Γράφει η Νάσα Παταπίου

Ο Ιωάννης Λουζινιάν, νόθο παιδί του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου Ιάκωβου Β', νυμφεύθηκε τη Βιργινία και η αρχειακή έρευνα τον παρουσιάζει πολύ πιο καλό και πιστό σύζυγο από τον πατέρα του...

Ο τελευταίος Φράγκος βασιλιάς της Κύπρου, Ιάκωβος Β' Lusignan, πριν νυμφευθεί την Αικατερίνη Κορνάρο είχε ήδη τρία νόθα με διαφορετικές γυναίκες. Επίσης, λίγο πριν πεθάνει, όπως υπαγόρευσε μεταξύ άλλων στη διαθήκη του, εγκυμονούσε εκτός από τη νόμιμη σύζυγό του και μια άλλη γυναίκα δικό του παιδί. Σχετικά με αυτό το νόθο παιδί του που δεν είχε ακόμη γεννηθεί, άφηνε κληροδότημα και το καθιστούσε με τη διαθήκη του κληρονόμο του στέμματος της Κύπρου, στην περίπτωση που πέθαινε η νόμιμη σύζυγός του και το νόμιμο παιδί του που θα έφερνε στον κόσμο, καθώς και τα άλλα τρία νόθα που είχε με διαφορετικές γυναίκες. Το 1476, μόλις τρία χρόνια μετά τον θάνατο του βασιλιά, οι Βενετοί για ευνόητους λόγους μετέφεραν τη μητέρα του βασιλιά, Μαρία των Πατρών, μαζί με τα τρία νόθα παιδιά του πρώτα στη Βενετία και στη συνέχεια στην Πάδοβα. Ο Ιωάννης ήταν τότε μόλις έξι ή και επτά ετών. Τα τρία νόθα του βασιλιά ήταν: η Καρόλα, της οποίας η μητέρα παραμένει άγνωστη αφού ο ίδιος ο βασιλιάς, σύμφωνα με όσα αναφέρει στη διαθήκη του, δεν άρμοζε να αποκαλύψει το όνομά της, ο Ευγένιος ή Ζένιος, του οποίου μητέρα ήταν κάποια ερωμένη του βασιλιά με το όνομα Manga, και ο Ιωάννης, του οποίου η μητέρα ονομαζόταν Έλενα. Η Καρόλα πέθανε μικρή, ο Ευγένιος μετά από πολλές περιπέτειες φαίνεται ότι πέθανε στη Βενετία μετά το 1536, αφού το 1538 αναφέρεται σε άλλη πηγή ως αοίδιμος. Ας σημειωθεί ότι δεν ευσταθεί η πληροφορία ότι ο Ευγένιος δολοφονήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Φαίνεται όμως να είχε ζήσει για κάποιο χρονικό διάστημα στην Κωνσταντινούπολη, αφού σχετιζόταν με κάποια γυναίκα από την Πόλη. Δεν έχουμε επίσης καμιά είδηση σχετικά με την οικογενειακή του κατάσταση και δεν φαίνεται να είχε τελέσει γάμο ούτε να είχε αποκτήσει νόμιμα παιδιά. Η γυναίκα με την οποία σχετιζόταν ονομαζόταν Λουδοβίκα Rossea και ήταν θυγατέρα του Michiel Rossea από την Κωνσταντινούπολη, στην οποία, σύμφωνα με τη διαθήκη του, άφηνε ένα χρηματικό εισόδημα.
Η έρευνα μας οδήγησε στα ίχνη της συζύγου του Ιωάννη, του άλλου νόθου γιου του βασιλιά. Πρόκειται δηλαδή για τη νύφη του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου, Ιακώβου Β' Lusignan. Ονομαζόταν Βιργινία και καταγόταν από την οικογένεια Cossaza, που ήταν δούκες της Ερζεγοβίνης. Ας ακολουθήσουμε όμως τις πηγές για τον νόθο γιο του βασιλιά, πού έζησε και πού συνάντησε τη Βιργινία και ποια ήταν η μοίρα και των δύο αλλά και των απογόνων τους.

