Γράφει η Χριστίνα Λάμπρου

Προσκαλώντας σε ταξίδια με άγνωστο προορισμό, βαρκούλες και πλοία δανείζουν την εικόνα τους για μια σειρά από εικαστικούς προβληματισμούς για την [αναγκαστική ή μη, προσωρινή ή μόνιμη] μετανάστευση

Διασπορά

Η βάρκα αποτελεί βασικό στοιχείο στο εικαστικό λεξιλόγιο του Κύπριου γλύπτη Νίκου Κουρούσιη, του οποίου η πιο πρόσφατη γλυπτική εγκατάσταση φέρει τον τίτλο "Διασπορά" και παρουσιάζεται στη βιτρίνα του Λεβέντιου Δημοτικού Μουσείου στη Λευκωσία. Το έργο, το οποίο παρουσιάζεται παράλληλα με την έκθεση "Δύο φορές ξένος", τοποθετεί με ευθύ τρόπο το ζήτημα της μετανάστευσης μέσα στο πλαίσιο της καθημερινής πραγματικότητας της πόλης. Το έργο αποτελείται από μια χαρτονένια βάρκα η οποία τοποθετημένη στη βιτρίνα οπτικογραφεί τους περαστικούς, προβάλλοντας στη συνέχεια την εικόνα τους μέσα στη βάρκα. Τοποθετεί έτσι τον θεατή στη θέση του μετανάστη / ταξιδευτή και καταφέρνει με εύγλωττη αμεσότητα να μας κάνει να αναρωτηθούμε για τη μονιμότητα της παραμονής και του ανήκειν. Χρησιμοποιώντας τον τίτλο "Διασπορά", ο γλύπτης κάνει μια αναπόφευκτη σύνδεση των προσφύγων και μεταναστών που αναζητούν καταφύγιο στην Κύπρο με τους Κύπριους μετανάστες, που αποτελούν σήμερα την "κυπριακή διασπορά".

+ Το έργο θα βρίσκεται στη βιτρίνα του Λεβέντιου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου.

Ναυάγιο

Συγκεκριμένη και άμεσα εστιασμένη στο θέμα της μετανάστευσης είναι και η γλυπτική εγκατάσταση του Κώστα Βαρώτσου, στο λιμάνι του Ότραντο, στη νοτιοανατολική ακτή της Ιταλίας. Ιστιοπλόος ο ίδιος εκτός από αναγνωρισμένος γλύπτης, ο Βαρώτσος καταπιάστηκε με μια -από τις πολλές- τραγικές ιστορίες μεταναστών οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους στο ταξίδι προς ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον. Για το έργο, το οποίο έγινε μετά από ανάθεση, ο Βαρώτσος προτείνει ξανά σε ένα νέο πλαίσιο -αυτό της τέχνης- το κουφάρι του αλβανικού πλοίου Kater I Rades, το οποίο βούλιαξε το 1997 μετά από σύγκρουση με ιταλικό πολεμικό πλοίο, παίρνοντας μαζί του στο βυθό 81 ζωές - στην πλειοψηφία τους γυναίκες και παιδιά. "Δούλευα σε ένα κουφάρι που είχε πνίξει 81 ανθρώπους. Έπρεπε να αντιμετωπίσω τον θάνατο και να το κάνω να πλεύσει σε άλλη διάσταση, στη διάσταση της τέχνης. Αυτή ήταν η κορυφαία ιδέα που είχαν οι Ιταλοί. Δεν ήταν δική μου η ιδέα. Οι Ιταλοί, που έχουν μια συνείδηση ιστορική και μια διαστρωμάτωση πολιτισμική που τους επιτρέπει να κάνουν υπερβάσεις, αποφάσισαν να μετατρέψουν το δικό τους φταίξιμο σε ένα παγκόσμιο μήνυμα, ένα μήνυμα ζωής", σημειώνει ο γλύπτης για το έργο με τίτλο "L'Approdo. Opera all'Umanita Migrante" [Άφιξη, έργο για την μεταναστεύουσα ανθρωπότητα"], το οποίο ως δημόσιο μνημείο τοποθετήθηκε στο λιμάνι στο οποίο δεν έφτασε ποτέ, και εγκαινιάστηκε στο τέλος του περασμένου Ιανουαρίου. "Είναι σημαντικό σε αυτή τη δεδομένη στιγμή να στείλουμε ένα μήνυμα ενότητας και αδελφότητας ανάμεσα στους λαούς, γιατί υπάρχουν δυνάμεις φυγόκεντρες, οι οποίες επιδιώκουν να μειώσουν αυτά τα συναισθήματα αλληλεγγύης", σημειώνει ο ίδιος.

+ Το έργο "L'Approdo. Opera all'Umanita Migrante" βρίσκεται μόνιμα στο λιμάνι του Οτράντο, στην Ιταλία.

