Την Παρασκευή 16 Απριλίου 2021 ο γενικός εισαγγελέας της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργος Σαββίδης προέβη σε δηλώσεις στο πλαίσιο δημοσιογραφικής διάσκεψη για το θέμα του πορίσματος του θανάτου του δεκατετράχρονου Στυλιανού. Του Στυλιανού που είχε ένα τέλος που, όπως είπε ο γενικός εισαγγελέας, «μας συγκλόνισε». Και συνέχισε: «Κι ευχή μου είναι ποτέ, μα ποτέ, να μην ξαναγίνουμε μάρτυρες ανάλογων περιστατικών στο μέλλον. «Πολυσέλιδο» το πόρισμα των ανακριτών, ανέφερε ο γενικός εισαγγελέας, με «ογκωδέστατο μαρτυρικό υλικό». «Ενδεικτικά» ανέφερε πως το μαρτυρικό υλικό απαριθμεί «εννιά box files» και αρκετούς υπηρεσιακούς φακέλους». Και συνέχισε: «Αυτό από μόνο του καταδεικνύει τον όγκο του υλικού που η Νομική Υπηρεσία χρειαζόταν να μελετήσει προτού ο βοηθός γενικός εισαγγελέας κι εγώ λάβουμε τις αποφάσεις μας. Κατανοούμε πλήρως την έντονα εκφρασθείσα επιθυμία για την όσο το δυνατόν ταχύτερη διερεύνηση της υπόθεσης του άτυχου Στυλιανού αλλά και όλων των άλλων υποθέσεων που αποστέλνονται στη Νομική Υπηρεσία για οδηγίες». Καταληκτικά, ανέφερε ότι θα προχωρήσουν στην άσκηση ποινικής δίωξης δώδεκα συνολικά ατόμων.

Γιατί θεώρησε σημαντικό ο γενικός εισαγγελέας να αναφερθεί στο πολυσέλιδο χαρακτήρα του πορίσματος και στο μέγεθος του μαρτυρικού υλικού; Θεωρώ ότι η αναφορά επιτελούσε μαρτυρία, έφερε δηλαδή μαρτυρία στο ότι έκαναν τη δουλειά τους, στο ότι ήταν δύσκολη η δουλειά τους και στο ότι την έκαναν καλά. Θεωρώ επίσης ότι η μαρτυρία του (για τη δυσκολία και τον όγκο της δουλειάς) λειτουργεί αθωωτικά έναντι μιας ενδεχόμενης κατηγορίας: «Αργήσατε!» Ενδεχομένως να λειτουργεί και αποκαταστατικά για το κύρος της Νομικής Υπηρεσίας έναντι της κατηγορίας ότι άργησε να μελετήσει το πόρισμα των ανακριτών για την εγκληματική αδιαφορία αστυνομικών και τη σύμπραξη της αδιαφορίας τους στη συνέχιση της δολοφονίας γυναικών και κοριτσιών μεταναστριών από τον Μεταξά. Ακόμη πιο αποκαταστατικά, έναντι της σκιάς που βαραίνει τη Νομική Υπηρεσία, ότι φαίνεται (δεν έχει γίνει ανακοίνωση ακόμη πέραν του σχετικού δημοσιεύματος του Alpha) να αποφάσισε ότι δεν στοιχειοθετούνται ποινικά αδικήματα κατά αστυνομικών. Το ερώτημα που προκύπτει όμως για την υπόθεση του Στυλιανού θα μείνει αναπάντητο: Γιατί έγινε αυτό που έγινε, ή μάλλον πώς αφέθηκε να γίνει αυτό που έγινε; Ας θέσουμε ένα πιο απλό ερώτημα. Τι ήταν αυτό που έγινε;

