Ο Μάρκος Συγκλητικός υπήρξε αυθέντης της Λάρνακας και κτίτωρ του Αγίου Μάμαντος Μόρφου

Στο σημερινό μας δημοσίευμα θα ασχοληθούμε με τη μοίρα των τριών γιων του Μάρκου Συγκλητικού, γιου του Ευγένιου Συγκλητικού, κόμη Rochas και κτίτορος του Αγίου Μάμαντος Μόρφου, κατά τον πόλεμο 1570-1571. Νέο αρχειακό υλικό μάς προσέφερε ακριβή στοιχεία για τους Πέτρο, Ιωάννη και Mutio, τα οποία μέχρι πρόσφατα και σύμφωνα με όσα αναφέρονται από τις γραφίδες αυτοπτών μαρτύρων του πολέμου ήταν εντελώς διαφορετικά από αυτά που είχαν έρθει στο φως. Ας δούμε όμως τι μας παραδίδουν οι πηγές του πολέμου της Κύπρου για τους Πέτρο, Ιωάννη και Mutio πριν την ανακάλυψη των νέων στοιχείων από αρχειακό υλικό. O Μάρκος Συγκλητικός είχε αποκτήσει τους τρεις γιους από τον γάμο του με τη Μαργαρίτα Κωνστάντζο.

Πέτρος, Ιωάννης και Mutio: Ο Ιωάννης απαγχονίστηκε από τον Λαλά Μουσταφά γιατί κίνησε υποψίες ότι ετοίμαζε αντίσταση κατά των Οθωμανών, o Πέτρος σκοτώθηκε στην πολιορκία της Λευκωσίας και ο Mutio επέζησε και βρέθηκε στη Βενετία

Ο Πέτρος Βαλτέριος στο τέλος της διήγησής του για την πολιορκία και παράδοση της Αμμοχώστου αναφέρεται στον απαγχονισμό δύο γνωστών προσώπων από τους Οθωμανούς. Επρόκειτο για τον Λαυρέντιο Tiepolo, Βενετό καπιτάνο της Πάφου, ο οποίος μετά από εντολή του διοικητή Αμμοχώστου Μαρκαντώνιου Bragadin μετέβη στην υπεράσπιση της Αμμοχώστου, και τον άρχοντα Ιωάννη Συγκλητικό. Μεταξύ άλλων ο Βαλτέριος, ολοκληρώνοντας την πολύτιμη διήγησή του, κάνει μνεία στον απαγχονισμό του Λαυρέντιου Tiepolo και του Ιωάννη Συγκλητικού στην Αμμόχωστο από τον Λαλά Μουσταφά. O Πέτρος Βαλτέριος σημειώνει μεταξύ άλλων ότι ο ευπατρίδης Λαυρέντιος Tiepolo απαγχονίστηκε από τον Λαλά Μουσταφά μαζί με τον Ιωάννη Συγκλητικό, γιο του αυθέντη της Λάρνακας Μάρκου Συγκλητικού. Δυστυχώς ο πάλαι ποτέ βισκούντης Αμμοχώστου δεν μας δίνει καμιά άλλη λεπτομέρεια εκτός από το γεγονός ότι καθώς έσερναν τον Λαυρέντιο Tiepolo για να τον απαγχονίσουν, επειδή ήταν υπέργηρος, ξεψύχησε πριν του περάσουν στον λαιμό την αγχόνη.

Ιωάννης Συγκλητικός

Όπως τεκμηριώνεται μέσα από την περίφημη διαθήκη του Ευγένιου Συγκλητικού, πρώτου κόμη Rochas, ο ίδιος είχε δύο γιους, τον πρωτότοκο και κληρονόμο του τίτλου κομητείας Ιάκωβο Συγκλητικό και τον δευτερότοκο Μάρκο Συγκλητικό. Ο Μάρκος είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του ως δευτερότοκος το βαϊλάτο της Αραδίππου. Παρεμπιπτόντως αναφέρουμε ότι η Λάρνακα ανήκε στο βαϊλάτο της Αραδίππου, γι’ αυτό άλλωστε ο Μάρκος Συγκλητικός αναφέρεται από τον Πέτρο Βαλτέριο ως αυθέντης της Λάρνακας. Επίσης ο Ευγένιος Συγκλητικός είχε παραχωρήσει στον γιο του Μάρκο μια κατοικία η οποία βρισκόταν στην ενορία της Λευκωσίας, με το όνομα ενορία της Παναγίας της Pechiusa. Το επίθετο αυτό της Παναγίας δεν κατέστη δυνατό να το ταυτίσουμε και η παραφθορά του επιθέτου θα οφείλεται μάλλον στον Βενετό νοτάριο Soliano που είχε συντάξει στη Βενετία τη διαθήκη του Ευγένιου Συγκλητικού, αλλά και στον διαθέτη που έπνεε τα λοίσθια όταν υπαγόρευε τη διαθήκη του και δεν γνώριζε και καλώς την ιταλική. Η κατοικία ωστόσο στην εν λόγω ενορία της Λευκωσίας ανήκε, σύμφωνα με τη διαθήκη του Ευγένιου Συγκλητικού, στον αείμνηστο Θωμά Φικάρδο και πρέπει να πρόκειται για τον γραμματέα του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β’ Lusignan.

