμπου Λαρδή, ενός φτωχού τσαγκάρη, που δεν μπόρεσε να ξεπεράσει τον ηρωικό θάνατο του γιου του, και της γυναίκας του αμέσως μετά. Ο πόνος του γιατρεύτηκε με το ποτό, αφού περιπλανιόταν στις ταβέρνες της Πλάκας, όπου οι θαμώνες φρόντιζαν να τον ποτίζουν κρασί, μάλλον για να διασκεδάσουν οι ίδιοι. Ο ήρωας είχε και μια κόρη, την Άννα, η οποία εργαζόταν στα οινοποιεία Μπακά. Εκεί, η Άννα γνώρισε τον Αλέκο, γιο του Μπακά, που θα την ερωτευτεί και θα τη ζητήσει σε γάμο. Αν και οι γονείς του τάχθηκαν εναντίον του γάμου, λόγω του ότι η νύφη προερχόταν από κατώτερη τάξη, τελικά υποχώρησαν. Ακολούθησε επίσκεψη στο σπίτι της Άννας. Ο Χαράλαμπος, παρότι προσπαθούσε να κόψει το κρασί, εκείνη τη μέρα, μάλλον από αμηχανία, πήγε στις ταβέρνες και έγινε "στουπί". Η εμφάνισή του στο σπίτι αργά κατέστρεψε την επίσκεψη. Η Άννα αποφάσισε να ακυρώσει τον γάμο, να εγκαταλείψει τον αγαπημένο της και να μείνει πιστή στον πατέρα της. Ο Χαράλαμπος απεγνωσμένος επιχείρησε να αυτοκτονήσει, για να μην εμποδίζει τη ζωή της κόρης του. Αυτό, όμως, θα δέσει συναισθηματικά τις δύο οικογένειες, αποκαλύπτοντας την ευγενική πλευρά των ανθρώπων. Στο κρεβάτι του νοσοκομείου, ο Χαράλαμπος έδωσε την ευχή του στους δύο νέους και όλοι αγκαλιάστηκαν μονιασμένοι και συγκινημένοι.

Και στη λογοτεχνία

Η εικόνα του μεθύστακα συναντάται συχνά στη λογοτεχνία του 19ου αιώνα. Στη συνέχεια, λοιπόν, θα αναφερθούμε σε χαρακτηριστικά παραδείγματα από την ευρωπαϊκή και την ελληνική λογοτεχνία.

Στον "Επιθεωρητή" του Νικολάι Γκόγκολ [1836], οι κρατικοί υπάλληλοι φέρονταν ως δυνάστες του λαού, ασχολούνταν με απάτες και εκβιασμούς, εκφοβίζοντας τους απλούς ανθρώπους. Η είδηση της άφιξης ενός υψηλόβαθμου επιθεωρητή με σκοπό τον γενικότερο έλεγχο, διατάραξε την υπάρχουσα κατάσταση. Ο επιθεωρητής, προκειμένου να διεκπεραιώσει καλά τη δουλειά του, θα ερχόταν ινκόγκνιτο. Οι φήμες οργίασαν όταν ένας ξένος, με αυστηρό ύφος και ανάλογους τρόπους, κατέφθασε στην πόλη. Όλοι πίστευαν ότι αυτός είναι ο επιθεωρητής, αλλά στην πραγματικότητα επρόκειτο για έναν κατώτερο υπάλληλο [Χλεστιακόβ], που επέστρεψε από την άδειά του απένταρος, αφού έχασε όλα του τα χρήματα στο χαρτοπαίγνιο και το ποτό. Για να εξασφαλίσει την εύνοιά του, ο έπαρχος τον κάλεσε στο σπίτι του. Ο υποτιθέμενος επιθεωρητής, εκμεταλλευόμενος την κατάσταση, τρομοκρατεί τους πάντες και ερωτοτροπεί με τη γυναίκα και την κόρη του έπαρχου. Τελικά, ο Χλεστιακόβ εγκαταλείπει την πόλη, αλλά ένας νέος κύκλος βασάνων αρχίζει για τους κρατικούς υπαλλήλους της πόλης, εφόσον τώρα καταφθάνει ο πραγματικός επιθεωρητής.

Η "Ταβέρνα" [1877] του Εμίλ Ζολά εστιάζει στο φαινόμενο του αλκοολισμού και της φτώχειας στην εργατική τάξη. Πρόκειται για έναν πίνακα που απεικονίζει με ακρίβεια το περιβάλλον του λαού, περιλαμβάνοντας τις βρομιές, την παρατημένη ζωή, τη χυδαία γλώσσα. Στην "Ταβέρνα" διαβάζουμε για την ιστορία μιας πλύστρας, της Ζερβέζ, η οποία ερωτεύεται τον καιροσκόπο και τεμπέλη Λαντιέ και μαζί του κάνει δύο παιδιά. Σύντομα ο Λαντιέ την εγκαταλείπει. Εκείνη παντρεύεται έναν καλοκάγαθο εργάτη, τον Κουπό, ο οποίος σύντομα ανεβαίνει στην κοινωνική κλίμακα: γίνεται μικροαστός, ιδιοκτήτης μιας μικρής επιχείρησης και αφεντικό. Όμως, αρχίζει να πίνει και σπαταλά τα χρήματά του στα γλέντια. Παράλληλα, μια μικρή παριζιάνικη εργατική συνοικία ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, δείχνοντας ότι δεν ευθύνονται οι άνθρωποι για την κατάντια τους, αλλά οι κοινωνικές συνθήκες.

Ο "Μεθύστακας" δεν είναι ο τίτλος μόνο της ελληνικής ταινίας, στην οποία πρωταγωνιστεί ο Ορέστης Μακρής, αλλά και ενός διηγήματος του Γκυ ντε Μοπασάν. Επιπλέον, η εικόνα του αλκοολικού συναντάται και στο διήγημα η "Βάπτιση". Και στα δύο διηγήματα, παρατηρούμε το αντιπροσωπευτικό ύφος του Γάλλου συγγραφέα. *Φιλόλογος


ΛΕΖΑΝΤΑ: Γιώργος Τζαβέλλας, Ορέστης Μακρής και Φιλοποίμην Φίνος στα γυρίσματα του "Μεθύστακα" το 1949.