Θα ’θελα να μπορούσα να απηύθυνα τον λόγο στον γενικό εισαγγελέα και να τον ρωτούσα: Ονομάστε το έγκλημα που έγινε με μεγαλύτερη σαφήνεια αποφεύγοντας την ασαφή και γενικόλογη λέξη «περιστατικό». Ήταν αυτοκτονία; Οδηγήθηκε ένα παιδί σε αυτοκτονία λόγω εγκληματικής αδιαφορίας των θεσμών για τη βία που υπέστη; Ή μήπως ήταν δολοφονία; Θα ήθελα επίσης να μπορούσα να ρωτούσα τον γενικό εισαγγελέα πώς ορίζει και οριοθετεί χρονικά το «περιστατικό». Θα ήθελα να ’λεγα στον γενικό εισαγγελέα ότι θεωρώ τη χρήση της λέξης «περιστατικό» ακατάλληλη. Επίσης, ότι θεωρώ ακατάλληλη την περιγραφή σε χρόνο αόριστο («είχε ένα τέλος») του «περιστατικού». Εξηγώ τι εννοώ. Ο Στυλιανός δεν πέθανε σε χρόνο αόριστο αλλά θανατωνόταν σε χρόνο παρατατικό. Δεν είχε ένα τέλος. Είχε «τέλος» ξανά, και ξανά, διότι κανένας θεσμός και κανένας εξουσιοδοτημένος λειτουργός της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν επενέβη αποτελεσματικά για να διακόψει τη βία στην οποία υποβαλλόταν για δέκα χρόνια. Ο Στυλιανός δολοφονήθηκε κατ’ επανάληψη όπως κατ’ επανάληψη υποβάλλεται σε βία μια γυναίκα ή ένα παιδί θύμα βίας. Ο παρατατικός φέρει μαρτυρία όχι μόνο για μια μακρόχρονη αδιαφορία των θεσμών αλλά και στο εξής: ότι κάποια στιγμή στα μάτια των υπεύθυνων η βία που ασκείται καθιερώνεται ως αναπόφευκτη διότι το θύμα θεωρείται ότι έχει ήδη «χαλάσει» και δεν μπορεί να σωθεί. Η διαμόρφωση μιας τέτοιας στάσης και αντίληψης δεν μπορεί να εδαφοποιηθεί σε συγκεκριμένο περιστατικό και δεν θα αποδοθεί ποτέ ευθύνη σε κανένα για τη βία που ενέχει. Τα «εννιά box files» μαρτυρούν, ηθικά και πολιτικά μιλώντας, όχι την ογκώδη διεκπαιρεωτικά επάρκεια των ανακριτών και της Νομικής Υπηρεσίας αλλά την επαναλαμβανόμενη βία. Τα «εννιά box files» μπορεί να συγκροτήθηκαν από τους ανακριτές, το υλικό όμως που περιέχουν ήταν ΗΔΗ εκεί. Προέκυπτε για δέκα χρόνια μέσα από τη συσσώρευση εκθέσεων, αξιολογήσεων, πρακτικών διατμηματικών συναντήσεων για ένα παιδί που υπέφερε. Εκθέσεις λογοθεραπευτών, αποφάσεων για μεταφορά του στην ειδική εκπαίδευση, αποφάσεις για επανένταξή του με συνοδό, αξιολογήσεις από ψυχολόγους, αναφορές σε επιθετική του συμπεριφορά που ήταν απορρυθμιστική για την ομαλή λειτουργία της τάξης όπου φοιτούσε. Το υλικό αυτό δεν μαζεύτηκε συστηματικά για να φέρει μαρτυρία για τη συνεχή βία και εγκληματική θεσμική αδιαφορία στην οποία υποβαλλόταν ο Στυλιανός αλλά το αντίθετο: προέκυψε μέσα από μια διαδικασία καταγραφής και πιστοποίησης της επαγγελματικής ορθότητας με την οποία ο/η κάθε εμπλεκόμενος/η έκανε τη «δουλειά του/της». Ο Στυλιανός δολοφονείτο κατ’ επανάληψη.

