Συνέντευξη στη Θεοδώρα Χρυσοστόμου | Φωτογραφίες ©Ελεονόρα Λύτρα

Για τέσσερις παραστάσεις ανεβαίνει στο Φεστιβάλ Αθηνών την ερχόμενη βδομάδα ένα από τα θεατρικά έργα του Παύλου Λιασίδη, με την κυπριακή διάλεκτο να έχει τον πρώτο λόγο στο σανίδι.

Ένα από τα οκτώ θεατρικά έργα του ποιητή Παύλου Λιασίδη [1901-1985], τον -βραβευμένο από το ΡΙΚ- "Αλαβροστοισειώτη", ανεβάζει στο θεατρικό σανίδι μια ομάδα Κυπρίων ηθοποιών που ζουν και εργάζονται στην Αθήνα, σε σκηνοθεσία του Νίκου Χατζόπουλου.

Η ιδέα ανήκει στον Γιωργή Τσουρή, που εδώ και πέντε χρόνια σκεφτόταν να ανεβάσει στον ελλαδικό χώρο το εν λόγω έργο του Λιασίδη. Η σκέψη έγινε πρόταση που εγκρίθηκε στο πλούσιο και -σε περιπτώσεις- εντυπωσιακό πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου με αποτέλεσμα ο γραμμένος στην κυπριακή διάλεκτο «Αλαβροστοισειώτης» του λαϊκού ποιητή της Κύπρου Παύλου Λιασίδη να παρουσιάζεται στην Πειραιώς 260 στην Αθήνα από την ερχόμενη Πέμπτη 15 Ιουνίου.
«Θέλουμε η παράστασή μας να είναι ένας φόρος τιμής στον πλούτο και τη μουσικότητα της κυπριακής διαλέκτου», αναφέρεται σε ανακοίνωση για το έργο. Πιο κάτω, ο Γιωργής Τσουρής απαντά στις ερωτήσεις μας για την παράσταση και σημειώνει μεταξύ άλλων ότι «ο Λιασίδης έχει τη δύναμη να αγγίξει τους πάντες. Κι αν κάποιες λέξεις του δεν τις καταλαβαίνεις ή κάποιοι στίχοι του δεν πολυβγάζουν νόημα σε κάποιον που αγνοεί τη διάλεκτο, ο Λιασίδης είναι ποιητής που 'τον νιώθεις', που 'βιώνεται'».

Πώς προέκυψε η ιδέα του Αλαβροστοισειώτη;

Το να ανέβει το συγκεκριμένο έργο στον ελλαδικό χώρο ήταν κάτι που είχα στο μυαλό μου την τελευταία πενταετία. Ήμουν και είμαι πεπεισμένος ότι αυτό το κείμενο του Λιασίδη έπρεπε να εκτεθεί στο αθηναϊκό κοινό και να πάρει τη θέση που του αναλογεί στο ρεπερτόριο, όχι ως ιδιοπερίπτωση, αλλά ως άρτιο έργο. Από κει και πέρα περίμενα την καλή συγκυρία, η οποία ήρθε πριν από ένα χρόνο. Συζητώντας τότε με συνάδελφους τους οποίους είχα συναντήσει σε κάποια πρότζεκτ στα οποία δουλέψαμε από κοινού για το Σπίτι της Κύπρου, είπαμε να ανεβάσουμε ένα έργο στην κυπριακή διάλεκτο. Ο Κλείτος Κωμοδίκης και η Άνδρη Θεοδότου ήταν οι δύο συνάδελφοι στους οποίους αρχικά πρότεινα αυτό το έργο και «ψήθηκαν». Μεταφέραμε αυτή τη σκέψη μας στη Μαρία Παναγίδου, τη μορφωτική σύμβουλο στο Σπίτι της Κύπρου. Η εμπλοκή της ήταν από την αρχή δραστικότατη και σχεδόν συγκινητική. Κυνήγησε και βρήκε τους πόρους και τα μέσα για να γίνει μια βιώσιμη πρόταση στο Φεστιβάλ. Φυσικά το πόστο του σκηνοθέτη αυτού του εγχειρήματος ήταν ακόμη μια καλή συγκυρία, αφού είχαμε συγκεκριμένο άνθρωπο στο μυαλό μας: τον σκηνοθέτη και μεταφραστή Νίκο Χατζόπουλο, ο οποίος δέχθηκε να μπει στο τιμόνι της παράστασης. Η πρόταση κατετέθη και έγινε δεκτή από το φεστιβάλ. Στο άθροισμα των σπουδαίων συγκυριών ήρθε να προστεθεί και η θετική απάντηση του συνθέτη και πιανίστα Σταύρου Λάντσια, ο οποίος ανέλαβε τη μουσική της παράστασης και θα είναι και ζωντανά επί σκηνής!

