Θέατρο Σκάλα

Συγγραφέας: Martin McDonagh
Σκηνοθεσία: Νίκος Νικολαΐδης

Την τιμητική του φαίνεται να έχει στο φετινό θεατρικό φθινόπωρο ο Ιρλανδός συγγραφέας Martin McDonagh, αφού η επανεμφάνισή του έρχεται μέσα από την ταυτόχρονη παρουσία του, σε δύο θεατρικές σκηνές, με τα δύο δημοφιλέστερα έργα του, ήδη γνωστά στο κυπριακό κοινό. Κι αν ατύχησε, κατά τη γνώμη μου, το περίφημο "Pillowman" μέσα από μια άτοπη σε σχέση με το πρωτότυπο, σκηνοθετική ανάγνωση από τον Βαρνάβα Κυριάζη στο Θέατρο Ανεμώνα, η οποία τοποθέτησε το σύγχρονο και δυστοπικό περιβάλλον του έργου σε ένα κλίμα μεσαιωνικού παραμυθιού με μάγισσες, κεριά και σκελετούς, τοποθετώντας τους ενδεδυμένους με μεσαιωνικά ρούχα ήρωες να μιλούν μια ακραία σύγχρονη γλώσσα, το Θέατρο Σκάλα ανοίγοντας όλο και περισσότερο τους ορίζοντές του σε νέους συνεργάτες και ανανεωμένο ρεπερτόριο, έρχεται να επανατοποθετήσει τον συγγραφέα στο σωστό του συγκείμενο, μέσα από μια ξεκάθαρη και πιστή στο πρωτότυπο, ανάγνωση του έργου "Η βασίλισσα της ομορφιάς" (The Beauty Queen of Leenane), από τον σκηνοθέτη Νίκο Νικολαΐδη.

Γραμμένο το 1996, πρόκειται για το πρώτο μέρος της "Τριλογίας του Leenane" και το έργο που τοποθέτησε τον συγγραφέα στον διεθνή θεατρικό χάρτη. Ένα έργο με έντονα τα νατουραλιστικά στοιχεία του θεάτρου της σκληρότητας, χωρίς από αυτό να απουσιάζουν τόσο οι ποιητικές εικόνες, όσο και το διαβρωτικό, ιρλανδικό, μαύρο χιούμορ. Μέσα από αυτό το τρίπτυχο, το έργο, αν και φέρει διάχυτα στοιχεία που το τοποθετούν στην ιρλανδική επαρχία της δεκαετίας του '90, κατορθώνει εν τέλει να γίνει μια ιστορία "της διπλανής πόρτας" παντός καιρού, μια βαθιά ψυχογραφική μελέτη για τις καταστροφικές και καθηλωτικές οικογενειακές σχέσεις, εν προκειμένω, τις σχέσεις μάνας και κόρης, οι οποίες βρίσκονται παγιδευμένες μέσα σε έναν φαύλο κύκλο λεκτικής, ψυχικής και σωματικής βίας. Μετά το, εξίσου σκληρό, "Αγαπητή Ελένα", ο Νίκος Νικολαΐδης βρίσκει μέσα από αυτό το κλειστοφοβικό και ακραία ρεαλιστικό έργο το οποίο σχοινοβατεί διαρκώς ανάμεσα στην τραγωδία και την κωμωδία, το σκηνοθετικό κλίμα το οποίο του ταιριάζει. Σχεδόν απόλυτα πιστός στο κείμενο και στην (όχι πάντα εύστοχη) μετάφραση του Ερρίκου Μπελιέ, ο σκηνοθέτης στήνει μια ευανάγνωστη, απλή, ρεαλιστική και χωρίς υπερβολές παράσταση, στην οποία κυριαρχεί ένα έντονα χιτσκοκικό κλίμα που κρατά τον θεατή σε διαρκή εγρήγορση.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία της ατμόσφαιρας αυτής παίζουν τόσο οι ατμοσφαιρικοί και εύστοχοι φωτισμοί του Miroslav Zdrakov, όσο και τα ηχητικά του τοπία τα οποία παρεισφρέουν στη συνήθως εύθυμη μουσική που ακούγεται από το ραδιόφωνο ή το οικείο μουσικό μοτίβο της σειράς "Τόλμη και γοητεία" (το μόνο στοιχείο που ο σκηνοθέτης αφήνει να καθορίσει το χρονικό πλαίσιο), προοικονομώντας διαρκώς την τραγική κατάληξη της ιστορίας. Ομοίως και το σκηνικό του Λάκη Γενεθλή, ρεαλιστικό και απόλυτα λειτουργικό στην ασταμάτητη κίνηση των ηθοποιών η οποία εκτονώνεται στα διάφορα σκηνικά αντικείμενα, αν και θυμίζει ένα μικρό σπίτι της επαρχίας, δεν αφήνει να καθοριστεί με βεβαιότητα το πού και το πότε. Αν και η προσήλωση του σκηνοθέτη στην αποτύπωση της αληθοφάνειας και της ρεαλιστικότητας της ιστορίας, υπονόμευσε, ώς έναν βαθμό, το ιδιόρρυθμο και διάχυτο, στο έργο, χιούμορ του συγγραφέα (άλλωστε πρόκειται για μια μαύρη κωμωδία), αποδυναμώνοντας έτσι και τη στιγμή της κορύφωσης η οποία ήρθε σαν κάτι, μάλλον, αναμενόμενο, το γενικό αποτέλεσμα είναι μια σφιχτοδεμένη παράσταση με γρήγορες εναλλαγές σκηνών και διαλόγων, η οποία δεν αφήνει κανένα δίχτυ ασφαλείας, ούτε στους ήρωες στη σκηνή, αλλά ούτε και στους θεατές στην πλατεία.