Μακρινοί Γείτονες

Σε πιο αυτοβιογραφικό ύφος, η Βρετανίδα εικαστικός Λούσι Γουντ προγραμματίζει να ταξιδέψει μόνη της από τη Λαμπεντούζα της Σικελίας στο Λονδίνο, πάνω σε μια βάρκα που χρησιμοποιήθηκε από Λίβυους μετανάστες. Το ταξίδι είναι "σκηνοθετημένο" έργο τέχνης και θα αποτελέσει το τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο του εικαστικού βιβλίου με τίτλο "Distant Neighbours" το οποίο η Γουντ ξεκίνησε το 2007 εξερευνώντας τη μετανάστευση. Μόλις πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκε πως η εικαστικός κατάφερε να εξασφαλίσει από τις ιταλικές αρχές μια βάρκα η οποία μετέφερε Λίβυους πρόσφυγες στην Ιταλία κατά τη διάρκεια της επανάστασης στη Λιβύη το 2011. Η εικαστικός έχει θέσει ως συμβολικό σημείο εκκίνησης του ταξιδιού της τη Λαμπεντούζα, το νησάκι της Σικελίας που βρίσκεται ανάμεσα στις ακτές της Ιταλίας και της Νοτίου Αφρικής και αποτελεί για τους πρόσφυγες και μετανάστες "πύλη" προς την Ευρώπη. Με τη βάρκα των μεταναστών, η Γουντ θα πραγματοποιήσει σταθμούς στη Μάλτα, τη Σικελία, τη Νάπολη, τη Ρώμη, τη Γένοβα, το Μόνακο, τη Μασαλία, την Αρλ, την Αβινιόν, το Παρίσι και το Άμστερνταμ για να καταλήξει στο Λονδίνο. Σε κάθε σταθμό, θα συνεργάζεται με τοπικά ιδρύματα τέχνης, σε μια προσπάθεια να επιστήσει την προσοχή στις συνθήκες τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν αρκετοί μετανάστες κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους.

+ Το ταξίδι / τέταρτο κεφάλαιο του "Distant Neighbours" θα πραγματοποιηθεί μεταξύ Απριλίου και Μαΐου 2013 αρχίζοντας από την Λαμπεντούζα και καταλήγοντας στο Λονδίνο.

Όσο η πιθανότητα της μετανάστευσης απασχολεί την καθημερινότητα και την επικαιρότητα της Κούβας, τόσο εμφανίζεται κεντρικά στα έργα της 11ης Μπιενάλε Κούβας αυτό το καλοκαίρι. Ένα από τα έργα που ξεχώρισαν -όχι μόνο στον κόσμο της τέχνης αλλά και στους απλούς περαστικούς- είναι το καράβι με τίτλο "Ship of Tolerance" που υπογράφουν οι σούπερ σταρ εικαστικοί Ίλια και Εμίλια Κάμπακοφ. Το ζευγάρι καλλιτεχνών που γεννήθηκε στη Ρωσία και μετανάστευσε στην Αμερική όπου γνώρισε παγκόσμια αναγνώριση, ταξίδεψε για το έργο αυτό στην Όαση της Σίβας, στην Αίγυπτο, στον καταυλισμό που βρίσκεται στα σύνορα με την έρημο της Λιβύης. Το καράβι είναι φτιαγμένο σύμφωνα με τις μεθόδους της Αρχαίας Αιγύπτου, ενώ για το πανί, οι καλλιτέχνες ζήτησαν από τα παιδιά του καταυλισμού, ηλικίας 6-12, να ζωγραφίσουν τη δική τους ερμηνεία της ανεκτικότητας. Η Χαβάνα είναι ο έκτος σταθμός του καραβιού, μετά τη Σίβα, τη Βενετία, το Σαν Μορίτς, τη Σάρζα και το Μαϊάμι. Αρχική ιδέα των Κάμπακοφ ήταν να φτιάξουν δύο πλοία τα οποία να ξεκινούν από τις αντίθετες ακτές του Μαϊάμι και της Κούβας, η ιδέα όμως -όπως κανείς θα φανταζόταν- σκόνταψε σε πολιτικά εμπόδια.
Η Μπιενάλε απλώνεται σε όλη την πόλη της Αβάνας με δημόσια γλυπτά και εγκαταστάσεις, πολλές από τις οποίες αγγίζουν το θέμα της μετανάστευσης, χρησιμοποιώντας με συμβολικό τρόπο βάρκες, κουπιά, νερό και αεροπλάνα. Ανάμεσα στα έργα και αυτό των Kcho Estudio, μια ευανάγνωστη, προκλητική εγκατάσταση με τίτλο "The Conversation". Το έργο, το οποίο στήθηκε στον χώρο ενός φρουρίου του 18ου αιώνα, παρουσιάζει καρχαρίες ντυμένους με ρούχα ανθρώπων να αιωρούνται σε ένα δωμάτιο γεμάτο με ξύλινες βαρκούλες σε διάφορα μεγέθη.
Άμεση είναι και η αναφορά του Κουβανού Κάρλος Μαρτιέλ Ντελγκάδο Σάινς στο έργο με τίτλο "A donde mis pies no lleguen" [Εκεί που δεν φτάνουν τα πόδια μου], όπου ο καλλιτέχνης εμφανίζεται ξαπλωμένος με τα χέρια διπλωμένα στο στήθος σε μια βάρκα γαλάζια -στο χρώμα της θάλασσας- η οποία μετατρέπεται έτσι σε πλωτό φέρετρο.

+ http://www.bienalhabana.cult.cu/

"Το σώμα μου βρίσκεται αναισθητοποιημένο σε μια ακαθοδήγητη βάρκα στα νερά ενός ποταμού", αναφέρει στην προσωπική του ιστοσελίδα ο Κουβανός Κάρλος Μαρτιέλ Ντελγκάδο Σάινς, περιγράφοντας το έργο "A donde mis pies no lleguen". Έχει μόλις δεχτεί αναισθητικό και είναι ξαπλωμένος σε μια βάρκα που μετατρέπεται σε πλωτό φέρετρο.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Guibert Rosales και Ricardo M. Hernandez

Το "Ship of Tolerance", των Ίλια και Εμίλια Κάμπακοφ

"Άφιξη, έργο για την μεταναστεύουσα ανθρωπότητα", του Κώστα Βαρώτσου στο λιμάνι του Οτράντο στην Ιταλία.

Φωτογραφία με τίτλο "TO6411 Discarded cargo" από τη σειρά Distant Neighbours της Λούσι Γουντ.