Στις 30 Αυγούστου 1547, το Συμβούλιο των Δέκα είχε συνέλθει και αποφασίσει σχετικά με ένα αίτημα του Ιωάννη Lusignan, νόθου γιου του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου, Ιακώβου Β' Νόθου. Από το περιεχόμενο της απόφασης πληροφορούμαστε ότι ο Ιωάννης βρισκόταν σε προχωρημένη ηλικία και είχε ήδη νυμφευθεί, αφού κάνει αναφορά στη γυναίκα του, η οποία ονομαζόταν Βιργινία. Επίσης, όπως σημειώνεται στο αίτημά του, ήταν θυγατέρα του αείμνηστου Ιωάννη Cossaza, γεγονός που δηλώνει ότι το 1547 ο πατέρας της συζύγου του είχε ήδη πεθάνει. Ανατρέξαμε στις πηγές και ανακαλύψαμε ότι ο νόθος γιος του βασιλιά είχε νυμφευθεί μια γυναίκα η οποία καταγόταν από μια γνωστή οικογένεια δουκών με καταγωγή από την Ερζεγοβίνη.

Βιργινία Cossaza Lusignan

Άλλες πληροφορίες και λεπτομέρειες για τον γάμο του νόθου γιου του βασιλιά με τη Βιργινία Cosazza δεν γνωρίζουμε. Όμως, από μια άλλη αρχειακή μαρτυρία πληροφορούμαστε ότι απέκτησαν μαζί έναν γιο και μάλιστα του έδωσαν και το όνομα Ιάκωβος (Zacco), το όνομα δηλαδή του παππού του, βασιλιά της Κύπρου. Το ζευγάρι, με τον μικρό γιο τους, τον Ιάκωβο, είχε εγκατασταθεί σε κωμόπολη στα βόρεια της Βενετίας όπου είχε αγοράσει και κατοικία. Το 1547, ο μικρός Ιάκωβος ζούσε αλλά λίγο μετά κατά το ίδιο έτος πέθανε. Το γεγονός αυτό δεν είναι καθόλου άσχετο με το ότι ένας νόμιμος κληρονόμος του τελευταίου βασιλιά της Κύπρου θα ήταν στο μέλλον μεγάλη απειλή για τη Βενετία, και φαίνεται ότι με επιδέξιο τρόπο κάποιο αόρατο χέρι είχε επισπεύσει, μάλλον, τον θάνατό του.
Η διαθήκη της Βιργινίας Cossaza μάς προσφέρει περισσότερες πληροφορίες για την ίδια. Είχε συνταχθεί στις 3 Μαρτίου 1547, στη Βενετία, και συγκεκριμένα στην κατοικία της μητέρας της. Η κατοικία αυτή βρισκόταν στην ενορία της Αγίας Μαρίας Zebenigo. Η νύφη του βασιλιά δεν παραλείπει να τονίσει ποιος είναι ο σύζυγός της και σ' αυτή ακόμη τη διαθήκη της. Είναι σύζυγος, αναφέρει, του Ιωάννη, υιού της Αυτού Μεγαλειότητος του αείμνηστου βασιλέως της Kύπρου. O μικρός Ιάκωβος ήδη ζούσε και έτσι η μητέρα του με τη διαθήκη της τον καθιστούσε γενικό κληρονόμο της. Σε περίπτωση που τύχαινε να πεθάνει, άφηνε ως κληρονόμους τους αδελφούς της. Όπως φαίνεται θα είχε δύο ή και περισσότερους αδελφούς. Στη διαθήκη της μνημονεύεται επίσης και μια αδελφή της με το όνομα Φιορέντζα. Στην αδελφή της Φιορέντζα η Βιργινία κληροδοτούσε διακόσια δουκάτα. Η Βιργινία αναφέρει και το όνομα της μητέρας της, η οποία ονομαζόταν Νεοφύτα (Neophyte). Θα ανέμενε κανείς η Νεοφύτα να έχει καταγωγή από την Κύπρο ή τα Επτάνησα, γεγονός που δεν αποκλείεται βέβαια, αλλά δεν διαθέτουμε καμιά σχετική πηγή.

Τέλος, η Βιργινία διόριζε ως εκτελεστές της διαθήκης της τον Sebastian de Pace και τον Ανδρέα Renier, διοικητή τότε της Βερόνας, καθώς και τη μητέρα της, Νεοφύτα.

