Γράφει η Αγγελική ΜΚ Αθανασιάδη | @aggeliki.mk

Χάρη στον Γκούτενμπεργκ ή Γουτεμβέργιο, στις 23 Φεβρουαρίου του 1455 εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο μαζικής παραγωγής, η περίφημη Βίβλος των 42 γραμμών, σε 180 αντίτυπα.

Ο "σοφός άνθρωπος", ο homo sapiens, όπως διαβάζαμε και στα σχολικά βιβλία, θεωρείται από τους σύγχρονους μελετητές, ότι προέκυψε ως αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας εξελικτικής διαδικασίας, πρωτοεμφανίστηκε στη Γη πριν από περίπου 200.000 χρόνια, ενώ η "σοφία" του, που ως κριτήριο τον διαχώρισε από τα υπόλοιπα έμβια όντα του πλανήτη, άρχισε να μετουσιώνεται σε πολιτισμό, με τη σύγχρονή του έννοια, περίπου το 5000 π.Χ. όταν και έκανε την εμφάνισή της η πρώτη πραγματική γραφή. Με τον όρο πραγματική γραφή εννοούμε εκείνη στην οποία το περιεχόμενο μιας γλωσσικής έκφρασης κωδικοποιείται με τέτοιον τρόπο, ώστε ένας άλλος αναγνώστης να μπορεί να ανοικοδομήσει, με ένα σχετικό βαθμό ακρίβειας, την ακριβή φράση που έχει γραφτεί. Υπό το πρίσμα αυτό στις πρώιμες, προγενέστερες γραφές η μη κωδικοποίηση γραμματικών λέξεων, καθιστούσε πολύ δύσκολη ή ακόμα και αδύνατη την ανασύσταση της ακριβούς έννοιας που επιδίωκε ο εκάστοτε συγγραφέας.

Έκτοτε θα έπρεπε να περάσουν άλλα 6.500 χρόνια περίπου μέχρι ο Γιόχαν Γκούτενμπεργκ στις 23 Φεβρουαρίου του 1455 να ολοκληρώσει την εκτύπωση και να εκδώσει αυτό που σήμερα θεωρείται ως το πρώτο βιβλίο μαζικής παραγωγής, την περίφημη Βίβλο των 42 γραμμών, σε 180 αντίτυπα. Μέχρι την εποχή εκείνη όλα τα βιβλία ήταν χειρόγραφα, έχοντας τεράστιο κόστος, ενώ η παραγωγή έστω και ενός αντιγράφου απαιτούσε εξειδικευμένη και κοπιαστική δουλειά πολλών μηνών. Ο Γκούτενμπεργκ, αρχικά χρυσοχόος στο επάγγελμα, κατάφερε να συνδυάσει ένα πλήθος γνώσεων και τεχνικών της εποχής του, αλλά επίσης να βρει και ευφυείς λύσεις σε αρκετά τεχνικά ζητήματα σε σχέση με τη διαδικασία εκτύπωσης και να δημιουργήσει την πρώτη εκτυπωτική πιεστική μηχανή κινητών στοιχείων.

Στην αναγεννησιακή Ευρώπη της εποχής, η άφιξη της τυπογραφίας σήμανε την έναρξη της εποχής της μαζικής επικοινωνίας, η οποία θα άλλαζε πλέον μόνιμα τη δομή της κοινωνίας. Η σχετικά ελεύθερη και απαλλαγμένη από τεχνικούς ή οικονομικής φύσεως περιορισμούς κυκλοφορία των πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων των επαναστατικών για την εποχή ιδεών, υπερέβη τα σύνορα των τότε Ευρωπαϊκών κρατών, απειλώντας τη δύναμη και την εξουσία των πολιτικών και των θρησκευτικών αρχών. Η απότομη αύξηση του αλφαβητισμού έσπασε το μονοπώλιο της εγγράμματης ελίτ στην εκπαίδευση και τη μάθηση και ενίσχυσε την αναδυόμενη μεσαία τάξη η οποία θα οδηγούσε κατά τους επόμενους αιώνες την Ευρώπη στην οικονομική άνθιση και τη βιομηχανική επανάσταση. Σε ολόκληρη την ήπειρο, η αυξανόμενη πολιτιστική αυτογνωσία του λαού της οδήγησε στην άνθηση των ευρωπαϊκών γλωσσών σε βάρος των λατινικών, ενδυναμώνοντας με το τρόπο αυτόν τους δεσμούς των διαφόρων εθνικοτήτων της γηραιάς ηπείρου με την προφορική πολιτιστική τους ταυτότητα και κληρονομιά. Η τυπογραφία συνέβαλε τα μέγιστα και στην πραγματοποίηση της επανάστασης των επιστημών, καθώς υπήρξε σημαντικός παράγοντας για τη δημιουργία μιας κοινότητας επιστημόνων που θα μπορούσαν εύκολα πλέον να γνωστοποιούν τις ανακαλύψεις τους με τη δημιουργία ευρέως διαδεδομένων επιστημονικών περιοδικών. Μέχρι το τέλος του αιώνα, περισσότερα από είκοσι εκατομμύρια βιβλία θα τυπωνόντουσαν μόνο στη δυτική Ευρώπη.

Μόλις πέντε αιώνες αργότερα στις 12 Απριλίου του 1961 ο Σοβιετικός κοσμοναύτης Yuri Gagarin θα γινόταν ο πρώτος εκπρόσωπος του είδους των "σοφών ανθρώπων" που θα εγκατέλειπε τη Γη για μια σύντομη περιήγηση στο διάστημα, ως επιστέγασμα της προόδου, επιστημονικής και τεχνολογικής, που επιτελέστηκε στο μικρό αυτό συγκριτικά χρονικό διάστημα, αποτέλεσμα μιας από τις σπουδαιότερες εφευρέσεις του ανθρώπου, της τυπογραφίας. Αναμφισβήτητα η επίδραση ενός επιτεύγματος όπως αυτό, στη μετέπειτα πορεία και εξέλιξη της ανθρωπότητας είναι κάτι που πολύ δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να έχει προβλέψει. Φαντάζει λίγο σαν το παράδειγμα του "φαινομένου της πεταλούδας" από τη θεωρία του Χάους. Σύμφωνα με αυτό "αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στο Μαρόκο, μπορεί να φέρει καταιγίδα στην Ιαπωνία". Η αλήθεια είναι ότι τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές, δεν γνωρίζω τι καιρό κάνει στη χώρα των Χρυσανθέμων, αλλά το γεγονός ότι μπορείτε εσείς Κυριακή πρωί από την άνεση του καναπέ σας να διαβάζετε, το οφείλουμε στον Johannes Gutenberg.