Στις πηγές του πολέμου της Κύπρου, ο γιος του Μάρκου Συγκλητικού, Ιωάννης, εμφανίζεται να είχε αναλάβει μαζί με δύο άλλους Κύπριους φεουδάρχες τη διοίκηση ενός πλήθους χωρικών που είχαν μεταβεί στα βουνά του Τροόδους, όταν οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην Κύπρο. Μαζί τους υπήρχε και μεγάλος αριθμός τσέρνηδων και πρόκειται για τα σώματα πολιτοφυλακής που είχαν δημιουργηθεί με Κύπριους χωρικούς. Οι δύο άλλοι αρχηγοί των χωρικών που είχαν καταφύγει στο Τρόοδος, εκτός από τον Ιωάννη Συγκλητικό, ήταν ο Σκιπίων Caraffa και ο Πέτρος Παύλος Συγκλητικός. Η σύζυγος του Σκιπίωνος Caraffa ήταν η Μαργαρίτα Συγκλητικού του Ιακώβου, πρώτη εξαδέλφη του Ιωάννη Συγκλητικού του Μάρκου. Ο τρίτος αρχηγός, ο Πέτρος Παύλος Συγκλητικός, είχε νυμφευθεί την αδελφή του κοντόσταυλου της Κύπρου Αντωνίου Davila, που είχε οικοδομήσει τον ομώνυμο προμαχώνα και ήταν επίσης συγγενής του Ιωάννη Συγκλητικού.

Οι συντάκτες διηγήσεων οι οποίοι υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες τόσο της πτώσης της Λευκωσίας όσο και της παράδοσης της Αμμοχώστου, όπως οι Άγγελος Καλέπιος, Ιωάννης Falier, Άγγελος Gatto και Πέτρος Βαλτέριος, αναφέρουν ότι μετά την πτώση της Λευκωσίας στην εξουσία των Οθωμανών οι τρεις αρχηγοί των βουνών ήρθαν γύρω στις 15 Σεπτεμβρίου 1570 και δήλωσαν υποταγή στον Οθωμανό πασά. Σύμφωνα με όσα αναφέρει στη διήγησή του ο Βενετός στρατιωτικός διοικητής Ιωάννης Falier, πρώτος ήρθε ο Ιωάννης Συγκλητικός και δήλωσε υποταγή στον Λαλά Μουσταφά με πολλούς ορθόδοξους ιερείς και πληθώρα χωρικών. Δύο ημέρες μετά ήρθαν και προσκύνησαν τον πασά και ορκίστηκαν υποταγή, επίσης με πολλούς ιερείς και τσέρνηδες, ο Σκιπίων Caraffa και ο Πέτρος Παύλος Συγκλητικός. Ο Falier σημειώνει ακόμα ότι ο πασάς παραχώρησε και στους τρεις το μέγαρο του προνοητή στη Λευκωσία για να εγκατασταθούν. Σε άλλες πηγές αναφέρεται ότι ο πασάς στους τρεις φεουδάρχες προσέφερε δώρα, τους παραχώρησε τα φέουδά τους και ελευθέρωσε πολλά γυναικόπαιδα που ήταν μέλη των οικογενειών τους.

