Ο Όμιλος Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας (AHDR) είναι ένας μοναδικός πολυκοινοτικός, μη κερδοσκοπικός, μη κυβερνητικός οργανισμός που ιδρύθηκε στη Λευκωσία το 2003. Από την ίδρυσή του έχει επιστρατεύσει μέλη από ποικίλα εθνοτικά, γλωσσικά και επαγγελματικά υπόβαθρα που εργάζονται σε διαφορετικά εκπαιδευτικά επίπεδα στην Κύπρο, κάνοντας τα πρώτα βήματα προς μια μεγαλύτερη προσπάθεια ώστε να διατηρηθεί ένας συνεχής ανοιχτός διάλογος σχετικά με βελτιωμένες παιδαγωγικές πρακτικές που θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τις αξίες του τομέα της Ιστορίας.

Από τον Απρίλιο του 2020 εργάζεται για την παραγωγή ενός νέου συμπληρωματικού εκπαιδευτικού υλικού με τίτλο  «Κύπρος, τάξη δίχως τοίχους: Οδηγός εκπαιδευτικών για διάδραση με σημαντικές τοποθεσίες». Πρόκειται για έναν οδηγό εκπαιδευτικών επισκέψεων μέσα από δύο εκδόσεις που θα κυκλοφορήσουν το καλοκαίρι αυτού του χρόνου. Οι παιδαγωγικές αυτές δραστηριότητες έχουν ως κύριο στόχο την ενίσχυση της ιστορικής σκέψης, της πολυπρισματικότητας και την οικοδόμησης της ειρήνης. Οι εκδόσεις θα κυκλοφορήσουν σε τρεις γλώσσες (αγγλικά, ελληνικά, τουρκικά) και θα διατίθενται δωρεάν σε ενδιαφερόμενους/ες εκπαιδευτικούς σε έντυπη μορφή, καθώς και σε διαδικτυακή όπου θα είναι επίσης προσβάσιμες στο ευρύ κοινό. Μιλήσαμε με τους κύριους ερευνητές του πρότζεκτ Kemal Aşık και Εύη Γρούτα σχετικά με τις επικείμενες αυτές εκδόσεις.

Πώς προέκυψε η ιδέα για αυτή την πρωτοβουλία;

Ε.Γ:Παρατηρήσαμε ότι υπάρχει ένα κενό όχι μόνο όσον αφορά το υλικό που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τις εκπαιδευτικές τους επισκέψεις, αλλά και στο δικό μας υλικό. Έχουμε παραγάγει υλικό κυρίως για τη Λευκωσία, εκπαιδευτικό υλικό για επισκέψεις σε διάφορες γειτονιές της εντός των τειχών πόλης και έχει γίνει πολλή δουλειά με θέμα τη Λευκωσία, οπότε αποφασίσαμε ότι είναι καιρός να αποκεντρωθούμε, να μελετήσουμε διαφορετικές τοποθεσίες. Είδαμε επίσης ότι υπάρχουν συνδετικοί κρίκοι με τα υφιστάμενα αναλυτικά προγράμματα πάνω στα οποία μπορούμε να οικοδομήσουμε, αφού προσπαθούμε πάντα να δώσουμε κάτι που να είναι σχετικό και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους εκπαιδευτικούς. Τα μαθήματα βασίζονται σε έρευνα σχετικά με ένα συγκεκριμένο θέμα γύρω από την Ιστορία της Κύπρου, όπως η ιστορία των γυναικών ή η ιστορία των αγνοουμένων ή των μεικτών χωριών για παράδειγμα. Και στη συνέχεια γίνεται η βάση για τη δημιουργία ενός σχεδίου μαθήματος, ένα έτοιμο υλικό που οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιούν στην καθημερινή τους πρακτική ή να τροποποιούν ανάλογα με τις ανάγκες τους.

Kemal Aşık, Λοΐζος Λουκαΐδης, Εύη Γρούτα 

Πώς επιλέξατε τις προτεινόμενες τοποθεσίες;

K.A:Θέσαμε ορισμένα κριτήρια όταν αποφασίσαμε ποιες τοποθεσίες θα συμπεριληφθούν και ορισμένα από αυτά βασίστηκαν στο να διασφαλίσουμε ότι καλύπτουν ολόκληρο το νησί, ώστε το πρότζεκτ να μπορεί να διανεμηθεί σε όλο το νησί. Επιλέξαμε μέρη που είναι ασφαλή για τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, τοποθεσίες με ιστορική, περιβαλλοντική ή πολιτιστική σημασία με στόχο να μην απευθύνονται μόνο σε καθηγητές Ιστορίας αλλά να μπορούν να αξιοποιηθούν και από καθηγητές άλλων θεμάτων. Είχαμε επίσης διαβουλεύσεις με εκπαιδευτικούς πριν ξεκινήσουμε το έργο, προκειμένου να κατανοήσουμε ποιες είναι οι ανάγκες τους όσον αφορά τις εκπαιδευτικές επισκέψεις και τι περιμένουν από αυτές. Εν τέλει επιλέξαμε δεκαέξι τοποθεσίες, οκτώ για κάθε τόμο.

