Ο Φράγκος βασιλιάς της Κύπρου Ιωάννης Β' Lusignan χαρακτηρίζεται στις πηγές αδύναμος και έρμαιο της δυναμικής συζύγου του Ελένης Παλαιολόγου, που ήταν ένθερμη υποστηρίκτρια της Ορθοδοξίας. Οι χαρακτηρισμοί του Πάπα Πίου Β´, του γνωστού Αινεία Σύλβιου Piccolomini, αμαυρώνουν ειδικά τη φήμη της συζύγου του Φράγκου βασιλιά περιγράφοντάς την ως «έμπειρη της ελληνικής απιστίας, εχθρά των λατινικών ιερών και πολέμια της ρωμαϊκής εκκλησίας». Κυβέρνησε, κατά την άποψή του, η ίδια το ρηγάτο παραμερίζοντας τους παλαιούς άρχοντες και επέβαλε νέους, ώστε πέρασε όλη η Κύπρος στην εξουσία των Ελλήνων, δηλαδή των ορθοδόξων. Επιπρόσθετα ο Στέφανος Lusignan χαρακτηρίζει την Ελένη Παλαιολόγου γυναίκα πανούργα και μοχθηρή.

Ο Φράγκος βασιλιάς Ιωάννης Β' Lusignan πριν ακόμα τελέσει τους δύο γάμους, πρώτα με τη Μήδεια Μομφεράτου Παλαιολόγου και μετά με την Ελένη Παλαιολόγου, είχε και μία ερωμένη, τη Μαρία ή Μαριέττα των Πατρών, που και αυτή ήταν Ελληνίδα. Ο Φλώριος Βουστρώνιος αποκαλεί τη Μαριέττα των Πατρών γυναίκα ωραιότατη και συνετή (donna bellissima e savia). Εάν δεν υπερβάλλουν οι χρονογράφοι, πρέπει όντως οι ζηλοτυπίες μεταξύ της Ελένης και της Μαριέττας να υπήρξαν άγριες αφού σε κάποια φιλονικία η Ελένη δάγκωσε και απέκοψε τη μύτη της Μαρίας και έτσι από τότε της κόλλησαν το παρατσούκλι κουτσομύτα, και όπως αναφέρεται στην κυπριακή διάλεκτο «κομμομούτταινα». Φαίνεται ότι το επεισόδιο αυτό πρέπει μάλλον να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αφού απαντά σε αρκετές πηγές. Ο γιος που απέκτησε ο Ιωάννης με τη Μαριέττα αποκαλείται μονίμως νόθος από τον Στέφανο Lusignan και από τον αρχιμανδρίτη Κυπριανό, Γιάκουμος ο μπάσταρδος. Ο Ιάκωβος ο νόθος, ο γιος αυτός του βασιλιά που είχε αποκτήσει με την ερωμένη του, θα καταφέρει να εκδιώξει από τον θρόνο της Κύπρου την Καρλόττα, ετεροθαλή αδελφή του και νόμιμη βασίλισσα, θυγατέρα της Ελένης Παλαιολόγου και του Ιωάννη Β' Lusignan.

Η Μαρία η Πατρινή, η «κομμομούτταινα», επέζησε του ερωμένου, του γιου της Ιακώβου, μετέπειτα βασιλιά της Κύπρου, και αυτού ακόμη του διαδόχου του θρόνου, του εγγονού της Ιακώβου Γ' Lusignan. Μετά τον θάνατο του γιου της βασιλιά Ιακώβου και του ενός έτους εγγονού της, οι Βενετοί από φόβο την εξόρισαν στην Πάδοβα μαζί με τα τρία εγγόνια της, νόθα παιδιά του γιου της. Τα τρία νόθα παιδιά του Ιακώβου που είχε αποκτήσει με τρεις διαφορετικές ερωμένες του, πριν νυμφευθεί την Αικατερίνη Κορνάρο, θα μπορούσαν εύλογα μελλοντικά να διεκδικήσουν το στέμμα της Κύπρου. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η Γαληνοτάτη Δημοκρατία αποφάσισε ουσιαστικά να εξορίσει τη μητέρα του βασιλιά με τα τρία εγγόνια της από την Κύπρο στην Πάδοβα. Η Μαρία η Πατρινή με τους τρεις κληρονόμους του στέμματος της Κύπρου έζησαν αρχικά υπό επιτήρηση στο φρούριο της Πάδοβας. Η ιστορία, οι περιπέτειες και το τέλος των τριών νόθων παιδιών του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου αποτελούν ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο σχετικό με τις μεθόδους που είχε χρησιμοποιήσει η Γαληνοτάτη, ώστε με επιδέξιο τρόπο να περάσει στην εξουσία της τη μεγαλόνησο και να εξαλείψει οποιονδήποτε άλλον διεκδικητή του βασιλείου. Η Μαρία η Πατρινή πέθανε το 1503 σε ηλικία 80 ετών και στις ενετικές πηγές αναφέρεται φιλοφρονητικά «βασίλισσα», ως μητέρα του βασιλιά Ιακώβου Β' Lusignan.