Πόσο εύκολη/δύσκολη ήταν η διασκευή του έργου; Ποιες προκλήσεις συνάντησες;

Η διασκευή του έργου δεν είναι μια ιδιότητα την οποία πιστώνομαι εγώ. Το έργο είχε διασκευαστεί παλαιότερα. Αυτό που έχουμε αυτή τη στιγμή σαν παραστασιακό υλικό, τα ποιήματα που προστέθηκαν δηλαδή, άλλα μελοποιημένα και άλλα όχι, ήταν επιλογή του σκηνοθέτη της παράστασης. Εγώ ανέλαβα το πόστο του βοηθού σκηνοθέτη για να διευκολύνω την επικοινωνία με το κείμενο, το οποίο είχα μελετήσει εις βάθος πριν από αρκετό καιρό, και να προτείνω υλικό από το σώμα των ποιημάτων του Λιασίδη.

Από αριστερά: Άνδρη Θεοδότου, Δημήτρης Αντωνίου, Κλείτος Κωμοδίκης, Μαρίνα Αργυρίδου. Κάτω, ο Γιωργής Τσουρής. ©Ελεονόρα Λύτρα

Στο δελτίο Τύπου της παράστασης αναφέρεται ότι αυτή «ανιχνεύει τη συγγένεια του έργου με την αρχαία τραγωδία». Ποια είναι η σχέση του έργου με την τραγωδία;

Το έργο συγγενεύει με την αρχαία τραγωδία βάσει της δομής του και της σύγκρουσης που οδηγεί στο μοιραίο τραγικό φινάλε. Συγγενεύει όμως και με άλλες πηγές κλασικών κειμένων -πιο έντονη νομίζω η περίπτωση του Λόρκα, που παράγει τραγικά μεγέθη μέσα από καθημερινούς ήρωες- με έντονο το στοιχείο της μεταφυσικής. Ο ίδιος ο ποιητής, οριακά εγγράμματος, κατάφερε να συντονιστεί υφολογικά με πράγματα στα οποία δεν είχε καμιά πρόσβαση ως αναγνώστης. Ο ίδιος θεματοποιεί αυτό το χάρισμά του λέγοντας σε ένα δίστιχο:

«Τα τραούδκια μου που γράφω, εν τζι εν δύναμις δική μου.
Έρκετ' άλλος νους που πάνω τζαι λαλεί μου»

Είναι διαχρονικό το έργο; Γράφτηκε τη δεκαετία του '60 στην Κύπρο. Ποια στοιχεία το συνδέουν με το σήμερα;

Σε ένα έργο που μιλάει για τη ζωή και τον θάνατο, γι' αυτά που ο άνθρωπος μπορεί να καταλάβει και όλα αυτά που μένουν ανεξήγητα και άφατα, σε ένα δηλαδή εν γένει υπαρξιακό έργο δεν αναζητούμε νομίζω διαχρονικά στοιχεία. Δεν διεκδικεί διαχρονικότητα. Ο κάθε χρόνος διεκδικεί να παράγει τέτοια έργα. Το κείμενο δεν αξιώνει να συνομιλήσει με την επικαιρότητα. Αξιώνει να πετά πάνω από τον καιρό. Ο ίδιος ο ποιητής ζει μέσα στο κείμενο νεραϊδοπαρμένος αλαβροστοισειώτης. Οι νεράιδες δίνουν το χάρισμα της ποίησης στον καλλιτέχνη. Είναι οι μούσες του. Αν όμως τολμήσει να τις αρνηθεί, θα τον κατασπαράξουν. Το έργο κατά μία έννοια είναι και αυτοαναφορικό. Μιλάει για την ίδια την ποίηση. Σου ζητά να της παραδοθείς άνευ όρων. Αν όμως το πράξεις δεν υπάρχει επιστροφή. Αν δηλαδή αφεθείς να ρίξεις μια ματιά στο «ακοίταχτο», δεν μπορείς να ξαναδείς τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο.