Μια επιστολή, επίσης, του Ιωάννη Σωζόμενου παρέχει περισσότερες λεπτομέρειες για τους αρχηγούς των βουνών αλλά και για τον Mutio, αδελφό του Ιωάννη Συγκλητικού. Στον Ιωάννη Συγκλητικό, όπως αναφέρει, μαζί με τον Σκιπίωνα Caraffa επειδή προσκύνησαν τον Λαλά Μουσταφά τους δόθηκε η δυνατότητα να εκμισθώσουν όλη την Κύπρο εκτός από τις Αλυκές της Λάρνακας για εκατόν πενήντα χιλιάδες δουκάτα. Ο Πέτρος Παύλος Συγκλητικός, σύμφωνα επίσης με όσα αναφέρει στην επιστολή του ο Ιωάννης Σωζόμενος, είχε διοριστεί από τον πασά υπεύθυνος για την επισκευή των τειχών, που είχαν υποστεί φθορές κατά τη διάρκεια της πολιορκίας. Σε ανέκδοτη πηγή, ωστόσο, το 1581 αναφέρεται η φυγάδευση κάποιο βράδυ στη Βενετία των Πέτρου Παύλου Συγκλητικού και Σκιπίωνος Caraffa καθώς και άλλων μελών γνωστών οικογενειών της Κύπρου, με τη βοήθεια ενός Καρμελίτη ιερωμένου. Στην ίδια πηγή αναφέρεται ότι ο Ιωάννης Συγκλητικός προετοίμαζε αντίσταση κατά των Οθωμανών, αλλά αποκαλύφθηκαν τα σχέδιά του και γι’ αυτό απαγχονίστηκε από τον Λαλά Μουσταφά. Από μια άλλη πηγή πληροφορούμαστε επίσης ότι ο Ιωάννης Συγκλητικός είχε κρύψει οπλισμό και θεωρήθηκε ένοχος από τους Οθωμανούς, γι’ αυτό απαγχονίστηκε.

Πέτρος και Mutio Συγκλητικοί

 Ο Πέτρος Συγκλητικός, ένας άλλος γιος του Μάρκου Συγκλητικού και της Μαργαρίτας Κωνστάντζο, μας είναι γνωστός από τις πηγές για τον ηρωικό θάνατό του στην υπεράσπιση της Λευκωσίας αλλά και για τον γάμο του με την Έλενα Δενόρες, θυγατέρα του Badin Δενόρες και της Λάουρας Verny. Ο Μάρκος Συγκλητικός και η Έλενα Δενόρες είχαν φιλοξενήσει το 1553 στο αρχοντικό τους στη Λευκωσία τον συνθέτη μαδριγαλίων από την Καλαβρία Ιωάννη Δoμήνικο Martoretta. To 1554 o Martoretta εξέδωσε το βιβλίο του με τα μαδριγάλια και το αφιέρωσε στον Πέτρο Συγκλητικό. Το τρίτο μαδριγάλιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στον Πέτρο και το τέταρτο στη σύζυγό του Ελένη. Το αφιερωμένο στην Ελένη βασίζεται σε ένα ποίημα που μιλά για την ομορφιά της και τους γάμους της. Ο Πέτρος Συγκλητικός, όπως μας αποκάλυψε πρόσφατα μία πηγή, ήταν φεουδάρχης του χωριού Αβδελλερό της Λάρνακας. Το 1570 υπερασπίστηκε τη Λευκωσία από τον προμαχώνα Davila, όπου έχασε τη ζωή του. Η σύζυγός του Ελένη με την πτώση της Λευκωσίας αιχμαλωτίστηκε και μετά την απελευθέρωσή της κατέφυγε στη Βενετία. Στην πόλη των τεναγών τέλεσε δεύτερο γάμο με τον Κύπριο πρόσφυγα Ιάκωβο Στράμπαλη, γιο του πάλαι ποτέ βισκούντη Λευκωσίας Διομήδη Στράμπαλη και γνωστού κατόχου ενός χρονικού της Κύπρου που φέρει το όνομά του.

