Γράφει η Κούλα Στυλιανού

Σαν σκηνή κινηματογραφική. Έτσι τους πέτυχα έξω από τον χώρο της έκθεσης. Αυτός είναι ζωγράφος και αυτή καθηγήτρια Γαλλικών. Όχι, δεν είναι το «breakfast at Tiffany’s» σε μια νέα του εκδοχή, αν και θα μπορούσε να ήταν. Ο εκθεσιακός χώρος Exhibit 8 βρίσκεται στη Λεμεσό, προσφέρει κρασί, και από τις 9 Ιουνίου μέχρι την 1η Ιουλίου 2023 φιλοξενούσε την έκθεση «When analogue and digital meet» του Σπύρου Δημητριάδη.  

Η σύζυγός του, Ρένα Δημητριάδου, εκτός από κρασί, μου προσφέρει και μια μεγάλη αγκαλιά υποδοχής. Χρόνια πριν ήταν καθηγήτρια στο σχολείο μου. 

«Πώς είναι, αλήθεια, να μοιράζεσαι τη ζωή σου με έναν ζωγράφο;» τη ρωτάω. «Κλείνεται ώρες στο εργαστήρι του και ακούει κλασική μουσική στη διαπασών, όταν δουλεύει. Και Θεοδωράκη. Ακούει συνέχεια Θεοδωράκη». 

Η κυρία Ρένα, ως σύντροφος ζωής, γνωρίζει όλα τα χρώματα της προσωπικότητας του ζωγράφου. Μα, όπως και οι πίνακές του, έτσι και ο κύριος Σπύρος Δημητριάδης είναι ένας άνθρωπος με εξωστρέφεια, χαμόγελο και ζωντάνια. Αν κάτι έχουν να λένε για όσους ζουν στη Λεμεσό, είναι για τη ζωηρότητα, την κινητικότητα, την έντονη διάθεση για γλέντι και απόλαυση της ζωής. Όλα αυτά τα στοιχεία της πόλης μας είναι κατάδηλα στα έργα τέχνης του εικαστικού που το καθένα από αυτά είναι ένας ύμνος στην πόλη της Λεμεσού.

Αφήνω το βλέμμα να ταξιδέψει στον εκθεσιακό χώρο και στο πολυσύνθετο εικαστικό σύνολο που έχω μπροστά μου. Οι τοίχοι έχουν στολιστεί με πίνακες, ψηφιακά σχέδια και εκτυπώσεις. Είναι πραγματικά ένα ταξίδι στον χρόνο και στα καλλιτεχνικά μέσα. Προτού έρθω, είχα διαβάσει τα εξής στο διαδίκτυο: 

«Η έκθεση καλεί το κοινό να αναλογιστεί το διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο της τέχνης και τη δυναμική μεταξύ της παράδοσης και της καινοτομίας.»

Του ζητώ να μου εξηγήσει αυτό το μεταβαλλόμενο τοπίο της τέχνης και την καινοτομία. 

«Χρησιμοποιώντας ψηφιακά πινέλα και ψηφιακό χρώμα μπορείς να παίξεις με το πόσο διαφανές θα είναι ένα χρώμα, αν είναι καλυπτικό, πόσο βαθύ ή ανοιχτόχρωμο θα είναι ένα κόκκινο και θα πλησιάζει το ροζ.»

 

Θεωρείτε πως ένα καλλιτεχνικό έργο που έχει δημιουργηθεί με ψηφιακά εργαλεία έχει την ίδια «αξία» με αυτό που φτιάχτηκε με παραδοσιακά, κλασικά υλικά; 

Εξαρτάται από το αποτέλεσμα κι αν μας ικανοποιεί αισθητικά. Είναι κάτι καινούριο. Δεν πρέπει το ένα να αναιρεί το άλλο. Αυτοί που δουλεύουν ψηφιακά δεν πρέπει να εκτοπίσουν τον καλλιτέχνη που εργάζεται με παραδοσιακά χειροπιαστά υλικά. Βέβαια, φαίνεται πως ο κόσμος στον οποίο ζούμε σιγά - σιγά μεταβάλλεται σε έναν χώρο που εκτοπίζει τον υλικό και κινείται με τον ψηφιακό. 

Σας ενοχλεί αυτό;

Εγώ βρίσκω πως μπορώ να εκφραστώ ψηφιακά. 

Είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας, αν μπορεί κάποιος καλλιτέχνης να προσαρμοστεί στα σύγχρονα εκφραστικά μέσα; 

Μάλλον ναι. 

