Γράφει ο Κωνσταντίνος Παπαθωμάς*

Δεν υπάρχει πιο μελαγχολικό και λυπηρό θέαμα στην εικόνα μιας πόλης από κτήρια εγκαταλελειμμένα και αφημένα στο έλεος του χρόνου!

Κυρίως κτήρια που υπήρξαν ζωντανοί οργανισμοί στη ζωή και τον πολιτισμό μας να αφήνονται να καταρρέουν, να είναι άχρηστα, να στέκουν στοιχειωμένα κουφάρια περιμένοντας την μπουλντόζα να τα κατεδαφίσει ανελέητα για να δώσουν τη θέση τους σε ακόμα μια αλάνα για πάρκινγκ, εξαφανίζοντάς τα από τον χάρτη του ιστού τής πόλης!

«Κτήρια με ψυχή» είναι μια μίνι στήλη μέσα στη στήλη που έχει σκοπό να ασχοληθεί με τέτοια καημένα, εγκαταλελειμμένα ή και ήδη εξαφανισμένα κτήρια, και αναφερόμενος σε τέτοιες περιπτώσεις, που δεν είναι καθόλου λίγες, θα τα προβάλλω κατά διαστήματα έτσι σαν επαναλαμβανόμενο μοτίβο σε μουσική σύνθεση.

Και γιατί «Κτήρια με ψυχή»; Γιατί είναι κάποια κτήρια που έχουν αποκτήσει ζωή και ψυχή με το ρόλο που έχουν παίξει ή συνεχίζουν να παίζουν μέσα στη δική μας ζωή. Γιατί το κτήριο δεν έχει απλώς λειτουργική και αισθητική υπόσταση, αλλά και πολιτισμική, ιστορική και υπόσταση σημείου αναφοράς και ορόσημου στην πόλη.

Δεν έχω σκοπό να κάνω διθυράμβους ή να πλέξω εγκώμια για αριστουργηματικά επιτεύγματα, γιατί δεν είναι αυτό το θέμα μου εδώ. Θέλω να μάς αφυπνίσω να σκεφτούμε λίγο τις πόλεις μας με τα κτήρια τους όχι μόνο σαν κτηριακές δομές, αλλά και πολιτισμικές και ιστορικές.

Από την άλλη, ας μην παρεξηγηθώ ότι με ενδιαφέρει το κάθε κτίσμα και κατασκεύασμα που μας ταλαιπώρησε με τη δυσλειτουργία και την άκομψη παρουσία του, που μας προκάλεσε με την παρουσία του ψυχικά νοσήματα και που όλοι παρακαλέσαμε να 'ρθει η ώρα να κατεδαφιστεί «να καθαρίσει ο τόπος»!

Υποκειμενικά, βέβαια, θα μου πει κάποιος, τα κριτήρια! Λεπτή η γραμμή που χωρίζει κάποτε το σωστό από το λάθος, θα συμφωνήσω. Θα συμφωνήσετε όμως κι εσείς ότι τα κτήρια στα οποία θα αναφερθώ, παρ’ όλα τα πιθανά λάθη στη λειτουργικότητά τους ή το αμφιλεγόμενο στυλ τους υπήρξαν κοινώς αποδεκτά σημεία αναφοράς και αντικειμενικά μιλώντας σημαντικά στη ζωή μας.

Στρέφω τους προβολείς στην περίπτωση του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας. Ενός κτηρίου που υπήρξε ζωντανό κύτταρο στον πολιτιστικό παλμό της πρωτεύουσας για χρόνια. Χωρίς αμφιβολία, το εν λόγω κτήριο, ακόμα και πριν αρκετές δεκαετίες, όταν είχε σχεδιαστεί, ήταν αναχρονιστικό στο στυλ του. Ακόμα και τότε, τόσο αυτοί που το σχεδίαζαν όσο και όλοι όσοι ασχολούνταν με τα διεθνή ρεύματα στην αρχιτεκτονική ήξεραν πολύ καλά ότι το εξωτερικό νεοκλασικό του περίβλημα, με το αέτωμα και τους κίονες στην πρόσοψη δεν ήταν συμβατό με το εσωτερικό του, αλλά ούτε και με την εποχή. Ακόμα ξέρουμε, όσοι έχουμε ασχοληθεί με θεατρικούς χώρους, ότι υπήρξε εξαρχής ένα θέατρο συμβατικό, γιατί έπρεπε να μπορεί να φιλοξενεί όλες τις μορφές παραστάσεων.

Δεν έχω σκοπό τώρα να κάνω κριτική γι’ αυτό, γιατί φαντάζομαι πως εν μέρει αυτά θα ήταν απαίτηση του δήμου και εν μέρει άποψη των αρχιτεκτόνων. Δεν έχει σημασία. Άλλωστε η συζήτηση περί στυλ και ρυθμού συνεχίζει να είναι επίκαιρη στην εποχή τη σημερινή του πλουραλισμού και το θέμα της πολλαπλής χρήσης τέτοιων δημόσιων κτηρίων αρκετά αμφιλεγόμενο.

