Γράφει η Μερόπη Μωυσέως

Ένα συνέδριο το οποίο πραγματοποιείται τον Μάιο στη Λευκωσία τοποθετεί τη συζήτηση για τη διεκδίκηση του δημόσιου χώρου σε ακαδημαϊκό επίπεδο και θέτει τον όρο «Socially Engaged Design» προ των ευθυνών μας

Η Μαρίνα και η Δέσποινα Χατζηλουκά είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από τη Σχεδία, μια ομάδα η οποία δημιουργήθηκε το 2009 και επικεντρώνεται στην προώθηση του συμμετοχικού σχεδιασμού στην Κύπρο.

Στρέφοντας το ενδιαφέρον τους ιδιαίτερα στο αστικό περιβάλλον και στη συμμετοχή του κοινού στον επαναπροσδιορισμό και την «επανοικειοποίηση» του δημόσιου χώρου, οι Μαρίνα και Δέσποινα Χατζηλουκά στοχεύουν στην κινητοποίηση των νέων σχεδιαστών και οποιουδήποτε δημιουργικά σκεπτόμενου συμπολίτη τους, μέσα από διαλέξεις, συμμετοχικά εργαστήρια και διεπιστημονικά εγχειρήματα.
Ένα τέτοιο εγχείρημα είναι και η πραγματοποίηση, τον ερχόμενο Μάη, ενός συνεδρίου με τίτλο «Socially Engaged Design Conference 2014».

«Πρόκειται για ένα διήμερο συνέδριο που θα λάβει χώρα στη Λευκωσία στις 3 και 4 Μαΐου 2014 και στοχεύει στην πραγμάτευση της σχέσης του socially engaged design με την ανάπτυξη του αστικού τοπίου στην Κύπρο», αναφέρουν σε σημείωμά τους για το συνέδριο. Θέτουν, δε, τα ερωτήματα: Πώς αντιλαμβάνονται οι διάφοροι επαγγελματίες σχεδιαστές και ακαδημαϊκοί τον όρο socially engaged design και ποιος είναι ο βαθμός χρήσης του στην κυπριακή πραγματικότητα;

Οι διοργανώτριες του συνεδρίου, πάντως, αντιλαμβάνονται τον εν λόγω όρο ως εξής: «Αποτελεί κλάδο του design ο οποίος καταπιάνεται με κοινωνικά θέματα. Πιστεύουμε πως στόχος του είναι να προσφέρει θετικά στην κοινωνική ανάπτυξη. Ασχολείται συγκεκριμένα με τη βελτίωση των κοινωνικών θεσμών σε συνεργασία με τις άμεσα επηρεαζόμενες κοινωνικές ομάδες. Προϋποθέτει τη συμμετοχή των κοινωνών σε όλη τη διαδικασία του σχεδιασμού, από την αρχή της έρευνας, την ανάπτυξη της σχεδιαστικής ιδέας, των δοκιμών, την παραγωγή του τελικού προϊόντος ή υπηρεσίας, και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων».

Το συνέδριο απευθύνεται σε επαγγελματίες σχεδιαστές, αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, μηχανικούς και στο ευρύτερο κοινό το οποίο επηρεάζεται από την πολεοδομική ανάπτυξη και ανάπλαση μιας περιοχής. Έρχεται, δε, σε μια επείγουσα συγκυρία, κατά την οποία η συζήτηση για τον δημόσιο χώρο, τη διεκδίκηση και την προστασία του, έχει καταλάβει τη δημόσια σφαίρα των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης αλλά και των έντυπων ΜΜΕ.

Μετά τη λήξη του συμποσίου θα κυκλοφορήσει επίσημη έκδοση με τα συμπεράσματα και το υλικό από τα εργαστήρια.

Ο δημόσιος χώρος

«Πιστεύουμε πως οι δημόσιοι χώροι και ο αστικός ιστός πρέπει να σχεδιάζονται και να αναπτύσσονται βάσει των αναγκών των πολιτών και να εξυπηρετούν κοινωνικές ανάγκες, καθώς και να χρησιμεύουν σαν εργαλεία για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Για παράδειγμα, να χρησιμοποιούνται οι δημόσιοι χώροι ως πλατφόρμες για να έρχονται πιο κοντά οι διάφορες ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες και μέσα από αυτό να προκύπτει και η επικοινωνία μεταξύ των πολιτών», απαντά εκ μέρους της 'Σχεδίας' η Μαρίνα.

Όσο για την «επανοικειοποίηση» του χώρου, η ίδια σημειώνει πως «είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στη δημόσια διαβούλευση, ούτως ώστε το αστικό τοπίο να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των χρηστών. Παρά το ότι η κυπριακή κοινωνία», σχολιάζει, «παραδοσιακά χρησιμοποιούσε τους δημόσιους χώρους για κοινωνικοποίηση [για παράδειγμα με τις πλατείες του χωριού] και έκφραση απόψεων [πολιτικά συλλαλητήρια, διαδηλώσεις] και η πλατεία ήταν ένας έντονος παράγοντας στη ζωή τον πολιτών, στη σύγχρονη Λευκωσία -εν αναμονή της νέας πλατείας Ελευθερίας- δυστυχώς δεν υπάρχουν πλατείες με την πραγματική έννοια της λέξης, όπου μπορούν οι διάφορες κοινωνικές ομάδες να συνευρίσκονται».

