«Είναι πανέμορφο αυτό συμβαίνει όταν η κυρίαρχη τάξη αρχίζει να ξηλώνεται. Μικρά αλλά απίστευτα πράματα συμβαίνουν που θρυμματίζουν την παραίτηση στην απομόνωση και την εξατομίκευση πάνω στην οποία οι ισχυροί βασίζονται. Εδώ, αγρότισσες κουβαλούν τσάντες με λαχανικά στις εργάτριες στους σιδηρόδρομους. Πάρα ’κει, η Λιβανέζα ιδιοκτήτρια εστιατορίου μοιράζει φαλάφελ σε διαδηλώτριες που σύναξεν η Αστυνομία. Φοιτήτριες με πίκετ μπαίνουν κι αυτές στην πικετοφορία. Σύντομα, θα δούμε κάποιες να ανοίγουν τις πόρτες τους να κρύψουν διαδηλώτριες που κυνηγά η Αστυνομία. Το πραγματικό κίνημα έχει ξεκινήσει. Μπορούμε ήδη να πούμε η κατάσταση είναι προ-επαναστατική. Έχει προοπτικές; Θα μπορέσει η προ-επανάσταση να αποδυθεί το προ-;»

Δεν είναι κίνημα γυναικών. Απλώς η κεκαλυμμένη ως συμπεριληπτική, αποφυλοποιημένη ανδρική νόρμα ενός πολιτικού κειμένου, έχει επιτηδευμένα εμφυλοποιηθεί σε θηλυκό πρόσωπο. Ένα τόσο δα πλάγιο σπινάρισμα στις καταλήξεις μερικών ουσιαστικών στον πληθυντικό αριθμό (-ισσες, -τριες) και το κείμενο έχασε το οικουμενικό του εφέ. Ένα εφέ που παράγεται στη γλώσσα κι όμως προβάλλεται ως αφετηριακό και καταστασιακό, ίσως ακόμη και εξουσιοδοτικό για την επανάσταση. Δεν επαναστατούν οι γυναίκες· επαναστατούν οι λαοί. We the people of…, declare, demand. Εμείς ο λαός τ--, κηρύσσουμε… διεκδικούμε… Πίσω από τον λαό είναι ο άνθρωπος και πίσω από τον άνθρωπο είναι η αδυνατότητα να διατυπωθεί Ο Άνθρωπος ως Η Άνθρωπος. Η Άνθρωπος θα ακύρωνε τη συμπεριληπτικότητα του λαού, την ορμή της διεκδίκησης και τη δυναμική της επανάστασης να ιδρύσει αυτό που το αίτημά της ήδη προϋποθέτει: τη συλλογικότητα των επαναστατημένων, την αγεφύρωτη διαφορά τους από τους καταπιεστές, τη βία της επανάστασης ως δικαιωμένης, την υπερχείλιση των ενικοτήτων στον πληθυντικό ως ιδρυτικής πράξης. Δεν θα ήταν επανάσταση· θα ήταν επανάσταση γυναικών. Δεν θα ήταν επανάσταση ανατρεπτική για την κυρίαρχη τάξη· θα ήταν διεκδίκηση στη βάση της έμφυλης ανισότητας. Θα βασιζόταν σε μια προϋπάρχουσα ταυτότητα και όχι σε μια συλλογικότητα που έρχεται. Θα ήταν πράξη ταυτοτική· θα ενδυνάμωνε αλλά δεν απόσειε. Στην καλύτερη περίπτωση θα τις ενδυνάμωνε. Στη χειρότερη περίπτωση θα κέρδιζε τη συμπάθειά των ανδρών για 'ζητήματα φύλου'. Σαν μια εκδήλωση για τη γυναίκα στο Προεδρικό που λόγω των καλών προθέσεών της πήρε τον εαυτό της τόσο πολύ στα σοβαρά που ξέχασε ότι βασίζεται στη δραματουργία των συμμετεχουσών και οικοδεσποτών της και όχι στις ενικότητες των γυναικών που μασούν τη βαρύγδουπη φράση «για τη Γυναίκα» σαν κόβουν σέλινο, σαν τυλίουν κουπέπια, σαν αλλάζουν πανιά, σαν καθαρίζουν σκατά, σαν αλλάζουν σεντόνια, σαν διπλώνουν ρούχα μετά που τζιοιμηθήκαν τα μωρά, σαν απολογούνται για ό,τι πέτυχαν μην δυσκολευτεί να του σηκωθεί στο κρεβάτι, σαν της φωνάζει από τη μοτόρα καθώς εκείνη οδηγά να πάει πανεπιστήμιο και σταματά στο φανάρι, «θα κατεβώ σου σηκώσω τα ρούχα να σου γλείψω το μουνί σου», σαν προγραμματίζουν το ταξίδι της ελευθερίας από τη δουλεία της πρεκάριας μεταναστευτικής εργασίας: οδόφραγμα, Ερτζιάν, Ιστανμπουλ, Ερζεγοβίνη, Κροατία, Σλοβενία, Κεντρική Ευρώπη, 4.000 ευρώ στον ατζιέντη, όσα περίσσεψαν από εκείνα που σύναξε πέντε χρόνια γιες μάνταμ μετά που ξόφλησε την οφειλή των άλλων 4.000 ευρώ στον άλλο ατζιέντη που την έφερε σε μια άλλη γη ονείρου, νοικοκυριών δυτικού τύπου και μαφίας.