Ε.Γ:Επιλέξαμε μια ποικιλία τοποθεσιών, για παράδειγμα ορυχεία, χωριά, γειτονιές στις πόλεις. Οι τοποθεσίες μάς βοήθησαν να εξερευνήσουμε διάφορα θέματα, όπως την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, την ισότητα των φύλων, την ιστορία των ανθρακωρύχων, την ιστορία των παιδιών, την ανάπτυξη, πολλά θέματα γύρω από την υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά και τη διατήρησή της, οπότε τα κριτήριά μας περιστράφηκαν επίσης γύρω από αυτό, το τι μπορούμε να εξερευνήσουμε γύρω από αυτές τις τοποθεσίες. Ανάμεσά τους είναι και πιο γνωστές τοποθεσίες όπως τα Λεύκαρα και το Κάστρο της Κερύνειας τις οποίες προσπαθήσαμε να παρατηρήσουμε μέσα από έναν διαφορετικό φακό. Μια τυπική ξενάγηση στα Λεύκαρα συνήθως επικεντρώνεται στη σημασία ων λευκαρίτικων κεντημάτων και στην ιστορία του χωριού, ενώ προσπαθήσαμε να δώσουμε μια εναλλακτική οπτική εξετάζοντας το θέμα από τη σκοπιά της ιστορίας των γυναικών και του τι σημαίνει για αυτές αυτή η ανάπτυξη. Συμπεριλάβαμε επίσης κάποιες λιγότερο γνωστές τοποθεσίες όπως ο Κορμακίτης, που είναι σημαντικός για την κοινότητα των Μαρωνιτών, ή το ορυχείο Αμιάντου, όπου παρόλο που έχει γίνει ένα μεγάλο έργο αναδόμησης, η ιστορία των ανθρώπων της περιοχής και των αμιαντορύχων δεν έχει συζητηθεί.

Το λουτρό των μεταλλωρύχων στο φράγμα της Λεύκας 

Η γειτονιά Samanbahçe στη Λευκωσία 

Τι περιλαμβάνει ένα τυπικό σχέδιο μαθήματος; Πώς διαφέρει από την τυπική σχολική εκδρομή;

K.A:Προσπαθήσαμε να τοποθετήσουμε αυτές τις εκπαιδευτικές επισκέψεις σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, σε μια συγκεκριμένη δομή, έτσι προτείνουμε ένα πρόγραμμα μαθήματος πριν από την επίσκεψη, ένα σχέδιο μαθήματος για την επιτόπου επίσκεψη και ένα σχέδιο μαθήματος για μετά την επίσκεψη. Περιλαμβάνει πληροφορίες όπως περιγραφή και ιστορικό της κάθε τοποθεσίας με σκοπό να βοηθήσει τον εκπαιδευτικό να εξοικειωθεί με το κάθε μέρος. Επίσης, διαθέτει φυλλάδια εκμάθησης που περιλαμβάνουν πηγές τα οποία μπορούν να διανεμηθούν στους μαθητές. Οι πηγές αυτές μπορεί να είναι εικόνες, κείμενα, γραφήματα, χάρτες, ιστορίες και συνεντεύξεις.