Η κοινωνική εγκατάλειψη δεν ορίζεται ούτε οριοθετείται ως ένα συμβάν διότι είναι συνεχής, φασματική και ρευστή. Ρευστή σαν κόλλα με την ιδιότητα να συν-κολλάει τις ασυνέχειες. Γιατί σταμάτησε να εμπιστεύεται τις δασκάλες του σε κάποια φάση; Γιατί δεν είχε στήριξη από κλινικό/ή ψυχολόγο και περιγραφόταν το κατ’ επανάληψη τραύμα του ως παραβατική συμπεριφορά; Γιατί ήταν η λογοθεραπεία και όχι άλλου είδους η πρώτη συστηματική θεραπεία της οποίας έτυχε ένα παιδί πέντε χρονών που αυτοτραυματιζόταν (κτυπούσε το κεφάλι του βάναυσα στους τοίχους); Γιατί η μητέρα του Στυλιανού εμφανιζόταν κάθε φορά με ένα δόντι λιγότερο μέχρι που δεν της έμειναν (δεν της άφησε) δόντια; Γιατί ζούσε σε ένα σπίτι με ποντίκες; Η κοινωνική εγκατάλειψη δεν ενέχει ποινική ευθύνη, εξορθολογίζει τη σταδιακή και αυξητική συσσώρευση αδιαφορίας γι’ αυτό που χάνεται διότι αυτό που χάνεται επίσης σταδιακά και αυξητικά καθιερώνεται ως αναπόφευκτα χαμένο και ανάξιο παρέμβασης. Η κοινωνική εγκατάλειψη έχει χρόνο παρατατικό αλλά τα θύματά της πλαισιώνονται σε χρόνο τετελεσμένο: έχουν ήδη πάει εκεί που πήγαν, και, κάποια στιγμή, ωσάν να έχουν πάει εκεί διότι δεν θα μπορούσαν να είχαν πάει κάπου αλλού. Δεν ήταν άτομα με δυνατότητες, είχαν ήδη αδειάσει από potential.

H αναφορά στη δυσκολία των ανακριτικών αρχών και του βάρους του έργου τους στοιχειοθετεί τη βαρύτητα της νομοτεχνικής ευθύνης και τον επαγγελματισμό των εμπλεκομένων αλλά κάνει και κάτι άλλο. Συμμετέχει σε αυτό που η ανθρωπολόγος Mary Louise Pratt ονόμασε rhetoric of anti-conquest. Ρητορική της αντικατάκτησης. Δισπιρκά ο αποικιοκράτης διότι τον τσίμπησαν κουνούπια. Αυτοαναπαρίσταται καταϊδρωμένος. Τρομάζει ότι θα τον φάει η ελονοσία και τα στοιχεία της άγριας φύσης. Σε κάποιες γκραβούρες παλιών αποικιακών ταξιδιωτικών αναφορών αναπαρίσταται ως κάθιδρος Ιησούς. Ο αποικιοκράτης έχει σηκώσει τα βάρη του λευκού άντρα και υποφέρει για να σώσει τους άμοιρους άλλους. Η μαρτυρία της κούρασης και του ογκώδους χαρακτήρα του έργου του συμμετέχουν στην εξισορρόπηση της απουσίας μαρτυρίας για μια άλλη, μεγαλύτερη, βιαιότητα. Ρητορικά συμμετέχει στην έκλειψη άλλων βιαιοτήτων από τον ορίζοντα που θα πλαισιώσει τους πρωταγωνιστές. Για το ακροατήριο, ή και για τους άλλους, λειτουργεί αθωωτικά. Αποκαταστατικά.

Κανείς, καμιά, δεν δικαιούται να νιώθει συγκλονισμό. Διότι ο Στυλιανός δεν ήταν «άτυχος» αλλά αδικημένος. Διότι η βία της κοινωνικής εγκατάλειψης συμβαίνει σε χρόνο συνεχή. Διότι ο συγκλονισμός εξιλεώνει. Ψυχικά, ηθικά και πολιτικά. Και ο κύριος μάρτυρας αυτής της μορφής βίας δεν είναι εδώ για να μαρτυρήσει. Δεν μαρτυρούσε ούτε όταν ήταν ακόμη εν ζωή. Διότι εν ζωή είχε ήδη απαλλοτριωθεί από αξία κι από μελλοντιακότητα.

EIKONA:Βασιλεία Αναξαγόρου, «Social commentary», 60Χ80 εκ., λάδι σε καμβά.