Ένας καλλιτέχνης δεν οφείλει να έχει πνεύμα και αντανακλαστικά τέτοια που να «συλλαμβάνει» τη ροή; 

Από αυτή την άποψη, μάλλον πρέπει να κλίνει προς την ψηφιακή παραγωγή. Ακόμα κι αν αποφασίσει, όμως, να παράγει ψηφιακά, χρειάζεται να έχει ταλέντο. Η αξία ενός έργου και ενός καλλιτέχνη καθορίζεται από το ταλέντο που έχει να αξιοποιήσει τα όποια υλικά. Αν παρατηρήσεις τους καλλιτέχνες, αυτοί που ζωγραφίζουν ψηφιακά εργάζονται με την ίδια άνεση και παραδοσιακά. Απλώς, δεν έχει την ανάγκη ο καλλιτέχνης να αναμιγνύει και να πετά μπογιές, δεν γίνεται σπατάλη. 

 

Το γεγονός πως δεν έχει ο καλλιτέχνης επαφή με τα χειροπιαστά παραδοσιακά πινέλα και τις μπογιές. Το βλέπετε θετικά; 

Όταν δουλέψεις και με τα δύο (και χειροπιαστά και ψηφιακά), κάποια στιγμή θα αντιληφθείς ότι έχεις την ευχέρεια να εργαστείς, είτε με τον έναν τρόπο είτε με τον άλλο. Ψηφιακά έχεις τη δυνατότητα να επιλέξεις και να βρεις λύσεις σε οτιδήποτε δημιουργείς. 

Αυτό που η έκθεση του Δημητριάδη κομίζει στα καλλιτεχνικά δρώμενα του τόπου του και της εποχής του είναι τον δημιουργικό διάλογο της ψηφιακής και της αναλογικής τέχνης. Εκεί που ο καλλιτεχνικός κόσμος συζητά για διακριτούς κόσμους των παραδοσιακών και σύγχρονων εκφραστικών μέσων, τα έργα του Δημητριάδη κατορθώνουν να εναρμονίσουν το χθες και το σήμερα. Ο εικαστικός με ψηφιακές τεχνικές ξαναζωντανεύει παλαιότερους πίνακές του, οι οποίοι είχαν αρχικώς δημιουργηθεί με παραδοσιακά υλικά. Σε αυτή τη συνάντηση παρελθόντος- παρόντος, η πόλη της Λεμεσού απεικονίζεται με πινελιές και χρώματα κινηματογραφικών στιγμιότυπων. 

Ένας πίνακας, ο πρωτότυπος καμωμένος το 1987, κλέβει την παράσταση στους τοίχους με ημερομηνία δημιουργίας το 2023 και τίτλο «Giordamlis Cinema in the early 1960’s ». Στέκομαι για αρκετά λεπτά μπροστά του και ταξιδεύω στον χρόνο. Όλα τα έργα του Δημητριάδη είναι σαν μια σκηνή από σινεμά, μα ο συγκεκριμένος πίνακας απεικονίζει τον ιστορικό κινηματογράφο της πόλης, το Σινεμά Γιορδαμλή. Ο ζωγράφος αντιλαμβάνεται τον ενθουσιασμό μου και με πλησιάζει. «Θέλω να μάθω όλες τις λεπτομέρειες», εξομολογούμαι, και ο κύριος Σπύρος μού κάνει το χατίρι: 

«Όταν πρωτοζωγράφισα τον πίνακα στα 1987, πάρκαρα απέναντι από τον χώρο το τζιπ μου (Suzuki με κίνηση σε 4 τροχούς), και από το πίσω κάθισμα που δεν είχε οροφή, άρχισα να σχεδιάζω το κτήριο. Αν παρατηρήσεις το έργο, φαίνεται πως το μάτι του ζωγράφου έχει οπτική από πιο ψηλά. Τότε, στα 1987, το κτήριο είχε πάψει να αξιοποιείται ως κινηματογράφος. Μπροστά στην είσοδο ζωγράφισα τον γιο του Γιορδαμλή, τον Ιούλιο Γιορδαμλή, ο οποίος πάντα συνήθιζε να φορεί καπαρντίνες. Έτσι, τον ζωγράφισα με καπαρντίνα. Το εικαστικό στιγμιότυπο παρουσιάζει τον χώρο σε ώρα παράστασης μαθητικής. Απόγευμα στις αρχές του 1962. Κορίτσια και αγόρια συναντιούνται εκεί. Ο κινηματογράφος ήταν από τους μοναδικούς χώρους που μπορούσαν τότε οι νέοι να συναντηθούν «νόμιμα», για να εκφράσουν τον έρωτά τους. Αντάλλαζαν βλέμματα, λόγια αγάπης. Εξ ου και στα δεξιά μπροστά στο κτήριο απεικονίζεται ένα ζευγαράκι.»

Πόστερ γνωστών κινηματογραφικών ταινιών που έπαιζαν εκείνη την περίοδο ή θα προβάλλονταν προσεχώς τοποθετούν το στιγμιότυπο στον χρόνο. Έργα εμβληματικά της εποχής, όπως «Πρόγευμα στο Τίφανις», «Ροζ πάνθηρας», «Τα πουλιά» του Χίτσκοκ, «Τζέιμς Μποντ, Πράκτωρ 007, Από τη Ρωσία με αγάπη» διαφημίζονται στην είσοδο του κινηματογράφου και φανερώνουν τον νοσταλγικό ιστορικό χαρακτήρα των έργων του Σπύρου Δημητριάδη. 

