Η Λάρνακα κέρδισε τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2030, ολοκληρώνοντας τη διαδικασία επιλογής και περνώντας στο στάδιο της προετοιμασίας που θα οδηγήσει στο πρόγραμμα του 2030. Η σημερινή απόφαση φέρνει την πόλη στη θέση να μετατρέψει την υπόσχεση της υποψηφιότητάς της σε πράξη.
Πώς φτάσαμε στις δύο πόλεις
Η διαδικασία ξεκίνησε όταν το Υφυπουργείο Πολιτισμού απηύθυνε πρόσκληση για υποβολή υποψηφιοτήτων στις 18 Δεκεμβρίου 2023. Μέχρι την προθεσμία της 16ης Δεκεμβρίου 2024, πέντε δήμοι είχαν καταθέσει τους φακέλους τους: Λευκωσία, Λεμεσός, Λάρνακα, Κούριον και Αγία Νάπα.
Οι προτάσεις εξετάστηκαν από τη δωδεκαμελή επιτροπή εμπειρογνωμόνων, που ορίστηκε από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και την Υφυπουργό Πολιτισμού για τα δύο κυπριακά μέλη. Στην επιτροπή συμμετείχαν οι:
- Suvi Innilä,
- Else Christensen-Redzepovic,
- Jorge Cerveira Pinto,
- Erni Kask,
- Tanja Mlaker,
- Matthias Ripp,
- Anthony Attard,
- Jelle Burggraaff,
- Hrvoje Laurentia,
- Ανδρέας Κονδύλης (excused),
- Αθηνά Αριστοτέλους Κληρίδου και
- Μάριος Ιωάννου Ηλία.
Οι πέντε υποψήφιες πόλεις παρουσίασαν το όραμα και τα σχέδιά τους στην επιτροπή σε συνεδρία που πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία από τις 25 έως τις 27 Φεβρουαρίου 2025.
Στο τέλος αυτής της συνεδρίας, η επιτροπή ανακοίνωσε τη βραχεία λίστα: Λάρνακα και Λεμεσός ήταν οι δύο πόλεις που προεπιλέχθηκαν για τη δεύτερη φάση.
Αφού εγκρίθηκε η εισήγηση, οι δύο πόλεις είχαν περιθώριο μέχρι το φθινόπωρο του 2025 για να συμπληρώσουν και να υποβάλουν τους τελικούς φακέλους τους, οι οποίοι παρουσιάστηκαν στην τελική φάση του διαγωνισμού αυτή την εβδομάδα, από τις 8 έως τις 11 Δεκεμβρίου 2025, με επιτόπιες επισκέψεις, παρουσιάσεις και συνεδρίες ερωτήσεων/απαντήσεων πριν από τη σημερινή ανακοίνωση.
Λάρνακα 2030 | «Common Ground»
Η Λάρνακα ανέπτυξε την υποψηφιότητά της μέσα από τον οργανισμό Larnaka 2030, με κεντρικό άξονα το «Common Ground», μια έννοια που αναζητά κοινό έδαφος μεταξύ κοινοτήτων και ανθρώπων. Με καλλιτεχνική διευθύντρια του προγράμματος την Κέλλυ Διαπούλη, η Λάρνακα διαμόρφωσε την καλλιτεχνική και εννοιολογική κατεύθυνση της υποψηφιότητας, εστιάζοντας στην ανθρωπιά και τη συνύπαρξη ως κοινή βάση για το μέλλον της πόλης.
Στο πλαίσιο της υποψηφιότητας αναπτύχθηκαν δράσεις όπως το Mahalart, το Larnaka Biodesign Festival και το Care Festival, ενώ διαδικασίες συνδημιουργίας έφεραν κατοίκους, καλλιτέχνες και φορείς στον σχεδιασμό της πόλης για το 2030.
Στη δυτική Λάρνακα, στην περιοχή των πρώην διυλιστηρίων, δρομολογούνται παρεμβάσεις αστικής ανάπλασης και νέοι χώροι πολιτισμού, ως μέρος ενός ευρύτερου μετασχηματισμού του παραλιακού μετώπου, αλλαγές που συνδέονται με τον τρόπο που η πόλη φαντάζεται το μέλλον της.