Ο Ιωάννης, όπως προαναφέραμε, απαγχονίστηκε από τον Λαλά Μουσταφά στην Αμμόχωστο γιατί κίνησε υποψίες ότι ετοίμαζε αντίσταση κατά των Οθωμανών και ο αδελφός του Πέτρος σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Λευκωσίας από τους Οθωμανούς, υπερασπιζόμενος από τον προμαχώνα Davila τον γενέθλιο τόπο του. Επέζησε ωστόσο ο τρίτος γιος του Μάρκου Συγκλητικού, ο Mutio. Αρχειακό υλικό μας έδωσε νέα στοιχεία για τον Mutio Συγκλητικό, γεγονός που καταδεικνύει πως όσα αναφέρονται στην επιστολή του Ιωάννη Σωζόμενου έως έναν βαθμό ισχύουν και αποδεικνύεται τελικά ότι ήταν ένας πραγματικός πατριώτης και όχι ένα άτομο που κατέφυγε στο στρατόπεδο των Οθωμανών για να γλυτώσει και να αποκτήσει προνόμια και πλούτη. Ο Σωζόμενος επακριβώς σημειώνει ότι μόλις οι Οθωμανοί αποβιβάστηκαν στην Κύπρο ο Mutio Συγκλητικός πήγε με το μέρος τους και λειτουργούσε ως μεσολαβητής μεταξύ των Οθωμανών και των Αμμοχωστιανών σε μια προσπάθεια να πεισθούν να παραδώσουν αμαχητί την πόλη.

Ένας αριθμός βενετικών εγγράφων αποκαλύπτει ποιος ακριβώς ήταν ο Mutio και τι ακριβώς έπραξε κατά τον πόλεμο 1570-1571, αλλά και ποια ήταν μετέπειτα η διαδρομή του βίου του. Κάθε πρόσφυγας Κύπριος που κατέφευγε στη Βενετία υπέβαλλε στις βενετικές αρχές σχετικό αίτημα και με ένορκες δηλώσεις άλλων Κυπρίων επιβεβαιώνονταν τόσο η ταυτότητά του όσο και το περιεχόμενο του αιτήματός του. Το ίδιο έπραξε και ο Mutio και στο αίτημά του δεν παρέλειψε να αναφερθεί στη θυσία του αδελφού του και ότι και ο ίδιος πολέμησε στο πλευρό του στον προμαχώνα Davila. Με την πτώση της Λευκωσίας αιχμαλωτίστηκε και οι Οθωμανοί τον χρησιμοποίησαν ως αγγελιοφόρο για να μεταφέρει μηνύματα στην Αμμόχωστο ώστε οι διοικητές της να πεισθούν να παραδώσουν την πόλη. Ο Mutio με αυτό τον τρόπο κατόρθωσε να δραπετεύσει από το οθωμανικό στρατόπεδο και να πάει στην Αμμόχωστο, όπου προσφέρθηκε να υπηρετήσει ως κυβερνήτης σε γαλέρα. Υπηρέτησε αρχικά στη γαλέρα του Φραγκίσκου Βοn και αργότερα στη γαλέρα του Κύπριου κυβερνήτη γαλέρας Ιωάννη Βαπτιστή Benedetti. Επί της γαλέρας του Benedetti πολέμησε στην περίφημη Ναυμαχία της Ναυπάκτου και μετά τη λαμπρή νίκη των χριστιανικών δυνάμεων κατέληξε στη Βενετία.

Ο Mutio Συγκλητικός όταν έφθασε στη Βενετία υπέβαλε αίτημα στις βενετικές αρχές στο οποίο αναφερόταν στις υπηρεσίες που προσέφεραν τόσο η οικογένειά του όσο και ο ίδιος στη Γαληνοτάτη, ζητώντας να εργοδοτηθεί σε κάποιο στρατιωτικό σώμα. Μάρτυρες των όσων ανέφερε στο αίτημά του ήταν συμπολεμιστές του στην υπεράσπιση της Λευκωσίας το 1570. Μεταξύ αυτών ήταν ο πυροβολητής Zane da Padoa, ο στρατιώτης Αλέξανδρος da Padoa, που υπηρετούσε στον λόχο του Carlo Naldi και ο πρακτικός ιατρός Ιάκωβος. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι και αυτός ο ίδιος ο Σεβαστιανός Venier, o θριαμβευτής της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου, είχε συντάξει συστατική επιστολή για τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει ο Mutio. Οι υπηρεσίες του ιδίου και των προγόνων του τελικά αναγνωρίστηκαν, αφού στη συνέχεια απαντά σε αρχειακό υλικό να υπηρετεί ως στρατιωτικός διοικητής τριάντα στρατιωτών σε διάφορες πόλεις της περιοχής της Βενετίας…

ΛΕΖΑΝΤΑ: Ο προμαχώνας Davila του οχυρωματικού περιβόλου της Λευκωσίας, θέση από την οποία υπερασπίστηκαν την πόλη οι δύο αδελφοί Πέτρος και Mutio, γιοι του αυθέντη της Λάρνακας Μάρκου Συγκλητικού.