Η τελευταία νόμιμη βασίλισσα

Τη μοναχοκόρη του Ιωάννη Β' και της Ελένης Παλαιολόγου, την Καρλόττα, αν και μετά τον θάνατο του πατέρα της ανήλθε στον θρόνο, τη βρήκαν όχι μόνο κακοτυχίες στην προσωπική της ζωή, αλλά έχασε και το στέμμα αφού την εκθρόνισε ο ετεροθαλής αδελφός της Ιάκωβος. Ο πρώτος σύζυγός της πέθανε και στη συνέχεια τέλεσε δεύτερο γάμο, αλλά δεν ευτύχησε να αποκτήσει παιδιά. Μετά την απώλεια του στέμματος του βασιλείου της Κύπρου κατέφυγε στη Δύση καταβάλλοντας προσπάθειες να ανακτήσει το βασίλειό της, χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Η Καρλόττα, όπως συνάγεται από τις πηγές, φαίνεται πως αισθανόταν περισσότερο άνθρωπος της Ανατολής παρά της Δύσης. Γαλουχήθηκε πράγματι σύμφωνα με τις ελληνικές συνήθειες και δεν μιλούσε παρά τα ελληνικά και στη Δύση χρησιμοποιούσε πάντα διερμηνείς. Έτσι και αυτός ο Πάπας Πίος ο Β' εξέφρασε τον θαυμασμό του για τον «γοητευτικό και χειμαρρώδη κατά την ελληνική συνήθεια λόγο» της Καρλόττας.

Ο προικισμένος με πολλές αρετές αλλά και γεμάτος ελαττώματα Ιάκωβος Β' Lusignan ο νόθος, ο τελευταίος βασιλιάς της Κύπρου, όταν κατάφερε να εκθρονίσει την αδελφή του σκέφτηκε τον γάμο. Έτσι ο γιος της Ελληνίδας Μαρίας της Πατρινής και νόθο παιδί του Ιωάννη Β' Lusignan της Κύπρου, με το ωραίο παράστημα, που και αυτός ο πατέρας του, κατά τον χρονογράφο Γεώργιο Βουστρώνιο, τον καμάρωνε διότι είχε «όμορφο κορμίν», έστειλε το 1471 τον Λατίνο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου στη Ρώμη για να «τρακτιάσει», δηλαδή να διαπραγματευθεί με τον Πάπα ώστε, πρώτον, να κατορθώσει με την έγκρισή του να στεφθεί ρήγας της Κύπρου και, δεύτερον, «να τρακτιάσει την αρμασίαν του με την κόρη του δεσπότη του Μορέως, η οποία ευρίσκετον εις την Ρώμην, εις το χέριν του γαδενάλλη, του Νικαία…». Ο γαρδενάλλης δεν είναι παρά ο καρδινάλιος Βησσαρίων, κηδεμόνας της Ζωής-Σοφίας ύστερα από τον θάνατο του πατέρα της Θωμά Παλαιολόγου. Παρεμπιπτόντως σημειώνεται ότι με τη δωρεά της βιβλιοθήκης του καρδιναλίου Βησσαρίωνος δημιουργήθηκε η Μαρκιανή Βιβλιοθήκη. Η επιγραμματική φράση του ιδίου για τη Βενετία ότι είναι ένα άλλο Βυζάντιο έχει μείνει ιστορική: Venetiae quasi alterum Byzantium.

Οι προσπάθειες του Ιακώβου Β' Lusignan για την επίτευξη της στέψης του δεν τελεσφόρησαν. O Πάπας απέρριψε το αίτημα του Ιακώβου, εφόσον ζούσε η νόμιμος κληρονόμος του στέμματος της Κύπρου Καρλόττα Lusignan. Όπως μας πληροφορεί ο χρονογράφος Γεώργιος Βουστρώνιος: «Και ο πάπας δεν εθέλησεν να τον κουρουνιάσει, διότι έζεν ο δίκαιος κλερονόμος». Όσο για το συνοικέσιο, ούτε αυτό δεν είχε επιτυχές αποτέλεσμα, γιατί ο Ιάκωβος στη συνέχεια, επειδή ο Πάπας «δεν εθέλησεν να τον κουρουνιάσει, ουδέ την αρμασίαν εθέλησεν ο ρήγας να ποίσει». Ασφαλώς ο Ιάκωβος ήθελε να εκμεταλλευτεί τον γάμο του συνδυάζοντάς τον με ένα πολιτικό κέρδος. Η κόρη του δεσπότη του Μορέως, Ζωή, θυγατέρα του Θωμά Παλαιολόγου, όπως αναφέρθηκε, ήταν κάτω από την κηδεμονία του Έλληνα καρδιναλίου Βησσαρίωνος. Επιπλέον ο Πάπας Πίος φρόντιζε για την ανατροφή και μόρφωση της θυγατέρας του Θωμά Παλαιολόγου, ο οποίος πήγε στη Ρώμη μετά την κατάληψη του Μοριά από τους Οθωμανούς μεταφέροντας μαζί του και την τίμια κάρα του αποστόλου Ανδρέα. Μετά την άρνηση του Πάπα να «κουρουνιάσει» τον Ιάκωβο, ο ίδιος προσανατολίστηκε αλλού.

