Γράφει η Αγγελική ΜΚ Αθανασιάδη | @aggeliki.mk

Η διάσημη ταινία του Σίντνεϊ Πόλακ από το 1969, αντικατοπτρίζει σήμερα το στρεσογόνο εργασιακό περιβάλλον των σχεδιαστών οπτικής επικοινωνίας

They Shoot Horses, Don't They? Είναι ο τίτλος της εμβληματικής ταινίας του Sydney Pollack από το 1969 βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Horace McCoy, που σε κάνει να αναρωτιέσαι τι είναι τελικά περισσότερο ταιριαστό: Ζωή σαν κινηματογραφική ταινία ή ταινία που αντιγράφει τη ζωή; Κατά τη δεκαετία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1930, ένα νέο είδος θεάματος κατακτούσε το αδηφάγο κοινό, τηλεοπτικό και μη: ήταν οι μαραθώνιοι χορού. Ζευγάρια στα όρια της εξαθλίωσης, σε έναν ατελείωτο χορό για ένα έπαθλο που ποτέ δεν θα μπορούσαν να αποκτήσουν. Σχεδόν έναν αιώνα μετά, στον απόηχο της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, οι χοροί καλά κρατούν. Το θέμα μας φυσικά δεν αφορά τους κάθε λογής άσημους «διάσημους» και ημίγυμνους συμμετέχοντες σε ομαδικά τηλεοπτικά τσαλαβουτήματα και αγώνες ταχύτητας επί αμμώδους εδάφους, αλλά το στρεσογόνο εργασιακό περιβάλλον και τις ανταγωνιστικές συνθήκες εργασίας που κάθε άλλο πάρα ταιριάζουν με το δημιουργικό επάγγελμα ενός σχεδιαστή οπτικής επικοινωνίας, αποτελώντας όμως κοινό τόπο για όλους μας.

Τα πανεπιστήμια μπορεί να αναρωτιούνται τι γίνονται οι φοιτητές τους μόλις τελειώσουν τις σπουδές τους, καθώς καμία ολοκληρωμένη έρευνα δεν έχει γίνει μέχρι τώρα, εν έτει 2017, τουλάχιστον όσον αφορά τον τομέα των γραφικών τεχνών και της οπτικής επικοινωνίας. Από την άλλη πλευρά όμως, και οι ίδιοι οι επαγγελματίες του χώρου παρατηρούν χρόνο με το χρόνο ένα μεγάλο ποσοστό συναδέλφων τους να εγκαταλείπουν το επάγγελμα του γραφίστα, έστω και με τη γενικότερη έννοια του όρου. Είναι τελικά ένας ατέρμονος χορός; Ένας αγώνας δρόμου για το ποιος θα καταφέρει να σταθεί όρθιος, ανεξάρτητα από το κόστος;

Στην περίπτωση των φοιτητών και των αντίστοιχων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ιδιωτικών αλλά και κρατικών, επικρατεί η πρακτική των πελατειακών σχέσεων. Η ευθύνη για την κατάσταση αυτή δεν μπορεί να καταλογιστεί απαραίτητα ή εξ ολοκλήρου στα εν λόγω ιδρύματα. Είναι η ίδια η νοοτροπία της σύγχρονης κοινωνίας μας που φέρει το μεγαλύτερο βάρος και φυσικά η έλλειψη ορθού επαγγελματικού προσανατολισμού από τα πρώτα σχολικά χρόνια. Σε μία χώρα που υφίστανται σύνδεσμοι γονέων φοιτητών, ακόμα και στρατευσίμων - αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία - ατόμων δηλαδή που έχουν ενηλικιωθεί, ψηφίζουν για την ανάδειξη βουλευτών και Προέδρου της Δημοκρατίας και που στην περίπτωση των αρρένων κρατούν και όπλο για την υπεράσπιση της ελευθερίας της πατρίδας τους, δεν θα έπρεπε να απορεί κανένας για αυτόν τον «κύκλο των χαμένων φοιτητών». Όλων εκείνων που με τη λογική του «πληρώνω», άμεσα ή έμμεσα, θεωρούν ότι θα γίνουν οι επόμενοι Rock Star σχεδιαστές, όπως πολύ χαρακτηριστικά περιέγραψε ο φίλος μου Σπύρος Δρακάτος στο φετινό Graphic Stories Cyprus. «Όσο υπάρχουν δάσκαλοι θα βγαίνουν μαθητάδες» τραγούδαγε ο αείμνηστος Στράτος και κάπως έτσι συνοψίζεται και η ανύπαρκτη εθνική στρατηγική σε σχέση με το Design στην Κύπρο.

Εκεί που κλείνει ο ένας κύκλος, αυτός των φοιτητών, όπως λέει και ο σοφός λαός μας, ανοίγει ένας άλλος, εκείνος των «χαμένων σχεδιαστών». Η αγορά είναι περιορισμένη στην Κύπρο, θα αντιτάξουν κάποιοι, και ίσως σε πρώτη ανάγνωση να φαίνεται ότι έχουν δίκιο, όμως εδώ είναι που πραγματικά φαίνεται η έλλειψη ενός εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού. Τα επαγγέλματα που σχετίζονται με την οπτική επικοινωνία αποτελούν την αιχμή του δόρατος για τις σύγχρονες οικονομίες δυτικού τύπου της Ευρώπης που έχουν αφήσει πίσω τους, εδώ και δεκαετίες, τη λογική των γεωργικών κοινοτικών επιδοτήσεων και έχουν επενδύσει στους τομείς της παροχής υπηρεσιών, της έρευνας και της αειφόρου ανάπτυξης. Βέβαια η οικονομική κρίση που χτύπησε το νησί μας συνέβαλε στο να χαθούν πολλές θέσεις εργασίας και να περιοριστεί ο κύκλος εργασιών των εταιρειών του χώρου. Πολλοί σχεδιαστές αναγκάστηκαν εκ των πραγμάτων να αναζητήσουν απασχόληση σε άλλους τομείς της οικονομίας, όπως ο τουρισμός ή οι επισιτιστικές τέχνες. Μπορεί εν μέσω επαγγελματικής ανομβρίας να προέκυπτε και ο σχεδιασμός για κάποιο λογότυπο, όμως δυστυχώς ένα σημαντικό πλήθος καταρτισμένου εργατικού δυναμικού ακόμα και σήμερα εταιροαπασχολείται, χάνοντας την επαφή με ένα κατ’ομολογία δύσκολο και απαιτητικό επάγγελμα που συνεχώς μεταλλάσσεται και εξελίσσεται.

Μέσα από την πικρή αλληγορία της σύγχρονης κοινωνίας, ο Sydney Pollack καταφέρνει ταυτόχρονα να σκιαγραφήσει και τη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης, που κάνει τα πόδια να συνεχίζουν να χορεύουν στον ξέφρενο ρυθμό και το σώμα να ακολουθεί τις προσταγές του πνεύματος. Η απάντηση στο ερώτημα που θέτει ο τίτλος: They Shoot Horses, Don't They? είναι αρνητική. Τα ανυπότακτα αυτά πλάσματα έχουν γεννηθεί για να τρέχουν και όσο τρέχουν ζουν.