Το κείμενο από το οποίο η πρώτη (κατεστραμμένης, αφού τατσώθηκε με το σημάδι του θηλυκού σημαίνοντος) παράγραφος είναι του Frédéric Lordon, φέρει τον τίτλο «The French Uprising», και δημοσιεύτηκε στις 30 Μαρτίου 2023 στη στήλη SIDECAR του New Left Review. Τι διαφορά έχουν οι Γυναίκες από τους Μαύρους, ρωτά η Σιμόν ντε Μποβουάρ το 1949 στο ωκεάνιο φιλοσοφικό δοκίμιο Το Δεύτερο Φύλο; H καταπίεση των γυναικών δεν μπορεί να συσπειρώσει μια συλλογική εξέγερσή τους, γιατί η συλλογικότητα διασπάται προκαταβολικά όταν η γυναίκα περνά από το οντολογικό στο οντικό: η καθεμιά στα δικά της. Κάθε φτωχός τζι΄η μοίρα του; Όχι ακριβώς. Η μοίρα της μπορεί να είναι και καλή. Αλλά θα είναι νοικοκυρεμένη και η ύπαρξή της θα πραγματωθεί ή θα ακυρωθεί καθώς θα ζήσει [σ]το φύλο της ως Άλλη.

Θυμάμαι τα μονογράμματα ακρωνύμια που γράφαμε σαν ευχές στα λευκώματα των φιλενάδων μας τη δεκαετία του ογδόντα. Ήταν πριν τα σέλφις σιείλη παπίρας και τον τουρλωτό πισινό που σηκώνει τους οσφυϊκούς σε σχεδόν οριζόντια θέση. Α (τεράστιο): Αγάπα Άντρα Άξιο. Ζ (τεράστιο): Zήσε Ζωή Ζηλευτή. Ζήσαμε. Εξατομικευμένα κι εξατομικευτικά, παράλληλα και ξεχωριστά από την άλλη που έζησε παράλληλα κι εξατομικευτικά. Δεν καταφέραμε να γίνουμε Γυναίκες και να κλίνουμε στον πληθυντικό το Η Άνθρωπος. Δεκατεσσάρων χρονών. Μετά την εισβολή εγίναν πρόσφυγες. Εστείλαν την στην Αγγλία, να μεγαλώσει κοντά στην αρφή της. Τζιείνος εν την άφηκεν ήσυχη. Εγώνιαζέν της. Έτζιζέν της. Εμουντάρισκεν της. (Είπε σου «εμούνταρέν την» ή «επιτέθηκε της σεξουαλικά»; ρωτά ο δικηγόρος υπεράσπισης του τΜΚ τη μάρτυρα κατηγορίας για να τη βγάλει αναξιόπιστη, καθώς εκείνη θα υποπίπτει σε αντίφαση. Διότι άλλο το «εμούνταρέν την» τζι’ άλλο το «της επιτέθηκε σεξουαλικά». Για μας ένεν άλλο, αλλά το δικαστήριο ξέρει με τη γνώση του Τζιείνου που μιλά αντικειμενικά την αντρική γλώσσα του Νόμου που χωροθετεί με το μοιρογνωμόνιό Του το άδικο. Αλλά «εμείς» εν εγίναμεν Η Άνθρωπος στον πληθυντικό, άρα στην αντεξέταση θα την φάει λάχανο.)

Μια νύχτα εξύπνησεν «τζι’ ήταν τζιείνος μεσ’ στο κρεβάτι της». Σιώπησε για μερικά λεπτά. Μπορεί να την πήρε τον κλάμα, δεν θυμούμαι. Μέχρι εκείνο το σημείο του βιωματικού εργαστηρίου καταφέραμε να ξεμάθουμε τις εξυπνάδες που κάμνουμε η μια στην άλλη: «Τζιαι….;» «Γιατί εν τον έδερες; Aν ήμουν εγώ ήταν να του τη δώκω πουπάνω.» «Γιατί εν το είπες στην αρφή σου;» Μάθαμε να δίνουμε χρόνο. Να μην δραματουργούμε την αξία μας πάνω στα μπάζα της άλλης. Να μην θεωρούμε μπάζα εκείνο που για την άλλη ήταν η αντοχή της. Ξεκίνησε μετά σε άλλον χρόνο. «Είπα το του άντρα μου πριν παντρευτούμε. Ήμουν παρθένα, αλλά είπα του το». Βγάλαμε τον σκασμό που έπρεπε να σκάζαμε. Ευτυχώς ξεμάθαμε μέσα στις πρώτες δυο ώρες του βιωματικού εργαστηρίου να κάνουμε τη σεξουαλική μας χειραφέτηση μοιρογνωμόνιο για να μετρήσουμε λίγη τη χειραφέτηση της άλλης. «Έχω πολύ θυμό ’κόμα μέσα μου, να του συγχωρέσει ο Θεός.» Πάλι βγάλαμε τον σκασμό που έπρεπε να σκάζαμε. Η καθεμιά έχει τον χρόνο της. Η καθεμιά ζει στον χρόνο Της. Η προ-επανάσταση μπορεί να μείνει στο προ-. Δεν θα ’ταν λίγο. Οι ενικότητες της ασυγχρονίας μας υπερχειλίζουν για να κλιθεί Η Άνθρωπος στον πληθυντικό.

*Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Κύπρου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδές Φύλου του Πανεπιστήμιο Κύπρου | University Of Cyprus «Τζι' ύστερα;». Φωτογραφία από βιωματικό εργαστήρι για Βία Κατά των Γυναικών το οποίο έστησαν, εμψύχωσαν και οδήγησαν οι γυναίκες σκηνοθέτες, περφόρμερς και χορογράφοι Έλενα Σωκράτους, Ελευθερία Σωκράτους και Νάγια Καρακώστα στις 25.3.2023. Βγήκαμε έξω μετά το εργαστήρι (τζι’ ύστερα), το πανεπιστήμιο φάνταζε αλλιώς. In tune. In place. In time. Our time.