Ο περίγυρος του ζεύγους

Το ζεύγος Βιργινία και Ιωάννης Lusignan ζούσαν με το επίδομα το οποίο καταβαλλόταν στον Ιωάννη, νόθο γιο του βασιλιά, από περιουσία που του είχε αφήσει με τη διαθήκη της η γιαγιά του, Μαρία των Πατρών ή Πατρινή. Το επίδομα προερχόταν από τα εισοδήματα των χωριών Πάνω και Κάτω Κέδαρες, όπως ονομάζονταν τότε το σημερινό χωριό Κέδαρες. Μετά τον θάνατο του μικρού γιου τους, το ζεύγος εγκαταστάθηκε στη Βενετία και εγκατέλειψε την κωμόπολη όπου ζούσε. Η Βιργινία συντάσσει τη διαθήκη της στην οικία της μητέρας της, αλλά δεν γνωρίζουμε εάν η ίδια και ο σύζυγός της διέμεναν στο σπίτι της μητέρας της, Νεοφύτας Cossaza, όταν εγκαταστάθηκαν στη Βενετία. Σταθερός γνώριμος και φίλος του ζεύγος πρέπει να ήταν οπωσδήποτε ο Sebastian Pace, αφού τον συναντούμε όχι μόνο στη διαθήκη της Βιργινίας, αλλά και σε πηγή του 1552, σχετιζόμενη με τον Ιωάννη Lusignan. Ένα άλλο πρόσωπο φιλικό με το ζεύγος είναι ο Alvise Bembo, τον οποίο ο Ιωάννης αναφέρει ως συμπατριώτη (compatrius) του. Κατάγεται μάλλον από τον βενετικό κλάδο των Bembo που είχαν εγκατασταθεί από πολύ ενωρίς στην Κύπρο. Ένας Αντώνιος Bembo είχε εκμισθώσει το Ακάκι το 1447 από τον Jotin Lusignan, ένα άλλο μέλος του βασιλικού οίκου της Κύπρου, νόθο γιο του βασιλιά Ιανού.

Ο Ιωάννης και η Βιργινία, αφού ήδη έχασαν το μοναχοπαίδι και κληρονόμο τους, παρουσιάζονται γενναιόδωροι προς τον υπηρέτη τους, Ζανέττο, και του αφήνουν ως κληροδότημα εκατό δουκάτα. Ο υπηρέτης Ζανέττος δεν αποκλείεται να είναι Κύπριος, γιατί κάποιοι υπηρέτες τόσο της γιαγιάς όσο και των νόθων παιδιών του βασιλιά τούς είχαν ακολουθήσει στην Ιταλία για να τους υπηρετούν. Ο Ιωάννης και η Βιργινία είχαν και μια ψυχοκόρη με το όνομα Έλενα, που ζούσε στην κωμόπολη όπου ζούσαν πριν χάσουν τον μικρό τους γιο, στην οποία επίσης άφησαν ένα κληροδότημα ανερχόμενο στα εκατό δουκάτα. Πολύ πιθανόν ο Ιωάννης να έδωσε το όνομα Έλενα στην ψυχοκόρη του προς τιμή της μητέρας του, αφού και αυτή είχε το ίδιο όνομα.

Η Βιργινία, η νύφη του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου, πρέπει να ήταν κατά πολύ νεότερη του συζύγου της, Ιωάννη Lusignan, αφού το 1541, όπως ο ίδιος αναφέρει σε ανέκδοτη πηγή, ήταν 72 ετών και το ζεύγος είχε τότε τον μικρό Ιάκωβο που ήταν μόνο έξι ετών. Ο Ιωάννης ίσως γι' αυτό φρόντισε, μετά από σχετικό αίτημα στις βενετικές αρχές, να εισπράττει η σύζυγός του μετά τον θάνατό του το εισόδημα που έπαιρνε ο ίδιος από τα φέουδά του στην Κύπρο. Το εισόδημα αυτό διαβιβαζόταν στον Ιωάννη από τη βενετική διοίκηση της Κύπρου μέσω της Δημοκρατίας της Βενετίας. Επιπλέον, ο Ιωάννης Lusignan καθιστούσε τη Βιργινία με τη διαθήκη του γενικό κληρονόμο του. Ο απόγονος της μυθικής Μελουζίνης, Ιωάννης Lusignan, αποχαιρέτησε την παρούσα ζωή στα τέλη Νοεμβρίου του έτους 1552. Για τον μετέπειτα βίο της χήρας του Ιωάννη, Βιργινίας Lusignan, από τους δούκες Cossaza της Ερζεγοβίνης, δεν έχουμε καμία άλλη είδηση...
ΛΕΖΑΝΤΑ: Το οικόσημο του βασιλιά Ιάκωβου Β' Λουζινιάν, ο οποίος ήταν επίσης νόθο παιδί, όπως και τα τρία παιδιά του ιδίου προτού παντρευτεί την Αικατερίνη Κορνάρο: η Καρόλα, ο Ευγένιος και ο Ιωάννης.