Ένα «κοινωνικό συμβόλαιο»

«Ως επαγγελματίες σχεδιαστές και δημιουργικά σκεπτόμενα άτομα αναγνωρίζουμε την ανάγκη για την ανάδειξη και εξέλιξη του socially engaged design στην Κύπρο», αναφέρεται σε σημείωμα της Σχεδίας.

«Ο τομέας αυτός βρίσκεται στα πρώιμα στάδια της εξέλιξής του στη χώρα μας ενώ στο εξωτερικό έχει ήδη επηρεάσει τα μέσα με τα οποία διεξάγονται οι κοινοτικές διαβουλεύσεις που αφορούν την αστική ανάπτυξη.
Ως εκ τούτου, μέσα από την οργάνωση του συνεδρίου στοχεύουμε στα εξής:
* Στην παρουσίαση της έννοιας του socially engaged design σε σχέση με την πολεοδομική ανάπτυξη και στη διερεύνηση του βαθμού εφαρμογής του στην Κύπρο
* Στην υποβολή ερωτημάτων σχετικά με το αν και πώς ωφελούνται οι επηρεαζόμενες κοινότητες καθώς και περιοχές από την εφαρμογή του socially engaged design
* Στην καλλιέργεια του διαλόγου μεταξύ των ακαδημαϊκών και των επιστημόνων που θα παρευρίσκονται και θα μιλήσουν στο συμπόσιο
* Στην έναρξη διαλόγου μεταξύ των κοινοτήτων που επηρεάζουν και ασχολούνται με την πολεοδομική ανάπτυξη και των κοινοτήτων που επηρεάζονται από τις διάφορες πολεοδομικές αλλαγές
* Στη δημιουργία ενός υπόβαθρου στο πλαίσιο του οποίου θα μπορούν να αναπτυχθούν συζητήσεις για τη σωστή ανάπτυξη του αστικού περιβάλλοντος που να ωφελεί το κοινωνικό σύνολο».

Οι ομιλητές

Οι μέχρι τώρα επιβεβαιωμένοι ομιλητές στο συνέδριο είναι οι αρχιτέκτονες και καθηγητές Σωκράτης Στρατής, Πέτρος Λαπίθης, Άννα Παπαδοπούλου, ο Αχιλλέας Κεντώνης, συνιδρυτής του Πολιτιστικού και Ερευνητικού Ιδρύματος ARToς, η καλλιτέχνις και καθηγήτρια στο πρόγραμμα Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Εύη Τσελίκα, η Amica Dall, σχεδιάστρια και αρχιτέκτονας, η Victoria Lenzoi Lee, σύμβουλος σχεδιασμού, οι Yukie Nagasawa & Beverley White [www.eclective.co.uk] και ο Alaistair Steele [www.designagainstcrime.com].

Η Σχεδία

Η Δέσποινα ζει μεταξύ Λονδίνου και Λευκωσίας καθώς εργάζεται στο Central Saint Martins ως διαχειριστής αιτήσεων (Registrar) για τα προγράμματα Ceramic, Industrial & Product Design, Culture & Enterprise, Graphic & Communication και Spatial Practices. Ταυτόχρονα είναι συνδιοργανώτρια και συνεπιμελήτρια του Narrative in Practice Symposium [http://www.narrativeinpractice.com] το οποίο λαμβάνει χώρα στο Λονδίνο ανά διετία και πραγματεύεται τη χρήση του Narrative σε σύγχρονους κλάδους του design. Το 2012 ίδρυσε την ομάδα Eclective (http://www.eclective.co.uk/) με έδρα το Λονδίνο, η οποία ειδικεύεται στο place-making και την ενθάρρυνση της κοινοτικής και κοινωνικής συμμετοχής στο αστικό περιβάλλον.

Η Μαρίνα σπούδασε Theatre Design for Performance (ΒΑ Hons) και Narrative Environments (MA) στο Central Saint Martins, στο Λονδίνο, ενώ στο παρόν στάδιο δουλεύει για τη διδακτορική της έρευνα. Σχεδίασε σκηνικά και κοστούμια για τις παραστάσεις Λαίδη Μακμπέθ [Θέατρο Δέντρο, 2013], Ρωμαίος και Ιουλιέτα για 2 [ΘΟΚ 2013], Το Παλτό [Paravan, 2013], Ο Θεός της Σφαγής [Θέατρο Διόνυσος, 2013], Ο Βυσσινόκηπος [Open Arts, 2012], Ο Πουπουλένιος [Ε.Θ.Α.Λ, 2012], Η Διαβολιάδα [Θ.Ο.Κ, 2012], Witsplit, Τέσσερις συν μια εποχές [Θεατρική Ομάδα Persona, 2011] και ‘Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας’ [Open Arts, 2011].

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Το 2013, σε συνεργασία με την Ολυμπία Νουσκά και τον Ανδρέα Παναγίδη, η Μαρίνα και η Δέσποινα Χατζηλουκά κατέλαβαν με την πρότασή τους, «Σταθμοί Σκιάς», την 1η θέση στο Open Call #3, το οποίο προκήρυξαν το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, Συνεργασία Ίδρυμα Πιερίδη και το πολιτιστικό ένθετο Παράθυρο της εφημερίδας «ΠΟΛΙΤΗΣ».

+ Το συνέδριο Socially Engaged: Design Conference 2014 θα λάβει χώρα στο Ερευνητικό Κέντρο Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας στις 3 και 4 Μαΐου 2014. Σύντομα θα τεθεί σε λειτουργία η ιστοσελίδα του συνεδρίου στη διεύθυνση www.sedconference.com.