Πώς συνδέονται φυσικό και μεταφυσικό στο έργο;

Μέσω του ανθρώπου. Μέσω του όντος που μπορεί να συλλάβει και τις δύο υποστάσεις και να τις συγκεράσει. Να τις κάνει τέχνη. Δηλαδή, τελικά, μέσα από την τέχνη. Αυτή την απάντηση νιώθω ότι μας κρύβει ή μας αποκαλύπτει ο ποιητής.

Στη μάχη φυσικού - μεταφυσικού, μπορεί ο άνθρωπος να κερδίσει;

Μπορεί να ισορροπήσει. Αυτή η μάχη δεν έχει νικητές και χαμένους. Και δεν είναι καν μάχη. Είναι η ίδια η ύπαρξη. Είναι η τέχνη του να ζεις. Γιατί το να ζεις πραγματικά, το να βιώνεις, είναι τέχνη. Δεν είναι κάτι δεδομένο για όλα τα έμβια όντα.

Μίλησέ μας λίγο για τη συνεργασία με τον Νίκο Χατζόπουλο.

Είχα την τύχη να τον συναντήσω ως συνάδελφο ηθοποιό δύο φορές στο Εθνικό Θέατρο και ως μεταφραστή άλλη μία, και πάλι στο Εθνικό, στην παράσταση "Ριχάρδος ο Γ'" σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά. Το να με σκηνοθετήσει, ήταν κάτι που ήθελα από το 2005, όταν είδα μια εκπληκτική παράσταση που είχε κάνει στο ΑΜΟΡΕ, τον "Αμφιτρύωνα" του Κλάυστ. Όταν το συζητάγαμε αρχικά με τον Κλείτο Κωμοδίκη, έπεσε το όνομά του στο τραπέζι ως πρώτο και τελευταίο! Νομίζω ότι είναι ιδανικός, έχοντας για χρόνια και την ιδιότητα του μεταφραστή, για να σκηνοθετήσει αυτό το έργο. Η δε ευκολία με την οποία αντιλαμβάνεται τη διάλεκτο, είναι σχεδόν σοκαριστική. Φτάσαμε πολύ νωρίς στο σημείο να μας διορθώνει τονισμούς στα κυπριακά!

Ένα έργο του λαϊκού ποιητή Παύλου Λιασίδη ανεβαίνει στο Φεστιβάλ των Αθηνών. Ποιες οι σκέψεις σου για αυτή τη «συνάντηση» του Λιασίδη με το αθηναϊκό κοινό;

Είναι ένα πολύ γόνιμο πείραμα πιστεύω. Περιμένω με πολλή αγωνία πώς θα προσληφθεί το όλο εγχείρημα, και αισθητικά και από την άποψη του ιδιόμορφου της γλώσσας. Ως προς το "λαϊκός", για μένα η λέξη αποτελούσε ανέκαθεν παράσημο για τον συγκεκριμένο ποιητή, αλλά και για κάθε καλλιτέχνη. Αλλά ο Λιασίδης δεν είναι «λαϊκός» με τη στενή αλλά με την ευρεία έννοια της λέξης. Έχει τη δύναμη πιστεύω να αγγίξει τους πάντες. Κι αν κάποιες λέξεις του δεν τις καταλαβαίνεις ή κάποιοι στίχοι του δεν πολυβγάζουν νόημα σε κάποιον που αγνοεί τη διάλεκτο, ο Λιασίδης είναι ποιητής που «τον νιώθεις», «βιώνεται». Σου θυμίζει πώς να νιώθεις αυτά που μπορεί να μην βλέπεις, ή να μην καταλαβαίνεις, αλλά υπάρχουν. Και ίσως μόνο αυτά να υπάρχουν...

+ Παραστάσεις στην Πειραιώς 260, Αθήνα, στις 15, 16, 17 και 18 Ιουνίου στις 20:00.
Επί σκηνής θα δούμε τους Μαρίνα Αργυρίδου, Άνδρη Θεοδότου, Κλείτο Κωμοδίκη, Γιωργή Τσουρή και Δημήτρη Αντωνίου. Τη μουσική υπογράφει ο γνωστός Κύπριος συνθέτης Σταύρος Λάντσιας. Τα σκηνικά και κοστούμια ανέλαβε η Βασιλική Σύρμα, τον σχεδιασμό φωτισμών ο Σάκης Μπιρμπίλης και την επιμέλεια κίνησης η Βάλια Παπακωνσταντίνου.

ΠΑΡΑΘΥΡΟ | ΠΟΛΙΤΗΣ