Λεμεσός 2030 | «Understory»
Η Λεμεσός, μέσω του οργανισμού Lemesos 2030 και της πρότασης με τίτλο «Understory», ανέπτυξε ένα πρόγραμμα που στηρίζεται στη συμμετοχή, την προσβασιμότητα και τον επαναπροσδιορισμό της πόλης μέσα από τον πολιτισμό.
Με την Ελεάνα Αλεξάνδρου, στη θέση της καλλιτεχνικής διεύθυνσης και μάζι με μία μεγάλη ομάδα ανθρώπων του πολιτισμού και υποστηρικτών της υποψηφιότητας, υλοποίησε μια σειρά δράσεων που απλώθηκαν σε γειτονιές και δημόσιους χώρους: από τους περιπάτους, τις διαδρομές και τις ανοιχτές συναντήσεις της πρωτοβουλίας «Εκεί Έξω Μαζί», μέχρι τις επαναλαμβανόμενες συμμετοχικές συνελεύσεις «10 10 100», όπου κάτοικοι, δημιουργοί και φορείς κλήθηκαν να συζητήσουν ανάγκες, προτεραιότητες και τις πολιτιστικές διαδρομές της πόλης. Παράλληλα, το ανοιχτό γραφείο του οργανισμού και η δράση «Making Democracy» ενίσχυσαν τον δημόσιο διάλογο, δημιουργώντας πεδία όπου η καθημερινότητα της Λεμεσού συναντούσε το όραμα για το μέλλον της.
Η Λεμεσός, με τον οργανισμό Lemesos 2030, διαμόρφωσε μια υποψηφιότητα στηριγμένη στη συμμετοχή και την πρόσβαση. Η πόλη επιδιώκει να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του πολιτισμού στην καθημερινή λειτουργία της, μέσα από δράσεις όπως το Making Democracy και μέσα από τη χαρτογράφηση καλλιτεχνών και πολιτιστικών φορέων, μια διαδικασία που αναδεικνύει τις ανάγκες και τις δυνατότητες της πόλης.
Παράλληλα, έχουν ανοίξει συζητήσεις για την πολιτιστική πολιτική της πόλης, με ομάδες και δημιουργούς να συμμετέχουν στον σχεδιασμό της επόμενης μέρας.
Τι ακολουθεί για τη νικήτρια πόλη
Μετά την ανακοίνωση του τίτλου, η Λάρνακα εισέρχεται στην περίοδο προετοιμασίας, το στάδιο που ουσιαστικά διαμορφώνει την Πολιτιστική Πρωτεύουσα.
Με τον τίτλο πλέον κατοχυρωμένο, η πόλη περνά στην περίοδο υλοποίησης· μια φάση για την οποία έχουν ήδη τεθεί οι βάσεις μέσα από τη διαγωνιστική διαδικασία της διεκδίκησης. Τώρα καλείται να οριστικοποιήσει το καλλιτεχνικό της πρόγραμμα, να ενισχύσει και να οργανώσει τις ομάδες που θα το φέρουν εις πέρας και να διαμορφώσει το τελικό διοικητικό και οικονομικό πλαίσιο. Παράλληλα, θα αρχίσουν να ξεδιπλώνονται δράσεις και παρεμβάσεις σε γειτονιές και δημόσιους χώρους, μαζί με διαδικασίες συμμετοχής που θα προετοιμάσουν βήμα-βήμα το έδαφος για το 2030.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η κρατική οικονομική ενίσχυση: με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, η χρηματοδότηση για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα αυξήθηκε από 6 σε 10 εκατομμύρια ευρώ, καλύπτοντας λειτουργικές δαπάνες, διοικητικές ανάγκες και δράσεις του προγράμματος.
Παράλληλα, η πόλη θα είναι επιλέξιμη για το ευρωπαϊκό βραβείο «Μελίνα Μερκούρη», ύψους 1,5 εκατομμυρίου ευρώ, εφόσον τηρήσει τις δεσμεύσεις του θεσμού.
Η συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σημειώνεται, θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, με παρακολούθηση της προόδου και τακτικές εκθέσεις. Τώρα, αναμένεται να ξεκινήσουν οι διάφορες δράσεις και παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο, σε πλατείες, δημοτικούς και ιδιωτικούς χώρους αλλά και γειτονιές, ανοίγοντας τις διαδικασίες συμμετοχής που θα φέρουν το πρόγραμμα πιο κοντά στους κατοίκους.