Άραγε η Ζωή Παλαιολόγου να ήταν πράγματι τόσο άσκημη και αυτός να ήταν ακόμη ένας λόγος για τον οποίο ο Ιάκωβος τελικά δεν τη νυμφεύθηκε; Πολύ πιθανόν. Η Ζωή, όπως παρουσιάζεται σε επιστολή του σατιρικού ποιητή Luizi Pulci που απευθύνεται στον Lorenzo Medicο, περιγράφεται ως πολύ άσχημη. Μεταξύ άλλων ο Pulci σημειώνει για τη Ζωή-Σοφία τα εξής: «Τα μάτια της ήταν ανοιχτά σαν πατοφλύτζανα, είχε διπλό πηγούνι, ήταν χοντρή, ήταν ένα θηλυκό τέρας που μιλούσε σαν καρακάξα τα ελληνικά όλη την ημέρα». Η ίδια η Ζωή-Σοφία παντρεύτηκε αργότερα τον τσάρο της τρίτης Ρώμης Ιβάν Βασίλιεβιτς και έζησε μια θυελλώδη ζωή, ενώ πέθανε το 1503. Ο τσάρος Ιβάν ο Τρομερός, ως γνωστόν, ήταν εγγονός της Ζωής-Σοφίας Παλαιολόγου.

Ο Ιάκωβος ακολούθως θέλησε να νυμφευθεί μια Βενετή αρχόντισσα που στις φλέβες της έρεε επίσης αίμα ελληνικό. Η Γαληνοτάτη Δημοκρατία θεώρησε πιο συμφέρον να νυμφεύσει τον βασιλιά της Κύπρου με τη θυγατέρα του Μάρκου Κορνάρου. Την πρόταση έκανε ο θείος της, ο Ανδρέας Κορνάρος, στενός φίλος του Ιακώβου. Εκτός από την προίκα της Αικατερίνης υπήρχε και η συμμαχία της Βενετίας που θα εξασφαλιζόταν προς τον Ιάκωβο με αυτό τον γάμο. Η ισχυρή βενετική Δημοκρατία θα ήταν ένα στήριγμα προς τον Ιάκωβο που θα εξουδετέρωνε τον κίνδυνο ανάκτησης του στέμματος της Κύπρου από την αδελφή του Καρλόττα. Από την άλλη πλευρά, οι Βενετοί θα πραγματοποιούσαν τον απώτερο στόχο τους, την ολοκληρωτική κατάληψη της Κύπρου για τα εμπορικά και στρατιωτικά τους συμφέροντα.

Η Αικατερίνη Κορνάρο υπήρξε δισεγγονή του αυτοκράτορα της Τραπεζούντος Αλεξίου Κομνηνού και της Αικατερίνης Καντακουζηνού. Η μητέρα της, η Φιορέντζα, ήταν θυγατέρα του αυθέντη της Νάξου Μάρκου Νικολάου Κρίσπο και της Valenza, θυγατέρας του Ιωάννη Καντακουζηνού και αδελφής του δούκα της Νάξου Φραγκίσκου. Το 1444 η Φιορέντζα παντρεύτηκε τον Βενετό Μάρκο Κορνάρο. Ο Ιάκωβος Β' Lusignan, τελευταίος Φράγκος βασιλιάς της Κύπρου, επέλεξε τελικά για σύζυγο τη Βενετή Αικατερίνη Κορνάρο, θυγατέρα του Μάρκου Κορνάρο και της Φιορέντζας Κρίσπο, όχι μόνο γιατί ήταν ωραία και καταγόταν από πλούσια οικογένεια Βενετών πατρικίων αλλά, και όπως προαναφέρθηκε, προς όφελος τόσο δικό του όσο και του βασιλείου του, επειδή θα είχε υποστηρικτή και σύμμαχο την κραταιά θαλασσοκράτειρα Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας.

Βέβαια όσο πολυμήχανος και πολυσχιδής ήταν ο Ιάκωβος για επίτευξη των στόχων του, άλλα τόσα προσόντα για τα συμφέροντά της διέθετε και η Δημοκρατία της Βενετίας. Τέλος, ο Ιάκωβος ελάχιστα χρόνια μετά τον γάμο του, ενώ ήταν νέος, υγιής και δυνατός και είχε μεταβεί στους αγρούς με φίλους για κυνήγι, αιφνιδίως ασθένησε και πέθανε αφού πρώτα πρόλαβε και υπαγόρευσε τη διαθήκη του…

ΛΕΖΑΝΤΑ: Ο γάμος της Αικατερίνης Κορνάρο με τον Ιάκωβο Β' Lusignan.