Αυτό όμως που έχει σημασία είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι, δημιουργώντας ένα κτήριο, δημιουργούμε έναν οργανισμό ο οποίος μπορεί μεν να είναι φτιαγμένος από άψυχα υλικά μη έχοντας τα χαρακτηριστικά ενός φυσικού ζωντανού οργανισμού, αποκτά όμως ζωή και χαρακτήρα από τη στιγμή που χρησιμοποιείται και λειτουργείται από ανθρώπους.

Ζει γιατί τον ζουν οι χρήστες του, που βάζουν σε λειτουργία τον μηχανισμό του. Ένας τέτοιος οργανικός μηχανισμός λοιπόν που υπήρξε το μέσο για την πολιτιστική δραστηριότητα της Λευκωσίας για τόσα χρόνια, ο χώρος όπου ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου έζησε τις μεγαλύτερές του δόξες, όπου μεγαλούργησαν στο σανίδι του οι κορυφαίοι μας ηθοποιοί, όπου φιλοξενήθηκαν τόσοι και τόσοι καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, ένας τέτοιος χώρος δεν επιτρέπεται με κανέναν τρόπο να αφήνεται έρημος και σε κατάσταση εγκατάλειψης και λύπησης σαν να ήταν άψυχος, γιατί δεν είναι!

Είναι ένα κτήριο με ψυχή, ψυχή που του τη δώσαμε εμείς γιατί το ζήσαμε και το αγαπήσαμε. Δεν εγκαταλείπουμε, δεν παραγνωρίζουμε, δεν παραγκωνίζουμε, δεν αφανίζουμε έτσι τα κτήρια που έπαιξαν τόσο σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, που είναι μέρος της ιστορίας μας, τα κτήρια με ψυχή, που υπήρξαν η ψυχή των πολιτιστικών μας δραστηριοτήτων! Ρομαντισμός; Μπορεί, χωρίς τον Ρομαντισμό όμως και το πάθος δεν υπάρχει Κλασικισμός ούτε και Στωικισμός!

Όλοι ξέρουμε και θυμόμαστε το συμβάν τής κατάρρευσης της στέγης πριν από μερικά χρόνια, όπου ευτυχώς δεν υπήρξαν θύματα και για το οποίο αν δεν κάνω λάθος δεν έχουν ποτέ δημοσιευτεί τα πορίσματα τής έρευνας. Πόσο μπορεί να καθυστερεί αυτό δεν ξέρω, υποθέτω όμως ότι η ίδια η έρευνα έχει ολοκληρωθεί. Δεν υπάρχει λοιπόν ένα κονδύλι διαθέσιμο για την επιδιόρθωση αυτής της στέγης, ούτως ώστε να μην προχωρεί η φθορά ολόκληρου του κτηρίου; Να θεωρήσουμε ότι όλα τα λεφτά που είχαν δοθεί για την ανακαίνισή του λίγο καιρό πριν το συμβάν πήγαν χαμένα; Να πιστέψω ότι δεν έχουμε να διαθέσουμε τίποτε για την επαναφορά αυτού του χώρου στη ζωή, να το σηκώσουμε από την αναπηρική καρέκλα; Του χώρου όπου ζήσαμε και μάθαμε τόσα; Ντροπή και κρίμα!

Κάπου ακούστηκαν και κάποιες απόψεις για αλλαγή χρήσης του, ενώ κάποιοι εκ των Βολεμένων - Βολευτών μας έκαμαν μάλιστα πρόταση να χρησιμοποιηθεί το θέατρό μας για τις συνεδρίες της Βουλής! Σας παρακαλώ, κύριοι! Αυτό είναι ύβρις και καθόλα άτοπο! «Το θέατρο», λέει, «είναι ναός της τέχνης», και πολύ σωστά το λέει! Ένας χώρος που έχει ζήσει τόσες καταπληκτικές θεατρικές ερμηνείες σε πάμπολλα έργα τού παγκόσμιου ρεπερτορίου, μουσικές παραστάσεις από κορυφαίους μουσικούς ανά τον κόσμο, που ήταν κατά καιρούς το επίκεντρο της πολιτιστικής ζωής της Λευκωσίας, αν όχι και του τόπου, δεν μπορεί ξαφνικά να πέφτει σε επίπεδο ενός απλού κελύφους φτηνών αντιπαραθέσεων και λαϊκίστικων ομιλιών! Δεν μπορεί ξαφνικά να αντηχεί τους κακόγουστους και ανούσιους καβγάδες σας! Και αφού υπήρχε η βούληση να επισκευαστεί για να χρησιμοποιηθεί για την άβουλη Βουλή, τότε γιατί δεν υπάρχει και για να επαναλειτουργήσει ως θέατρο; Ή μήπως η Βουλή το ήθελε για να παίζει το δικό της θέατρο;

* Ο Κωνσταντίνος Παπαθωμάς είναι αρχιτέκτονας. Διατηρεί τη στήλη «Το μετέωρο βήμα ενός αρχιτέκτονα» διαδικτυακά και στο έντυπο «Παράθυρο» κάθε Κυριακή.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ©ΠΟΛΙΤΗΣ