Ε.Γ:Το βλέπουμε σαν ένα μικρό πρότζεκτ, ένα σενάριο πάνω στο οποίο χτίζουμε. Ξεκινάμε από μια ερώτηση, όπως «οι άνθρωποι στο παρελθόν ήταν πολύ διαφορετικοί από εμάς σε αυτήν τη συγκεκριμένη τοποθεσία;», «Τι μπορούμε να μάθουμε από αυτήν την τοποθεσία;». Και μετά προτείνουμε μια τελική εργασία όπως την παραγωγή ενός σύντομου ντοκιμαντέρ, υλικό για έναν ιστότοπο, τη δημιουργία μιας εκστρατείας. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι εκπαιδευτικές επισκέψεις έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία όταν είναι τοποθετημένες σε ένα πλαίσιο, καθοδηγούμενες με ένα πρόγραμμα σπουδών, εάν γίνεται περισσότερη δουλειά για το πριν και το μετά. Αυτό που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ιδιαίτερα, είναι ότι οι μαθητές είναι πολύ παθητικοί στις εκπαιδευτικές σχολικές επισκέψεις ή μπορεί να είναι ενεργοί, αλλά μόνο στο χρονικό πλαίσιο της επίσκεψης, οπότε θέλουμε να την επεκτείνουμε όσο περισσότερο μπορούμε και να αποκομίσουμε περισσότερα. Προτείνουμε επίσης δραστηριότητες σχετικά με τον τρόπο χρήσης των πηγών. Οι εκδόσεις θα περιλαμβάνουν ένα κεφάλαιο για την εξήγηση διαφορετικών παιδαγωγικών θεμάτων που σχετίζονται με επισκέψεις μελέτης, βασικές γνώσεις για να αξιοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί τις δεξιότητές τους. Όπως επίσης και ένα κεφάλαιο για την αρχιτεκτονική και τον τρόπο κατανόησης της κυπριακής αρχιτεκτονικής, ώστε να αναγνωρίζουν το ύφος και την περίοδο ενός κτηρίου ή και άλλων χώρων όπως νεκροταφεία για παράδειγμα.

Καθεδρικός ναός Αγίου Γεωργίου στον Κορμακίτη 

Οθωμανικό κοιμητήριο Αραπαχμέτ

Ποια είναι η αξία των παιδαγωγικών επισκέψεων κατά τη γνώμη σας; 

Ε.Γ:Μελέτες σχετικά με επισκέψεις σε χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς και μουσεία έχουν δείξει ότι παρέχουν ευκαιρίες για γνωστική και συναισθηματική μάθηση, καθώς και για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, έτσι οι μαθητές μπορούν να κερδίσουν πολλά από την κατανόηση της ιστορίας μιας τοποθεσίας, αλλά η ίδια η στάση τους απέναντι στην εκπαίδευση για την κληρονομιά και την Ιστορία αναπτύσσεται επίσης. Θέλουμε αυτή η σειρά μαθημάτων να μεγιστοποιήσει αυτό τον αντίκτυπο.

K.A:Οι εκδόσεις συμβάλλουν στο όραμα του οργανισμού κατά κάποιο τρόπο. Μέσω αυτών των δραστηριοτήτων προσπαθούμε να προωθήσουμε τις αξίες της κριτικής και ιστορικής σκέψης επιχειρώντας να δώσουμε διαφορετικές οπτικές της Ιστορίας. Επίσης μέσω των επιλεγμένων θεματικών επικεντρώνονται στην κοινή κληρονομιά, κι έτσι συμβάλλουν στην οικοδόμηση της ειρήνης.

Ε.Γ:Την οικοδόμηση της ειρήνης με την έννοια ότι δεν έχουμε μόνο δύο κοινότητες στο νησί, αλλά υπάρχουν και άλλες κοινότητες και κοινωνικές ομάδες να ερευνήσουμε. Για παράδειγμα σε ένα σχέδιο μαθήματος με θέμα την εντός των τειχών Λευκωσία εξερευνούμε την ιστορική μετανάστευση και επίσης τη ζωή των μεταναστών τώρα εστιάζοντας σε υποεκπροσωπούμενες ιστορίες που δεν συζητιούνται σε μια κυρίαρχη αφήγηση.

Μούταλλος, Πάφος

Σοκάκι στα Λεύκαρα

* Οι τοποθεσίες που επιλέχθηκαν είναι: Τόμος 1: Αμίαντος, Μπέλλα Παΐς, Αμμόχωστος, Κορμακίτης, Λεύκαρα, Κούκλια, νεκρή ζώνη, εντός των τειχών Λευκωσία (εκατέρωθεν της πράσινης γραμμής).| Τόμος 2: Κάστρο Κερύνειας, Αλυκή Λάρνακας και Χαλά Σουλτάν Τεκκέ, Λεύκα, Λεμεσός, Λάπηθος, Μούτταλλος, Περιστερώνα, Σαλαμίνα.

* Η ομάδα αποτελείται από τον Λοΐζο Λουκαΐδη (συντονιστή προγράμματος), τον Dean Smart (επιστημονικό συντονιστή), τον Kemal Aşık και την Εύη Γρούτα (κύριοι ερευνητές), τη Ceyda Alcicioglu και τη Γεωργία Νικολάου (ερευνητικές συνεργάτιδες). Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Εξωτερικών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας.

ΚΥΡΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:Παλιά Λευκωσία, Ελίζα Κοζάκου