 

Ένας πίνακας μεστός από συμβολισμούς και ιστορικά συμπαρομαρτούντα είναι αυτός που παρουσιάζει τη μορφή του κορυφαίου διαλεκτικού ποιητή, Βασίλη Μιχαηλίδη, να δεσπόζει στον ουρανό στο ύψος των καμπαναριών του καθεδρικού ναού της Αγίας Νάπας. Στη δεξιά μεριά του ναού, ο Δημητριάδης παραθέτει στίχους από το γνωστό ποίημα του Βασίλη Μιχαηλίδη «Η Χιώτισσα εν Λεμεσῴ, κατά το 1821»: «πάνω στην βράσην κ` είν’ του θανάτου εις της Αγιάνναπας την μερκάν τα λιοβουττήματα ‘νού Σαββάτου πώξω μιας πόρτας είχ`εν μιάν ρκάν δκιακονητίναν».

Ο Βασίλης Μιχαηλίδης θεωρείται ο «εθνικός ποιητής της Κύπρου» και αυτός ο διάλογος λογοτεχνίας και ζωγραφικής, εκτός από αξιόλογος είναι και συγκινητικός, για όσους γνωρίζουν το περιεχόμενο της «Χιώτισσας» αλλά και του βίου του ποιητή. Ο Δημητριάδης μού εξηγεί πως με τον ποιητή έχει ασχοληθεί σε μεγάλο βαθμό και μια μεγάλη του επιθυμία είναι η οπτική ερμηνεία σε animation της «Ανεράδας» του Βασίλη Μιχαηλίδη.

Ένα έργο με ιστορικό υπόβαθρο και άκρως ενδιαφέροντες συμβολισμούς είναι αυτός με τίτλο «Kypros-Kibris, Referendum 2004: Battle for survival», τον οποίο ο Δημητριάδης δούλευε τρεις βδομάδες πριν το ιστορικό δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν το 2004 και ολοκλήρωσε δέκα μέρες μετά. Το έργο καθρεφτίζει τον προβληματισμό των Κυπρίων για το τελικό «όχι» ή το «ναι» και παρουσιάζει την Κύπρο με την αλληγορική μορφή του κερασφόρου ζώου να κραυγάζει προς τον ήλιο. Ο ήλιος φανερώνει την ελπίδα που λούζει με τις ακτίνες του τον τόπο. Μερίδα κόσμου κάτω από τα πόδια του ζώου χορεύει πανηγυρικά με την προσδοκία της επανένωσης, ενώ άλλοι βάζουν φωτιές εμποδίζοντας την επανένωση, εκφράζοντας φόβο για την επόμενη μέρα και τρέχοντας να φύγουν. 

Η Λεμεσός του γλεντιού, του καρναβαλιού, των θαλασσών, των σοκακιών του ιστορικού κέντρου, των καλλιτεχνικών δράσεων και των λογοτεχνών, όλη η πόλη είναι αποτυπωμένη στα έργα του Σπύρου Δημητριάδη. 

Η επίσκεψή μου στον εκθεσιακό χώρο κράτησε περισσότερο από δύο ώρες. Αγαπώ αυτό το ζευγάρι και δεν μπορώ να το κρύψω. «Κάποια στιγμή, κύριε Σπύρο, θέλω αυτή τη φωτογραφία που σας έβγαλα έξω από το Exhibit 8 μαζί με την κυρία Ρένα, να την αποτυπώσετε με όποια υλικά εσείς επιθυμείτε σε κάποιο έργο σας». Ο κύριος Σπύρος μού το υπόσχεται χαμογελώντας. Η κυρία Ρένα επιμένει να μου κεράσει και λεμονάδα φεύγοντας. Εγώ την αγκαλιάζω σφιχτά και της δίνω φιλιά. 

Έτσι είναι οι Λεμεσιανοί, εξωστρεφείς, ζωντανοί άνθρωποι με ανοικτή καρδιά. Έτσι και ο Σπύρος Δημητριάδης, ο ζωγράφος της πόλης μας. Μόνο που έχει ένα ξεχωριστό ταλέντο. Όλη αυτή η θετική ενέργεια που διαθέτει, αυτό το αειθαλές πνεύμα που τον βοηθά να αφουγκράζεται τα μηνύματα και τις προκλήσεις των καιρών, γίνεται ο κινητήριος μοχλός έκφρασης και δημιουργικότητας με όποια υλικά έχει στη διάθεσή του, ψηφιακά ή παραδοσιακά. Ο Σπύρος Δημητριάδης είναι ο ζωγράφος της πόλης μας, του ιστορικού της παρελθόντος, του γεμάτο προκλήσεις παρόντος και του απρόβλεπτου μέλλοντος.