Τον Νοέμβριο του 2020 η ΕΕ θέσπισε μια νομοθεσία για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση δεδομένων ή πιο απλά για το τι μπορεί ή δεν μπορεί να γίνονται τα δημόσια δεδομένα και ποιος μπορεί ή δεν μπορεί να τα χρησιμοποιεί. Η πράξη για τη διακυβέρνηση των δεδομένων ήταν το πρώτο, από ένα σύνολο μέτρων που ανακοινώθηκαν στην ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα, που ανακοινώθηκε τον Φεβρουάριο του 2020 με στόχο να καταστήσει την ΕΕ πρωτοπόρο στη σημερινή κοινωνία που βασίζεται στα δεδομένα.

Ως συνέχεια της πολιτικής αυτής, η Κομισιόν συνέταξε και παρουσίασε πριν από λίγες ημέρες, τη δεύτερη κύρια νομοθετική πρωτοβουλία σε αυτήν την κατεύθυνση, την πράξη για τα δεδομένα (Data Act). Ενώ η πράξη για τη διακυβέρνηση των δεδομένων δημιουργεί τις διαδικασίες και τις δομές για τη διευκόλυνση της κοινοχρησίας δεδομένων από εταιρείες, φυσικά πρόσωπα και τον δημόσιο τομέα, η πράξη για τα δεδομένα διευκρινίζει ποιος μπορεί να δημιουργήσει αξία από τα δεδομένα και υπό ποιες προϋποθέσεις.

Στόχος της είναι να διασφαλίσει τη δικαιοσύνη στο ψηφιακό περιβάλλον, να δώσει ώθηση για μια ανταγωνιστική αγορά δεδομένων, να προσφέρει νέες ευκαιρίες για καινοτομία που βασίζεται στα δεδομένα και να καταστήσει τα δεδομένα πιο προσβάσιμα για όλους και όλες.

Τα δεδομένα αποτελούν μη ανταγωνιστικό αγαθό, όπως ο δημόσιος φωτισμός ή ένα ωραίο τοπίο: μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτά ταυτόχρονα πολλοί άνθρωποι και μπορούν να καταναλώνονται ξανά και ξανά χωρίς να επηρεάζεται η ποιότητά τους ή να υπάρχει κίνδυνος εξάντλησης της προσφοράς. Ο όγκος των δεδομένων αυξάνεται συνεχώς: από 33 zettabytes που παρήχθησαν το 2018 σε 175 zettabytes το 2025. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος, το ένα zettabyte είναι ένα τρισεκατομμύριο gigabytes ή 1021 bytes. Και μάλιστα πρόκειται για ένα αναξιοποίητο δυναμικό καθώς το 80 % των βιομηχανικών δεδομένων δεν χρησιμοποιείται ποτέ. Η πράξη για τα δεδομένα αντιμετωπίζει τα νομικά, οικονομικά και τεχνικά ζητήματα που έχουν ως αποτέλεσμα την υποχρησιμοποίηση των δεδομένων. Οι νέοι κανόνες θα καταστήσουν διαθέσιμα περισσότερα δεδομένα για επαναχρησιμοποίηση και αναμένεται να δημιουργήσουν επιπλέον ΑΕΠ ύψους 270 δισ. ευρώ έως το 2028. Η νομοθεσία αυτή θα συμπαρασύρει και πτυχές για τις βάσεις δεδομένων που υπόκεινται σε άλλη νομοθεσία που χρονολογείται από τη δεκαετία του '90 - όταν οι περισσότεροι δεν είχαν καν διαδίκτυο.

Όλα αυτά ακούγονται ιδιαίτερα ωραία και θα μπορούσαμε να πούμε χωρίς να μας παρεξηγήσει κανείς ότι καιρός ήταν. Αναρωτιέμαι μέσα σ' αυτόν τον ωκεανό χαρτιών που προσπαθώ να διαβάσω εάν θα είναι υποχρεωμένες οι δημόσιες υπηρεσίες επιτέλους να δίνουν τα δεδομένα τους για να μπορούμε κι εμείς οι δημοσιογράφοι να κάνουμε τη δουλειά μας αλλά φαντάζομαι πως κάπου εκεί μέσα θα είναι κι αυτό.

Κυρίως για τις επιχειρήσεις, το πλαίσιο χρήσης των δεδομένων θα είναι ιδιαίτερα εξυπηρετικό, αν και απ’ ό,τι είδα σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης (για παράδειγμα φυσικές καταστροφές) θα πρέπει να διαθέτουν τα δεδομένα τους στο κράτος. Καλό κι αυτό.

Ως χρήστες όμως η κατάσταση θ' αλλάξει πολύ. Γιατί ανάμεσα σε άλλα, η πρόταση για την πράξη για τα δεδομένα περιλαμβάνει μέτρα που επιτρέπουν «στους χρήστες συνδεδεμένων συσκευών να αποκτούν πρόσβαση στα δεδομένα που παράγουν, τα οποία συχνά συλλέγονται αποκλειστικά από τους κατασκευαστές και να ανταλλάσσουν τα εν λόγω δεδομένα με τρίτα μέρη για την παροχή υπηρεσιών μετά την πώληση ή άλλων καινοτόμων υπηρεσιών που βασίζονται στα δεδομένα». Αυτό σημαίνει ότι στα social (που είναι αμερικανικών ή τέλος πάντων μη ευρωπαϊκών συμφερόντων αλλά αφού θα λειτουργούν σε ευρωπαϊκό έδαφος θα είναι υποχρεωμένα να συμμορφώνονται με τους κανόνες) τα δεδομένα μας θα είναι άμεσα διαθέσιμα σ' εμάς κι εμείς θα μπορούμε να τα ανταλλάσσουμε με άλλες υπηρεσίες και όχι οι ιδιοκτήτες τους. Και η παράνομη διαβίβαση δεδομένων θα τιμωρείται. Θα μπορούμε επίσης να έχουμε πρόσβαση στα δεδομένα των έξυπνων συσκευών μας, κι αυτό δεν σημαίνει μόνο τηλέφωνα αλλά και όλα τα «έξυπνα» που έχουμε σπίτι: σκούπες, λάμπες, συναγερμούς, κάμερες και ό,τι άλλο έρθει στο μέλλον.