Αναμφίβολα, αυτό το είδος θεάτρου βασίζεται κατά κύριο λόγο στις ερμηνείες οι οποίες, αν και όχι ισότιμες, υπηρέτησαν την παράσταση και το γενικό αποτέλεσμα. Κάπως εκτός κλίματος φάνηκαν οι ερμηνείες των δύο ανδρών, των ανθρώπων που αν και περιφερειακοί στη σχέση μητέρας-κόρης, παίζουν, ωστόσο, καταλυτικό ρόλο στην κατάληξή της. Η ερμηνεία του Σοφοκλή Κασκαούνια κινήθηκε πιο πολύ σε έναν μελοδραματικό τόνο ο οποίος στέρησε από τον ήρωά του την κωμική αμηχανία (ιδιαίτερα στις ερωτικές σκηνές στις οποίες, δεν υπήρξε ιδιαίτερη σκηνική χημεία με τη Χριστίνα Κωνσταντίνου), την αφέλεια, την αγαρμποσύνη και, κυρίως, το χιούμορ, το οποίο είναι διάχυτο, ιδιαίτερα στη σκηνή με την ανάγνωση του γράμματος. Από την άλλη μεριά, η ερμηνεία του Ηλία Ανδρέου υπερτόνισε την κωμικότητα και την αφέλεια του ήρωα, στερώντας του το βάθος του απελπισμένου ανθρώπου που βρίσκεται καθηλωμένος σε έναν τόπο και ένα είδος ζωής από το οποίο θα ήθελε να ξεφύγει αλλά δεν μπορεί. Αντιθέτως, οι ερμηνείες της Χριστίνας Κωνσταντίνου και της Ιωάννας Σιαφκάλη στους ρόλους της κόρης και της μητέρας αντίστοιχα, βρίσκονται σε απόλυτη σύμπλευση, τόσο μεταξύ τους, όσο και με το κλίμα του έργου. Η Χριστίνα Κωνσταντίνου, χωρίς υπερβολές, δίνει όλο το βάθος και την κλίμακα των συναισθημάτων που βιώνει η Μωρήν, η "βασίλισσα της ομορφιάς": από το χιούμορ, τον θυμό, την οργή και την ακραία βία της, μέχρι την απελπισία και την παθητική αποδοχή της μοίρας της, μέσα από μια εκκωφαντική σιωπή. Η Ιωάννα Σιαφκάλη δίνει μία από τις καλύτερες ερμηνείες της σε έναν ρόλο έξω από την γκάμα των ηρωίδων που κατά καιρούς έχει ερμηνεύσει. Μακριά από ηθογραφικούς μελοδραματισμούς, αποτυπώνει εύγλωττα την ακραία γλώσσα του συγγραφέα, δίνοντας, μέσα από διαρκείς εναλλαγές χιούμορ και τραγικότητας, την εγωκεντρική μητέρα που εκμηδενίζει συνειδητά κάθε πιθανότητα ευτυχίας της κόρης της. Και το παράδοξο είναι ότι μέσα από τις δύο αυτές γυναικείες ερμηνείες, όσο κι αν ο θεατής αντιλαμβάνεται τα πάθη και τα λάθη τους, αδυνατεί να αποδώσει ευθύνες και να καταδικάσει, αφού γνωρίζει ότι η αδιέξοδη αυτή οικογενειακή ιστορία, όπως όλες αυτού του είδους, έχει βαθιά τις ρίζες της σε μια επίπλαστη και αδιέξοδη κοινωνία.